افغانستان در یک سال آینده به کجا می‌رسد؟
فروپاشی اقتصادی قریب‌الوقوع به نظر می‌رسد و شکم خالی زمینه مناسبی را برای تندروهایی مانند داعش فراهم می‌کند تا مردم عادی را فریب دهند
بیش از ۱۰۰ روز از قدرت‌گیری دوباره طا-لبان در کابل می‌گذرد. جامعه جهانی به‌ویژه غرب هنوز با این سئوال کلیدی دست و پنجه نرم می‌کند: آیا حکومت طا-لبان را به رسمیت بشناسند یا منتظر بمانند تا این گروه شورشی انتظارات آن‌ها را برآورده کند؟ در حالی که آن‌ها تلاش می‌کنند این پازل را حل کنند، مردم افغانستان هر روز رنج می‌برند. نهاد پناه‌جویان سازمان ملل متحد (یو.ان.اچ.سی.آر) در بحبوحه نیازهای حاد و فزایندۀ بشردوستانه برای ۳٫۵ میلیون نفر که در نتیجه درگیری داخلی آواره شده‌اند – از جمله ۷۰۰ هزار نفر که در سال ۲۰۲۱- درخواست حمایت بیشتری کرده است.
طبق ارزیابی سازمان ملل متحد، بحران بشردوستانه در افغانستان هر روز در حال افزایش است. گرسنگی در این کشور به سطح واقعاً بی‌سابقه‌ای رسیده است. نزدیک به ۲۳ میلیون نفر – ۵۵ درصد از جمعیت – با سطوح شدید گرسنگی مواجه هستند و نزدیک به ۹ میلیون نفر از آن‌ها در معرض خطر قحطی قرار دارند.
جامعه جهانی وعده می‌دهد و حتی ایالات متحده که ۹٫۵ میلیارد دالر دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان را مسدود کرده، مایل به ارایه کمک‌های بشردوستانه است. پاکستان و هند به خاطر شهروندان افغانستان دست به دست هم دادند. پاکستان به هند اجازه داد تا از مسیر زمینی‌اش برای انتقال ۵۰ هزار متریک تن گندم به افغانستان استفاده کند. لازم به ذکر است که این استثنا فقط برای مردم افغانستان است، زیرا در غیر این صورت پاکستان به هند اجازه نمی‌دهد تا با استفاده از گذرگاه واگه کالا به افغانستان صادر کند. با این حال، همه این اقدامات برای جلوگیری از بحران دیگری در افغانستان که چهار دهه جنگ، ناآرامی و خونریزی را به خود دیده، ممکن کافی نباشد.
طا-لبان در حال حاضر اکثر مناطق کشور را تحت کنترل دارند و هیچ مقاومتی در برابر حکومت آن‌ها جز تهدید داعش شاخه خراسان وجود نداشته است. اما آیا طا-لبان می‌توانند به صلح پایدار دست یابند؟ در سال ۲۰۰۱، زمانی که ایتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده طا-لبان را از قدرت کنار زد، این شادمانی وجود داشت که افغانستان ممکن وارد دوره جدیدی از صلح و رفاه شود. طالبان افغان در آشفتگی کامل قرار داشتند و سربازان آن حاضر به آشتی بودند. اما ایالات متحده می‌خواست انتقام حملات ۱۱ سپتمبر را بگیرد و علاقه‌ای به آشتی ملی نداشت. حتی جنرال پرویز مشرف رهبر پیشین ارتش که متحد ایالات متحده بود، به جورج بوش رییس جمهور وقت ایالات متحده توصیه کرد با طا-لبان صحبت کند. این فرصت از دست رفت و طالبان افغان به تدریج تجدید قوا کرده و در نهایت ایالات متحده را مجبور کردند تا بر اساس شرایط آن‌ها توافق خروج را امضا کند. پیروزی طا-لبان چنان سریع بود که ایالات متحده و متحدانش حتی نتوانستند اتباع خود و دیگران را تخلیه کنند.
اما شادمانی پیروزی آن‌ها بر یک ابرقدرت جایگزین واقعیت‌های خشن خواهد شد. طی بیش از ۲۰ سال، طا-لبان افغان با موفقیت در جنگ علیه نیروهای امریکایی و خارجی جنگیدند، اما اکنون به طور ناگهانی باید خود را از یک گروه شورشی به گروهی تبدیل کنند که اداره‌کنندۀ این کشور باشد. و این امر باید در زمانی اتفاق افتد که اقتصاد افغانستان با وضعیت وخیمی مواجه است. حکومت طا-لبان پول کافی برای پرداخت حقوق کارمندان دولت ندارد. ۶ تا ۱۲ ماه آینده بسیار حیاتی است. سناریوی محتمل این است که اشتیاق اولیه جامعه بین‌المللی ممکن کاهش یابد، ایالات متحده دیگر تمایلی به تمویل یا سرمایه‌گذاری ندارد. چین مشتاق کمک است، اما بدون برقراری ثبات، دست به این کار نخواهد زد. کشورهای خلیج می‌توانند مقداری بودجه فراهم کنند، اما بعید است تغییری ایجاد کند؛ طوری که اقتصاد افغانستان روی پای خود بایستد.
فروپاشی اقتصادی قریب‌الوقوع به نظر می‌رسد و شکم خالی زمینه مناسبی را برای تندروهایی مانند داعش فراهم می‌کند تا مردم عادی را فریب دهند. همان‌طور که در گذشته اتفاق افتاده، اداره کابل همیشه با نوعی مقاومت مواجه بوده است. تا پایان سال ۲۰۲۲ ممکن است شاهد ظهور مقاومت جدید در افغانستان علیه حکومت طا-لبان باشیم. اگر تاریخ را راهنمای خود بگیریم، صلح و ثبات طولانی‌مدت در افغانستان، رویای دست‌نیافتنی باقی خواهد ماند!
