توافقنامه امریکا و طالبان عملی شد، اما آیا پایدار است؟

انگیزه اولیه هند برای افزایش قدرت منطقه‌ای اش در آسیای جنوبی شامل تأثیرگذاری بر امور کشورهای همسایه است. از طرفی هم، انتظار می‌رود نقش استراتژیک متحد امریکا در افغانستان (هند) در نهایت از بین برود

ترجمه و تلخیص: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
در امور جهانی، ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ تاریخ ابتکار مهم برای برقراری صلح منطقه‌ای است که بعداً بر سیاست جهانی تأثیر خواهد گذاشت. توافقنامه صلح امضا شده بین ایالات متحده و طالبان روابط را مستقیم خواهد کرد. تصمیم امریکا برای ختم صلح‌آمیز جنگ به عنوان گام مهم به سوی ثبات منطقه و سازگاری سیاسی تلقی می‌شود. دو بازیگر مهم این توافقنامه ملا عبدالغنی برادر نماینده طالبان و مایک پمپئو وزیر خارجه امریکا بودند.
تصمیم ایالات متحده برای پایان دادن به تقریباً دو دهه جنگ طولانی نشان دهنده تمایل برای ختم جنگ به طور صلح آمیز است.
چهار مولفه اصلی توافقنامه صلح، شبهات مربوط به جدیت امریکا را در امضای این پیمان برای حل صلح آمیز روابط با طالبان به روشنی مشخص کرده است. توافق نامه منعقد شده نه تنها وضعیت و موضع طالبان را به رسمیت نشناخته، بلکه به آن‌ها روشن ساخته که ایالات متحده هیچ گونه فعالیت و عملی را در خاک افغانستان که صلح را در این کشور منحل و ایالات متحده و متحدانش را تهدید کند، استقبال نخواهد کرد.
در این توافقنامه، طالبان به عنوان یک نهاد یا سازمان برای مقابله با فعالیت‌های تروریستی به همکاری با نیروهای امنیتی دولت ارتقا یافته است. این موضع به طالبان اجازه می‌دهد تا نقش حیاتی را در سیاست افغانستان بازی کنند. اکنون نقش طالبان به اختلال امور دولت یا ایجاد هرج و مرج در منطقه محدود نمی‌شود.
با این وجود، طالبان مسئول اعمال شان در روند صلح و ثبات افغانستان است. پیش بینی می‌شود این ابتکار عمل همکاری‌های منطقه‌ای طولانی مدت را داشته باشد. اما این سؤال همچنان باقی است که آیا تصمیم ایالات متحده برای اشغال خاک افغانستان، تصمیمی عاقلانه یا مثمر ثمر بوده است. گرفتن جواب تقریباً ۱۹ سال طول کشید. در آخر، تنها میانجی‌گری و مذاکرات در قالب صلح افغانستان پاسخ به این سئوال بود.
اگر به مسائل بی‌اعتمادی بین بازیگران اصلی در روند صلح افغانستان رسیدگی نشود و هر دو در یک صفحه قرار نگیرد، وضعیت ممکن از کنترول خارج گردد. این سناریو فرصت مناسب برای تخریب کنندگان خواهد بود تا روند ثبات را در افغانستان از بین ببرند.
آیا ترکیه و پاکستان می‌تواند کمک کند؟
از لحاظ تاریخی، ترکیه روابط دوستانه و با اعتمادی با افغانستان داشته است. دو دلیل اصلی پشت این روابط عالی، فاصله جغرافیایی بین دو کشور است که جای برای نزاع بر سر قلمرو نمانده و دوم دین مشترک دو ملت است.
میزان اعتماد به ترکیه می‌تواند به عنوان کارد ترامپ برای برقراری صلح و ثبات در این کشور استفاده شود. ترکیه از قبل برای رسیدگی به وضعیت بحرانی در افغانستان همکاری کرده است.
ترکیه و پاکستان می‌تواند در بخش‌های مختلف به شمول آموزش نیروهای امنیتی افغانستان، ایجاد زیربنا و همکاری‌های اقتصادی و تجاری همکاری کنند.
پاکستان و ترکیه باید منابع خود را برای تقویت اقتصاد افغانستان بسیج کنند. یک میکانیزم جمعی اعتماد سازی باید برای مردم افغانستان معرفی شود. همکاری با نهادهای دولتی افغانستان برای ایجاد زیرساخت‌های جدید و برقراری روابط جدید اقتصادی و تجاری در مقیاس گسترده با تخصص هر دو کشور می‌تواند به دولت افغانستان کمک کند تا دوباره روی پاهای خود بایستد.
روایت هند
در هند روایت مخالف در حال قوت گرفتن است که می‌تواند اعتبار توافقنامه صلح امریکا و طالبان را زیر سئوال ببرد. چنانچه طالبان در گسترش فعالیت‌های تروریستی دست دارد، اگر آن ها بر سر قدرت بیایند، چطور امنیت در افغانستان تضمین می‌شود؟ چی موضعی پاکستان در کل این روند اختیار خواهد کرد؟ آیا سازمان‌های تروریستی به مرزهای جامو و کشمیر نفوذ خواهد کرد؟
این روایت‌ها قوت می‌گیرد و به نحوی نگرانی‌های هند را انعکاس می‌دهد.
جایگاه هند در افغانستان به اهمیت جئو استراتژیک آن وابسته است و این کشور را محوری برای هند قرار می‌دهد. انگیزه اولیه هند برای افزایش قدرت منطقه‌ای اش در آسیای جنوبی شامل تأثیرگذاری بر امور کشورهای همسایه است. از طرفی هم، انتظار می‌رود نقش استراتژیک متحد امریکا در افغانستان (هند) در نهایت از بین برود.
بنابر این، سیاست خارجی هند به درجه اول بر ایجاد اختلال در ثبات منطقه به خاطر سهم خودش در سیاست افغانستان تمرکز دارد.
اکنون چه انتظار داشته باشیم؟
به نظر می‌رسد توافق ایالات متحده و طالبان، تحول محوری بین دو بازیگر مهم در بازی صلح است. با حضور مقامات کشورهای مختلف، تاریخ نقطه عطف در سیاست افغانستان را تجربه خواهد کرد. اما با وجود همه جوانب مثبت، بندهای این پیمان باعث ابهامات و سردرگمی شده است.

عدم حضور مقامات حکومت افغانستان، مسائل اعتماد و اعتبار را مطرح کرده است. چطور با مسائل افغانستان، بدون حضور نمایندگان حکومت برخورد شود، مسئله قابل تشویش است. با این حال، ایالات متحده این توافقنامه را امضا کرده است.
در نهایت، تطبیق این توافقنامه به دست حکومت افغانستان است. رییس جمهور غنی گفت که اکنون واضح است چطور آزادی زندانیان سیاسی می‌تواند بدون حضور کابل تحقق یابد. موضع رییس جمهور در مورد توافقنامه صلح امریکا و طالبان باعث شد طالبان حملات علیه نیروهای محلی را از سر گیرد.
شاه محمود قریشی وزیر امور خارجه پاکستان در پاسخ به سئوالی مبنی بر این که پاکستان در روند صلح افغانستان چه نقشی داشت؟ گفت: بدون پاکستان، این توافق اتفاق نمی‌افتاد. این امر میزان اعتماد طالبان و مقامات امریکا را به پاکستان نشان می‌دهد.
این توافقنامه از سوی مردم افغانستان استقبال شد و امید بر این است که پاکستان به همراه ترکیه بتواند نقش مهمی در آوردن ثبات بازی کند. کمک هر دو کشور برای حل مسئله افغانستان می‌تواند در نهایت به تقویت اقتصاد و توسعه روابط تجاری با کشورهای مختلف منجر شود.