اختلافات سیاسی با رفتن جنرال دوستم از کابینه تمام نشد. حکومت وحدت ملی احمد ضیا مسعود نماینده رییس جمهور در امور اصلاحات و حکومت داری خوب را برکنار کرد. مکتوب استعفای عطا محمد نور والی بلخ نیز در آخرین فصل سال امضا شد، ولی کشکمش‌ها بین رییس جمهور غنی و عطا محمد نور همچنان ادامه دارد.
افغانستان سال ۱۳۹۶ را با بیم و امید آغاز کرد. هرچند به رغم حملات خونینی که در فصل اول سال ۱۳۹۶ کشور شاهد آن بود، سال پر از امید آغاز شد و تا جایی کابیش دستاوردهایی هم داشت.
مردم افغانستان در حالی سال ۱۳۹۶ را آغاز کردند که شعله‌های جنگ کماکان فروکش کرده بود و ساکنان مناطق جنگی نفس راحت‌تر می‌کشیدند. با آن‌هم شهرهای لشکرگاه، ارزگان، کندز و پلخمری در محاصره طالبان قرار داشت و احتمال سقوط این ولایات به دست طالبان محتمل بود.
اما با آغاز سال ۹۶ رییس جمهور غنی خطاب به طالبان و حامیان آن‌ها گفت که محاسبه شان در مورد افغانستان اشتباه بوده است:« پیام من به دشمنان افغانستان واضح است. دو سال پیش محاسبه غلط کردید، پارسال محاسبه غلط کردید، تکرار محاسبه غلط تان را نکنید. در این خاک اگر با هدف شوم برش بنگرید، گور تان خواهد باشد.»
جنگ و خشونت در طول سال ۱۳۹۶ در کشور ادامه یافت. هرچند در این سال ولایتی سقوط نکرد ولی میدان‌های نبرد در این سال همچنان داغ بود.
یکی از تغییرات در تاکتیک جنگ، هدف قرار دادن مراکز مذهبی است. در طول سال ۱۳۹۶ چندین مسجد و مرکز مذهبی در افغانستان هدف قرار گرفت و تلفات زیادی نیز برجا گذاشت. بیم آن می‌رود که حملات بر مراکز مذهبی در سال جدید نیز ادامه یابد؛ زیرا داعش مسئولیت این حملات را به عهده گرفته است و این گروه در حال گسترش ساحه نفوذش در افغانستان می‌باشد.
بحران‌ها و اختلافات درون حکومتی
در حالی که حکومت وحدت ملی از سقوط ولایات جلوگیری کرد، ولی اختلافات داخلی به خصوص در سطوح رهبری حکومت در حال افزایش بود. جنرال عبدالرشید دوستم معاون اول رییس جمهور متهم به آزار و تجاوز به یکی از حامیان پیشین‌اش بود.
اختلافات بین ارگ و جنرال دوستم با گذشت هر روز بیشتر می‌شد و این اختلافات سرانجام به محاصره خانه آقای دوستم انجامید. جنرال دوستم هشدار داد که در صورت حمله پولیس به خانه‌اش، کابل شاهد جنگ و کشتار دیگر خواهد بود.
هرچند حکومت قادر به محاکمه جنرال دوستم نشد، ولی او در حال حاضر در بیرون از افغانستان و در تبعید اعلام‌ناشده به سر می‌برد.
اختلافات سیاسی با رفتن جنرال دوستم از کابینه تمام نشد. حکومت وحدت ملی احمد ضیا مسعود نماینده رییس جمهور در امور اصلاحات و حکومت داری خوب را برکنار کرد. مکتوب استعفای عطا محمد نور والی بلخ نیز در آخرین فصل سال امضا شد، ولی کشکمش‌ها بین رییس جمهور غنی و عطا محمد نور همچنان ادامه دارد.
بازی اتهام با پاکستان
بازی اتهام بین افغانستان و پاکستان در سال ۹۶ نیز ادامه یافت. در حالی که افغانستان پاکستان را به حمایت از گروه طالبان و سایر گروه‌های شورشی متهم می‌کرد، پاکستان پس از یک حمله خونین بر زیارت صوفی‌ها در ایالت سند، یک فهرست ۷۶ نفری را به حکومت افغانستان سپرد.
حکومت پاکستان گفته بود که این ۷۶ تن تروریستانی‌اند که از داخل خاک افغانستان حملاتی را در پاکستان سازمان‌دهی می‌کنند. حکومت افغانستان در واکنش به این اتهام، فهرست طویلی را به حکومت پاکستان تسلیم کرد. در آن فهرست نیز نام تروریستانی درج شده بود که در پاکستان پناهگاه‌های امن دارند و حملات خونینی را در داخل افغانستان راه‌اندازی می‌کنند.
از سوی دیگر تجارت و ترانزیت نیز از تنش‌های سیاسی متاثر شده بود. پاکستان به تاجران افغانستان اجازه نمی‌داد تا اموال شان را از طریق بندر کراچی به افغانستان انتقال دهند. این اقدام پاکستان سبب گرانی در افغانستان شده بود.
با وجود ناامنی‌ها، سردی زمستان و امکانات کم مسکن، شمار زیادی از مهاجران افغانستان در سال ۱۳۹۶ از کشورهای همسایه به وطن شان بازگشتند
خان جان الکوزی معاون اتاق تجارت در بهار ۹۶ از این اقدام پاکستان شکایت کرد:« اضافه از ۳۰ درصد مواد خام فابریکه‌های ما متوقف است. اضافه از ۳۰ کانتینر مواد پلاستیکی ما متوقف شده است. از یک طرف فابریکات ما متوقف شده و مردم ما بیکار شده‌اند و از طرف دیگر مشکل جدی برای ترانزیت ایجاد شده است.»
فشارهای اقتصادی و ترانزیتی پاکستان بر افغانستان سبب شد تا حکومت وحدت ملی راه‌های بدیل دیگری را برای تجارت جست‌وجو کند. در نتیجه این فشارها حکومت تلاش کرد تا از طریق بندر چابهار با جهان وصل شود. در حال حاضر تجارت از بندر چابهار آغاز شده و اولین محموله بزرگ گندم کمکی هند چند ماه پیش به افغانستان رسید.
حکومت افغانستان دیگر به لاری‌های پاکستان اجازه نمی‌دهد که وارد خاک افغانستان شوند و با آسیای میانه تجارت کنند. در حالی که تجارت افغانستان با کشورهای آسیایی رونق بیشتری یافته است.
حملات مرگبار۱۳۹۶ /۲۰۱۷
۱۳۹۶ برای مردم و دولت افغانستان یک سال مرگبار بود. در این سال طالبان و داعش حملات خونینی را بر اهداف نظامی و ملکی انجام دادند که در نتیجه آن تلفات سنگینی به نیروهای نظامی و غیرنظامیان وارد شد.
حمله بر قول اردوی ۲۰۹ شاهین در مزارشریف، افغانستان را تکان داد. در این رویداد مهاجمان با رنجرهای اردوی ملی وارد ساختمان قول اردو شدند و بر سربازان اردوی ملی آتش گشودند. در این حمله یک مهاجم انتحاری خودرا در بین سالون غذاخوری ارتش منفجر کرد و ده‌ها نظامی را کشت. در این حمله بیش از ۱۵۰ (آمار رسمی حکومت) تن کشته شدند.
در حالی که موجی از انتقادها به دلیل بی‌کفایتی حکومت فضای سیاسی و مجازی افغانستان را فرا گرفته بود، حکومت مردم را به اتحاد و همدلی دعوت کرد، شاه حسین مرتضوی سرپرست دفتر سخنگوی رییس جمهور پس از این حمله مرگبار گفت:« ما اگر از این لحظات حساس و دشوار تاریخی عبور نکنیم، به تعبیر رییس جمهور افغانستان، پنج نسل ما در بی‌ثباتی به سر خواهد برد.»
حمله مرگبار در نزدیکی سفارت آلمان یک بار دیگر مردم افغانستان، به خصوص ساکنان شهر کابل را تکان داد. این حمله بیش از ۸۰ کشته و ۳۰۰ زخمی برجا گذاشت و در نوع خود بزرگترین و مرگبارترین حمله بود. این حمله در ماه جوزا اتفاق افتاد و در نتیجه آن قسمت‌هایی از سفارت آلمان که در نزدیک انفجار قرار داشت تخریب شد. تلفات و خسارات ناشی از حمله سبب شد تا ساکنان شهر کابل علیه دولت دست به اعتراض و تظاهرات بزنند.
تسلیم شدن حکمتیار
صلح با گلبدین حکمتیار یکی از دستاوردهای حکومت وحدت ملی در سال ۱۳۹۶ بود. حکمتیار که پانزده سال علیه حکومت و نیروهای خارجی جنگید بالاخره با حکومت توافقنامه صلح امضا کرد و از مخالفت مسلحانه دست کشید.
گلبدین حکمتیار پس از ورود به کابل در یک گردهمایی در ارگ از صلح سخن گفت. محمد اشرف غنی رییس جمهور افغانستان تاکید کرد که حکومتش از هیچ تلاشی برای صلح دریغ نمی‌کند:« گردهمایی امروز ما یک بار دیگر ثابت می‌کند که جمهوری اسلامی افغانستان برای رسیدن به صلح، تعهد قوی و اراده استوار دارد و در این راه از هیچ تلاش و قربانی دریغ نخواهد کرد.»
هرچند گمان می‌رفت که صلح با حکمتیار از آتش جنگ در افغانستان خواهد کاست، اما چنین نشد. گروه طالبان بدون توجه به تلاش‌های صلح دولت، به جنگ ادامه دادند.
استراتژی جدید امریکا برای افغانستان و جنوب آسیا
در شرایطی که افغانستان از جنگ و ناامنی رنج می‌برد، این کشور با آینده نامعلوم نیز مواجه بود. ایالات متحده امریکا و ناتو که بزرگترین حامیان حکومت بودند، پس از پانزده سال جنگ، نیروهای شان را از افغانستان بیرون کردند و حمایت‌های نظامی و مالی از این کشور در حال کاهش بود.
افغانستان که دیگر به یک جنگ فراموش شده برای جهان تبدیل شده بود و دلچسپی برای ادامه کمک به این کشور وجود نداشت. در اوج ناباوری‌ها به آینده، ایالات متحده امریکا استراتژی جدیدش را در مورد افغانستان اعلام کرد.
در این استراتژی اعلام شد که نظامیان امریکایی برای سرکوب گروه‌های تروریستی در افغانستان دست باز دارند و هیچ تاریخی برای خروج امریکا از افغانستان وجود ندارد. رییس جمهور غنی با استقبال از این استراتژی گفت:« ما در شرایط ابهام راجع به آینده قرار داشتیم. امروز به وقتی رسیدیم که شرایط ابهام در حال دور شدن است و جهت و مسیر آینده افغانستان به وضاحت معلوم شد.»
دونالد ترامپ در سخنرانی اش در آرلینگتون، از افزایش ناچیز سربازان امریکایی در افغانستان سخن گفت
نوید عدالت
در اوج جنگ، کشتار و آوارگی، خبر امیدوار کننده‌ای نیز در سال ۱۳۹۶ برای بازماندگان قربانیان به نشر رسید. محکمه جزایی بین‌المللی دستور داد تا تحقیق در مورد نقض حقوق بشر در افغانستان آغاز شود.
این تصمیم در زمانی اعلام شد که مردم افغانستان هیچ امیدی برای عدالت و رسیدگی به نقض گسترده حقوق بشر نداشتند. نهادهای حامی حقوق بشر با برگزاری یک کنفرانس اعلام کردند که خانواده‌های قربانیان می‌توانند اسناد خود را برای تامین عدالت به محکمه جزایی بین‌المللی تسلیم کنند.
نعیم نظری یک تن از فعالان حقوق بشر گفت:« دادگاه بین‌المللی جزایی به آن دسته از جرایم جنگی و جرایم علیه بشریت رسیدگی خواهد کرد که از تاریخ اول می ۲۰۰۳ برابر با ۱۱ ثور ۱۳۸۲ به بعد در افغانستان رخ داده است.»
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان نیز گفته است که با وجود دستاوردها در عرصه تامین حقوق بشر، هنوز فاصله زیادی تا رسیدن به تحقق عدالت و حقوق بشر برای مردم افغانستان وجود دارد.
روند کابل ۱و۲ و طرح صلح حکومت با طالبان
در سال ۱۳۹۶ کابل شاهد برگزاری دو نشست پروسه کابل بود که در دومین نشست آن طرح صلح حکومت با طالبان ارایه شد، در این طرح به طالبان امتیازات بی‌سابقه داده شده، از جمله: آزادی زندانیان سیاسی، دفتر در کابل، دادن پاسپورت افغانستان، حذف نام رهبران شان از فهرست سیاه سازمان‌های جهانی و تامین امنیت آنان در کشور که با واکنش‌های متفاوت داخلی و خارجی مواجه شد.
پس از این طرح صلح هم طالبان مذاکره با حکومت کابل را رد کرده و خواستار مذاکره مستقیم با امریکا شدند.
تنش بلخ و ارگ
در اوج زمستان سال ۱۳۹۶ خورشیدی بود که خبر امضای استعفای عطا محمد نور والی بلخ از سوی ریاست جمهوری نشر شد. این خبر که به شدت در رسانه‌های ملی و بین‌المللی نشر شد، اما از سوی عطا محمد نور پذیرفته نشد و رفت که بحران سیاسی جدیدی را در اواخر سال رقم بزند.
تنش میان بلخ و کابل ادامه یافت و پای شرکای بین‌المللی کشور را نیز در این قضیه کشاند. سازمان ملل متحد، مایک پنس معاون رییس جمهور امریکا و برخی از مقامات دیگر جامعه جهانی خواستار حل سیاسی تنش شدند.
هرچند اکنون تنش میان بلخ و ارگ وجود دارد ولی در چند روز گذشته خبرهایی از آغاز گفت‌وگوها میان جمعیت اسلامی و ارگ به نشر رسیده است.
گمان بر این می‌رود که تنش میان بلخ و ارگ در سال همچنان ادامه یافته و مذاکرات بیشتری را بطلبد.
جرگه قندهار
در زمستان سال ۹۶همزمان با اوج تنش میان کابل و بلخ، شماری از چهره‌های سیاسی در قندهار گرد هم آمده و ضمن اعلام حمایت از موقف عطا محمد نور خواستار اصلاحات در حکومت و برگزاری به موقع انتخابات شدند.
آنچه در حاشیه این نشست رقم خورد و کل جریان را زیر شعاع قرار داد، ممانعت از پرواز هواپیمای حامل عطا محمد نور و باتور دوستم از میدان هوایی بین‌المللی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی بود. پس از آن عطا محمد نور گفت که این کار حکومت نشان‌دهنده اوج توتالیتاریزم و دیکتاتوری است.
شکل‌گیری جریان‌های سیاسی
در همین سال ۱۳۹۶ خورشیدی ۴ جریان سیاسی علیه حکومت شکل گرفت و همه جریان‌ها بر استبداد سیاسی و انحصار قدرت در یک حلقه خاص شکایت داشتند.
جریان محور مردم افغانستان، رستاخیر تغییر، توافق ملی و تغییر و جریان سبزها در هرات ۴ جریان عمده سیاسی است که در این سال شکل گرفت.
در این میان توافق ملی و تغییر با پیشکش طرح حکومت توافق ملی یک گام پیشتر گذاشته و خواستار تغییر حاکمیت شد.
هرچند طرح حکومت توافق ملی کمتر از دو ماه پیش اعلام شد، ولی تاکنون توانسته حمایت حلقات، جریان و چهره‌های بزرگ سیاسی را جلب کند.
سال ۱۳۹۶ در حالی به پایان می‌رسد که امیدی برای صلح و آرامش در این کشور وجود ندارد. در آخرین روزهای این سال گزارش‌ها حاکی از حضور و گسترش نفوذ گروه داعش در ولایت شمالی جوزجان است در حالی که طالبان به عنوان بزرگترین گروه مخالف مسلح دولت همچنان با نیروهای دولتی در حال جنگ است.
