تسلط طا-لبان؛ تنش‌های افغانستان-پاکستان پابرجاست
با آماده‌شدن ایالات متحده برای خروج از افغانستان در اوایل سال جاری، من در مطلبی نوشتم که پاکستان باید از تسلط طا-لبان بر این کشور بترسد. در صورت تسلط طا-لبان، احتمالاً تحریم‌ها بر حکومت طا-لبان اعمال می‌شود که تجارت و سرمایه‌گذاری را مختل می‌کند و به تجارت گسترده مواد مخدر در افغانستان رونق بیشتری می‌بخشد.
پاکستان همچنین ممکن است با خطرات امنیتی شدیدی از سوی گروه‌های تروریستی، به ویژه تحریک طا-لبان پاکستان مواجه شود. من پیش‌بینی کردم که کمک اسلام‌آباد به ایالات متحده در «جنگ علیه تروریزم» و تلاش‌های آن برای تحت فشار قرار دادن طا-لبان به دستور واشنگتن موجب تنفر می‌شود و اگر این شبه‌نظامیان قدرت را در کابل به دست گیرند، تأثیر منفی آن به پاکستان باز خواهد گشت.
در واقع، سه ماه اول حکومت جدید طا-لبان برای حاکمان جدید پاکستان و افغانستان مسیر دشواری بوده است. در حالی که حمایت پاکستان از شورش سرانجام باعث کاهش نفوذ هند در افغانستان شد، اما پیروزی این گروه نوشدارویی برای روابط دوجانبه دو کشور نیست.
خصومت طا-لبان با پاکستان همچنان ادامه دارد. جنگجویان این گروه به تازگی به رسانه‌ها گفته‌اند که می‌خواهند جهاد خود را در پاکستان گسترش دهند، زیرا حکومت آن «غیر اسلامی» است. در ماه سپتمبر، جنگجویان طا-لبان پرچم پاکستان را از روی یک کاروان کمک‌رسانی که وارد افغانستان می‌شد در مرز تورخم پاره کردند، که باعث عذرخواهی حکومت در کابل شد.
«فاران جفری» تحلیلگر تروریزم به من می‌گوید که جنگجویان جوان طا-لبان پاکستان را تحقیر می‌کنند و در چت‌های آنلاین خود از این کشور به عنوان رژیم «طاغوتی» بی‌خدا یاد می‌کنند.
علاوه بر این، به گفته عبدالسید محقق مستقل، حساب‌های توییتری مرتبط با طا-لبان بارها این دیدگاه را بیان کرده‌اند که داعش توسط پاکستان حمایت می‌شود. یکی از توییت‌ها اواسط اکتوبر ادعا می‌کند که «مرکز داعش در پاکستان» است.
این اوج سال‌ها خصومت است. یک دهه پیش، چندین جنگجوی طا-لبان در گفت‌وگو با رسانه‌های کانادایی نظرات منفی خود را در مورد پاکستان ابراز کردند. همچنین یک مطالعه تحقیقاتی در سال ۲۰۱۹ نشان داد که «اعضای طا-لبان از نفوذ پاکستان بر سازمان خود و سایر امور افغانستان» ابراز نارضایتی کردند.
روابط افغانستان و پاکستان مدت‌هاست که تحت تأثیر عوامل ساختاری عمیقی قرار گرفته است که صرف به خاطر قدرت‌گرفتن طا-لبان از بین نخواهد رفت. طبق گزارش انستیتوت صلح ایالات متحده (که قبل از اگست منتشر شد)، «هر دولتی که ظهور کند، با رابطه‌ای با پاکستان مواجه خواهد شد که بر پایه همان موضوعاتی است که روابط دوجانبه را از لحاظ تاریخی» تعریف کرده است.
هیچ دلیلی وجود ندارد که باور کنیم حکومت کنونی مرز دیورند را به رسمیت بشناسد. جنگجویان طا-لبان بر این باورند که مناطق پشتون‌نشین پاکستان متعلق به افغانستان است. گفته می‌شود که طا-لبان در ساخت حصار مرزی که پاکستان تقریباً آن را تکمیل کرده است، اختلال ایجاد کرده است.
ذبیح الله مجاهد در مصاحبه‌ای بلافاصله پس از تسلط بر کابل، گفت که «افغان‌ها ناراضی هستند و با حصار کشی مخالف هستند»، به این معنی که حکومت جدید مرزها را به رسمیت نمی‌شناسد، اگرچه سیاست رسمی هنوز اعلام نشده است. اما تنش در مرزها از ماه اگست ادامه داشته است.
یکی دیگر از عوامل احتمالی اختلاف مربوط به عملیات ضدتروریستی ایالات متحده می‌شود. گزارش‌ها حاکی است که پاکستان به ایالات متحده اجازه داده تا از حریم هوایی‌اش برای پرواز هواپیماها به افغانستان محصور در خشکی استفاده کند. اما طا-لبان با پرواز پهپادهای ایالات متحده مخالفت کرده و نسبت به عواقب آن هشدار داده است. با این منطق، اسلام‌آباد ممکن است به عنوان شریک نقض حاکمیت افغانستان تلقی شود.
علاوه بر این، امنیت یکی دیگر از نقاط دیرینۀ تنش است. عامل مزمن دیگری که روابط دوجانبه را آزار می‌دهد، موضوع قاچاق مواد مخدر است.
قبل از تسلط طا-لبان، امید می‌رفت که تنش‌های سیاسی با پروژه‌های انرژی و زیرساختی، مانند خط لوله گاز تاپی یا راه‌آهن کاهش یابد. اما این ابتکارات با موانع متعددی روبرو است که با تحریم‌ها علیه طا-لبان تشدید می‌شود.
از سویی هم، پاکستان نفوذ خود را بر طا-لبان از دست داده و جای آن را قطر که در جریان جنگ میزبان دفتر سیاسی آن‌ها بود، گرفته است. وزیر امور خارجه قطر اولین مقامی بود که پس از تصرف قدرت از سوی طا-لبان به کابل سفر کرد. نمایندگی‌های خارجی در کابل نه به اسلام‌آباد، بلکه به دوحه نقل مکان کردند. قطر پس از کمک به اسکان مجدد پناهندگان، اکنون نماینده منافع ایالات متحده در افغانستان نیز می‌باشد.
در حالی که اسلام‌آباد هنوز حکومت جدید را به رسمیت نشناخته است، اما دیپلمات‌های طا-لبان در ماموریت‌های سراسر پاکستان مستقر شده‌اند. وضعیت مرزی در هفته‌های اخیر تا حدودی بهبود یافته و محدودیت‌ها در تورخم و چمن کاهش یافته است.
با این همه، می‌توان تصور کرد که میانجی‌گری طا-لبان بتواند پیشرفت در گفت‌وگوهای پاکستان و تحریک طا-لبان پاکستان را تسهیل کند. و شاید بالاخره یک توافق تجاری جدید بین دو کشور منعقد شود.
اما هیچ‌یک از این پیشرفت‌ها را نمی‌توان تضمین کرد. سوء‌ظن عمیق افغان‌ها نسبت به همسایه ظاهراً مداخله‌گر همواره در کمین است. تا زمانی که این احساسات باقی بماند، روابط افغانستان و پاکستان همیشه متزلزل خواهد بود.
