تقلای کشاورزان برای انطباق با ممنوعیت کشت تریاک

ممنوعیت مداوم تریاک خسارات قابل توجهی بر اقتصاد افغانستان وارد کرده است که منجر به از دست رفتن ۱٫۳ میلیارد دالر درآمد خالص برای کشاورزان و ۴۵۰ هزار شغل به طور خاص در سطح مزارع شده است، بدون اینکه سایر ضررهای اقتصادی ناشی از صنایع جانبی مرتبط با تولید تریاک را شامل باشد

در حالی که ممنوعیت تریاک در افغانستان وارد دومین سال خود می‌شود، نگرانی‌ها از این که ابتکارات مبارزه با مواد مخدر به اقتصاد بحران‌زده این کشور – به ویژه درآمد کشاورزان آسیب بیشتری وارد کند، شدت یافته است.

طا-لبان در اپریل ۲۰۲۲ ممنوعیت کلی مواد مخدر از جمله کشت خشخاش را وضع کرد. این کشور بزرگ‌ترین تولید کننده این محصول در جهان است و ۸۵ درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص داده است.

دیوید منسفیلد، محقق مستقل متخصص در زمینه مواد مخدر در گزارش اخیر تاکید کرد که از زمان صدور این فرمان، میزان کاهش کشت خشخاش از سال ۲۰۰۱ تاکنون بیشترین میزان کاهش را داشته است. به ویژه در ولایت جنوبی هلمند، کشت خشخاش ۸۰ درصد کاهش یافته است. او این ممنوعیت را یک «موفقیت قابل توجه» توصیف می‌کند.

افغانستان در سال ۱۹۹۹ زمانی که حکومت قبلی طا-لبان ممنوعیت خشخاش را اعلام کرد و توانست ۹۰ درصد کشت آن را کاهش دهد، موفقیت مشابهی را در ریشه‌کنی آن مشاهده کرد. با این حال، به گفته تحلیلگران موسسه صلح ایالات متحده، این ممنوعیت هزینه‌های هنگفت اقتصادی و انسانی را بر افغان‌ها تحمیل خواهد کرد.

«وندا فلباب براون» کارشناس ارشد موسسه بروکینگز و کارشناس برجسته جنایات سازمان‌یافته و اقتصاد زیرزمینی، گفت: «طا-لبان هیچ ظرفیتی برای تحول پایدار از این تغییر را ندارند.» کشاورزانی که به دنبال این ممنوعیت به محصولات دیگر روی آوردند اما برای تامین هزینه‌های زندگی خود تقلا می‌کنند، این موضوع را تایید می‌کنند.

محمد علی از ولسوالی میوند قندهار یک نمونه است. او بیش از یک دهه کشاورز تریاک بود، اما پس از اعلام ممنوعیت، کشت خشخاش را کنار گذاشت. او معتقد است محصولات جایگزین به اندازه کافی سودآور نیستند.

او گفت: خوب است که آن‌ها تریاک را ممنوع کردند. زندگی‌های بسیاری را در کشور ما از بین برده بود. اما فقر، کمبود شغل و فرصت‌های دیگر نیز وجود دارد. با وجود اینکه من هنوز در مزارع خود کار می‌کنم و آسافتیدا(هینگ) و گندم می‌کارم، اما کافی نیست».

کارشناسان می‌گویند که برای مقابله با اعتیاد گسترده در افغانستان، ریشه‌کن کردن اقتصاد مواد مخدر بسیار مهم است. با این حال، اعمال ممنوعیت بدون یک استراتژی توسعه‌ای جامع، به ویژه زمانی که اقتصاد کشوری ضعیف است و کشاورزان و کارگران تریاک فاقد منابع درآمد جایگزین مناسب هستند، بعید نیست که نتایج طولانی‌مدتی به همراه داشته باشد.

به گفته منسفیلد، ممنوعیت مداوم تریاک خسارات قابل توجهی بر اقتصاد افغانستان وارد کرده است که منجر به از دست رفتن ۱٫۳ میلیارد دالر درآمد خالص برای کشاورزان و ۴۵۰ هزار شغل به طور خاص در سطح مزارع شده است، بدون اینکه سایر ضررهای اقتصادی ناشی از صنایع جانبی مرتبط با تولید تریاک را شامل باشد.

بر اساس برآوردهای سازمان ملل، تجارت تریاک افغانستان در سال ۲۰۲۱ میلادی ۲٫۷ میلیارد دلار تولید کرد که معادل بین ۹ تا ۱۴ درصد تولید ناخالص داخلی کشور است. شاه محرابی، عضو شورای عالی بانک مرکزی و استاد اقتصاد در کالج مونتگومری در مریلند، می‌گوید: «از دست دادن این درآمد می‌تواند منجر به کاهش کلی تولید ناخالص داخلی شود».

از سویی هم، عبدالرحمن حبیب سخنگوی وزارت اقتصاد افغانستان مدعی است که دولت افغانستان محصولات جایگزین مانند پنبه، زعفران و سایر محصولات را در اختیار کشاورزان قرار داده است که می‌تواند وضعیت اقتصادی آن‌ها را بهبود بخشد و همچنین مواردی را برای تولید داخلی فراهم کرده است.

وی ادامه داد: ما برای بهبود مدیریت آب و تهیه بذر بهتر تلاش کرده‌ایم.

کشاورزان از این که طا-لبان به آنها ابزاری برای گذار به کشت محصولات جایگزین نداده اند، ابراز تاسف می‌کنند — این ممنوعیت اعلام شد و آن‌ها به سادگی مجبور شدند از آن پیروی کنند.

احمد از ولسوالی دامان قندهار می‌گوید که این ممنوعیت اقدام خوبی است، اما باید به کشاورزان بدیل و کمک مالی و همچنین پنل‌های خورشیدی، پمپ‌های آب و بذر داده شود.

به گفته وی، آن‌ها فقط تریاک را بدون ارایه هیچ کمکی ممنوع کردند. ما هم فقط موظف به اطاعت شدیم. آن‌ها باید با کشاورزان صحبت کنند تا مشکلات آن‌ها را درک و پیشنهادات آن‌ها را بپذیرند تا برای ما سودآور باشد.

محرابی همچنین افزود: این ممنوعیت بر صنایع جانبی مانند فرآوری، حمل‌ونقل و بسته‌بندی اثر چند برابر خواهد گذاشت.

برای کاهش اثرات نامطلوب این ممنوعیت، مقامات فعلی نیاز به اجرای برنامه‌های توسعه جایگزین، مانند جایگزینی تریاک با محصولاتی مانند زعفران دارند، و جامعه بین‌المللی باید به کشاورزان یارانه و دسترسی به بازارهای محصولات تازه کشت شده را ارایه دهد.

اما فلباب براون در مورد موفقیت ممنوعیت تریاک در درازمدت به دلیل عدم وجود ساختارهای مورد نیاز برای دور شدن از تریاک به روشی پایدار تردید دارد.

وی می‌گوید: افغانستان یک کشور بسیار فقیر است و طا-لبان تدابیر مشکل‌آفرین زیادی اتخاذ کرده اند، مانند منع کار زنان در بیشتر مناطق. بنابراین یکی از جنبه‌های اقتصادی که خوب پیش می‌رفت خشخاش بود و اکنون آن را نیز ممنوع کرده‌اند.