رسانه‌ها در افغانستان، گذشته‌ی پر خم‌وپیچی داشته‌اند و تاریخ دامنه‌دار؛ اما آنچه اکنون مطرح است، بحث« کار رسانه‌ای» در دهه‌ی دموکراسی است و این‌که رسانه‌های افغانستان، طی این دوران، چه فراز و نشیب‌هایی را پیموده و فعالیت‌های رسانه‌ای در آینده تا چه حدی امیدوارکننده است!
در همین رابطه، خبرگزاری دید، مصاحبه‌ای را ترتیب داده با صدیق‌الله توحیدی، مسئول حمایت از رسانه‌های آزاد افغانستان(نی)
دید: آقای توحیدی، به عنوان پرسش آغازین، شما به عنوان حامی مطبوعات افغانستان، در بیش از دو سال حکومت وحدت ملی، چالش‌ها و فرصت‌ها در زمینه فعالیت‌های مطبوعاتی در کشور، کدام‌ها بوده‌اند؟
توحیدی: طبیعی است که انتخابات سال ۲۰۱۴ همزمان با خروج یک تعداد زیاد از نیروهای خارجی از افغانستان میزان حمایت از افغانستان را در صحنه‌های بین‌المللی کاهش بخشید. عدم حمایت آنچنانی که در سال‌های گذشه وجود داشت، بعد از انتخابات ۲۰۱۴ وجود نداشت و همچنان گسترش جنگ در اکثر نقاط افغانستان و انتقال جنگ از جنوب به شمال کشور، چالش‌های زیادی را بر سر اطلاع‌رسانی، کار خبرنگاری و روزنامه‌نگاری در افغانستان به وجود آورد.
برای اولین‌بار در دو سال گذشته طالبان رسانه‌ها را به صورت مستقیم اخطار دادند و همچنان حمله بر کارمندان«موبی گروپ» انجام دادند؛ در حالی‌که در سال‌های گذشته طالبان به صورت مستقیم روزنامه‌نگاران را نه اخطار می‌دادند و نه هم حمله‌ی مستقیم به آنها می‌کردند، جز این‌که در سال ۲۰۰۷ آقای اجمل نقشبندی را سر بریدند و بعدها افرادی را اینها به قتل رساندند، اما به صورت مستقیم، همه رسانه‌ها را و یا یک و دو رسانه را به صورت خاص اخطار نمی‌دادند.
از جانب دیگر، برخورد منصوبان امنیتی و مسئولان محلی در افغانستان با رسانه‌ها نیز مناسب نبود. همکاران ما در بسیاری ولایات و در نقاط دور دست کشور، جداً با مشکلات زیادی مواجع بودند، که با وجود تنقیص قانون حق دسترسی به اطلاعات، مصاحبه و گرفتن آمار و ارقام از منابع حکومتی برای خبرنگاران هنوز دشوار است. خروج یک تعداد زیادی جوانان از افغانستان هم سبب این شد تا یک‌تعداد از خبرنگاران به دلیل مبهم‌بودن سرنوشت شان و به دلیل گسترش جنگ و ناامنی و به دلیل عدم اعتماد به آینده، افغانستان را ترک کردند و رفتند به کشورهای خارجی، که به عنوان مهاجر پذیرفته شوند. این‌هم یکی از چالش‌هایی بود که بر سر راه اطلاع‌رسانی در افغانستان وجود داشت. فشار زیاد محافظه‌کاران و همچنان سنت‌های مردم در جامعه سبب شد که در برخی از ولایات همکاران زن، که در بخش رسانه مصروف فعالیت بودند، کارهای شان را ترک کنند و یا به کارهای دیگر رو بیاورند.
میزان علاقه‌مندی بانوان در رسانه‌ها بویژه در تلویزیون‌ها کاهش یافت؛ این‌هم از جمله چالش‌هایی بود که در دو سال گذشته ما شاهد آن بودیم و همچنان بلندرفتن میزان خشونت علیه خبرنگاران بویژه در سال گذشته کاملاً بی‌سابقه بود.
هیچگاه بعد از سال ۲۰۰۱ به این‌حد خشونت در برابر خبرنگاران صورت نگرفته بود که ما در یک سال شاهد آن بودیم، به این دلیل، می‌توان گفت که در دو سال گذشته چالش‌های زیادی وجود داشت. البته فرصت‌هایی هم وجود داشت، مانند توشیح قانون حق دسترسی به اطلاعات، مسئله تصویب مقرره طرز تاسیس و فعالیت رسانه‌های همگانی، ایجاد کمیسیون‌هایی که در قانون رسانه‌های همگانی صراحت داشت و هنوز ایجاد نشده بود؛ اینها از جمله کارها و فرصت‌های خوبی بود که ما در ۲ سال گذشته می‌توانیم از آنها نام ببریم.
دید: در کنار این‌همه، برخوردهای حکومت در برابر آزادی بیان و رسانه‌ها چقدر مورد تایید اداره‌ی شما بوده است؛ با توجه به این‌که حکومت شعارهایی بر تقویت و حمایت از آزادی بیان را نیز سر می‌دهد؟
توحیدی: نسبت به حکومت آقای کرزی حکومت وحدت ملی در هر مسئله‌ای به صورت مستقیم با خبرنگاران و نهادهای رسانه‌ای در تماس می‌شوند و در این‌هم شکی نیست که دسترسی نهادهای مدافع آزادی بیان و رسانه‌ها به مسئولان بلندپایه دولتی آنچنان که سابق دشوار بود، در حال حاضر دشوار نیست، اما حمایت لازم آنچنانی که در اثر آن رسانه‌ها و خبرنگاران در یک حالت کاملاً مطمئن بسر ببرند وجود نداشت. ما طرزالعمل مصئونیت خبرنگاران را پیشنهاد کردیم و حکومت پیشنهاد فدراسیون خبرنگاران و روزنامه‌نگاران رسانه‌ای را پذیرفت که به اساس آن، کمیته مشترک در کابل و کمیته‌هایی در ولایات ایجاد شد؛ تا هنوزهم این طرزالعمل به صورت کامل تطبیق نشده که خبرنگاران مطمئن شوند، هرگاه با مشکلات امنیتی مواجه شدند، حکومت می‌تواند بسرعت از اینها حمایت کند.
به هر حال، حوادث تلخ کندز سبب شد تا نهادها و حکومت بیشتر به این مسئله توجه جدی کنند. ما امیدوار هستیم آهسته آهسته این معضل از بین برود، تا خبرنگاران و روزنامه‌نگاران در افغانستان در صورت لزوم تحت چتر امنیتی حکومت قرار بگیرند.
دید: قسمی‌که در این اواخر، ممکن شما هم حس کرده باشید در کنار چالش‌هایی که شما یادآور شدید، رسانه‌های خصوصی ظاهراً دیده می‌شود با چالش‌های اقتصادی روبه‌رو شده‌اند؛ حتا چند رسانه‌ای در چندین ولایت به دلیل نبود بودجه کافی، نشرات شان را توقف دادند. راه حل چیست و نهاد شما چه برنامه‌ای برای حل این معضل دارد؟
توحیدی: مشکل مالی بعد از سال‌های ۲۰۱۲ در سکتور رسانه‌های افغانستان محسوس بوده، اما مشکل مالی رسانه‌های چاپی در قدم اول قابل توجه بود، به دلیل کم‌بودن اعلانات بازرگانی و به دلایل مختلف دیگر، رسانه‌های چاپی با مشکلات جدی مواجه بودند. در کنار رسانه‌های چاپی، رادیوهای محلی و بعدها تلویزیون‌ها با مشکلات مالی مواجه شدند، اما میکانیزم که رسانه‌ها را تحت حمایت مالی قرار دهد، تا از سقوط جلوگیری شود، متاسفانه چنین میکانیزم تا هنوز وجود ندارد. پیشنهاد ما چهار سال قبل این بود که چند رسانه به صورت کامپلکس و مجموعی کار کنند تا میزان مصارف شان پایین بیاید و آگهی‌ها و اعلانات تقویت شود.
دید: به نظر شما در کُل مطبوعات کشور بیشترینه از سوی کدام یک از گروه‌ها زیر تهدید است؛ در کُل شما باور رییس‌جمهور غنی را به عنوان یک فرد تحصیلکرده نسبت به مطبوعات و آزادی بیان چگونه می‌بینید؟
توحیدی: بزرگ‌ترین خطر برای رسانه‌ها و روزنامه‌نگران در افغانستان خطر تروریزم است. گروه‌های تروریستی که اصلاً به اصل آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها باور ندارند طبیعی است که رسانه‌ها را مورد حمله قرار می‌دهند.
خبرنگاران از این ناحیه پریشان‌اند، بعد هم برخی از زورمندان محلی و مسئولان محلی نیز گهگاهی مرتکب خشونت علیه خبرنگاران می‌شوند که پیوسته این مسایل با حکومت افغانستان در میان گذاشته شده‌است.
داکتر اشرف غنی به عنوان یک تحصیل‌یافته غربی که اکنون در راس حکومت افغانستان قرار دارد به صورت ظاهری همیشه در کنار رسانه‌ها و خبرنگاران بوده و حمایت کرده، اما اقدامات لازم که مطمئن باشد سکتور رسانه با خطرات جدی، کمبود بودجه و مسایل امنیتی مواجه نمی‌شوند، چنین برنامه از جانب حکومت وجود ندارد.
دید: گاهی هم برنامه‌ای برای رسانه‌های بی‌برنامه از سوی اداره شما ارایه شده یا خیر؟
توحیدی: خب، ما برنامه نداریم، اما به صورت دقیق سعی کردیم که از سال۲۰۰۴ به این‌سو خبرنگاران شاغل را، خبرنگارانی که در رسانه‌ها کار می‌کنند آموزش ببینند، با اصول مسلکی آشنا شوند، چهارچوب کار خبرنگاری و روزنامه‌نگاری را بلد شوند و آنچه را که تهیه می‌کنند، مطابق استندردهای پذیرفته‌شده رسانه‌های دنیا باشد.
دید: به عنوان پرسش پایانی، چه نگرانی‌هایی رسانه‌ها در سال پیش‌رو تهدید می‌کند؟
توحیدی: هیچ عرصه‌ای در افغانستان نیست که کارش قناعت‌بخش باشد، اما به هر حال، ما نسبت به سایر سکتورها کارهای خوبی را انجام دادیم. ما اکنون از نظر کار رسانه‌ای، در یک وضعیت بهتر نسبت به همسایه‌های مان قرار داریم. اسناد تحصیلی خوب داریم، قانون اساسی ضامن ادامه‌ی کار ما در افغانستان است، تا زمانی‌که قانون افغانستان، قانون رسانه‌های همگانی، قانون حق دسترسی به اطلاعات نافذ باشد، از حمایت‌های لازم حقوقی برخوردار هستیم؛ اما در مورد این‌که جنگ چقدر اثر دارد به کار روزنامه‌نگاری در افغانستان، جداً«امنیت» بحث اول است؛ تا امنیت کشور مختل می‌شود، کار اطلاع‌رسانی و خبرنگاری نیز با مشکلات جدی مواجه می‌شود. این تهدیدات گاهی به قیمت جان همکاران ما در افغانستان تمام شده‌است.
در سال نو، متاسفانه من مطمئن نیستم که وضعیت بهبود پیدا کند.ممکن است جنگ‌ها بیشتر تشدید شود، ممکن است گرفتن اطلاعات و معلومات از ارگان‌های دولتی با وجود قانون نافذ، با مشکلات جدی مواجه شود.
تا زمانی‌که افغانستان در کل با مشکلات مواجه است، رسانه‌ها و خبرنگاران هم با مشکلاتی مواجه خواهند بود. هیچگاه خبرنگاران و رسانه‌ها مجزا از کشور بوده نمی توانند. بهتر شدن وضعیت در افغانستان به سود دموکراسی است و بدتر شدن وضعیت به ضرر دموکراسی و آزادی بیان خواهد بود.
