تیپ‌شناسی نامزدان انتخابات؛ انتقال قدرت از پیران به جوانان
با این‌وضع، به این نتیجه می‌رسیم که انتخابات پیش‌رو فرصت مناسبی برای انتقال قدرت اجتماعی و سیاسی از پیران به جوانان است. درواقع، این نیروهای اجتماعی و فرهنگی جوان هستند که این‌بار قدرت مردمی را به دست می‌گیرند و بخت سیاسی شان را می‌آزمایند.
انتخابات پارلمانی و شواراهای ولسوالی در بعضی موارد با انتخابات گذشته تفاوت چشم‌گیر دارد. هرچند بسترهای انتخابات در این دوره با دوره‌های قبل از لحاظ امنیتی و سیاسی چندان قابل تفکیک نیست، اما از یک بُعد تغییرات و تفاوت‌های قابل ملاحظهای را می‌توان در انتخابات پیش رو نظاره کرد. این بُعد، بیش‌تر جنبه انسانی دارد و بر حضور نامزدان در این پروسه تاکید می‌کند.
وقتی از جنبه انسانی سخن گفته می‌شود، در واقع توجه روی دو مولفه بسیار مهم در این پروسه سرنوشت‌ساز سیاسی است. این دو عنصر، رای‌دهنده‌ها و رای‌گیرنده‌ها هستند. رای‌دهنده‌ها، همان‌هایی هستند که در گذشته وجود داشته و امروز نیز بااندک تفاوتی وجود دارند. شاید برخی آنان نباشند، ترک کشور کرده باشند و یا اصلاً در این پروسه اشتراک نکنند، اما بخش قابل توجه و اکثریت آنان در کنار رای‌دهنده‌های جدید که سن قانونی شان را تکمیل کرده‌اند و یا هم به وطن بازگشته‌اند، در این پروسه اشتراک خواهند کرد.
در کشورهایی چون افغانستان، رای‌دهنده‌ها اکثراً مردمی هستند که برخی آنان فقط رای می‌دهند. درگذشته از حقوق شهروندی شان به‌عنوان موکل یا رای‌دهنده بر نماینده شان کم‌تر می‌دانستند و به‌همین‌سان، انتظار زیادی هم نداشتند. اما به کمک رسانه‌ها، تبلیغات و تجربه‌های گذشته، امروز نسبت به دیروز آگاه‌تر شده‌اند.
فراموش نکنیم که این آگاه‌شده‌ها همه افراد جامعه را تشکیل نمی‌دهند، چرا که هنوز آدم‌های بی‌خبر از حقوق شان در کشور به صورت وافر دیده می‌شوند.
عنصر انسانی دوم، رای‌گیرنده‌ها و یا نامزدان انتخابات هستند. از لحاظ تیپولوژی، نامزدان این دوره نسبت به دوره‌های گذشته تفاوت زیادی دارند. در انتخابات گذشته اغلباً کهن‌سالان، گروه‌های مجاهدین، بزرگان قوم، زورمندان و قوماندان‌سالاران نامزد کرده بودند. برخی آنان رای آوردند و شماری هم ناکام شدند. اما در انتخابات پیش‌رو، بخش قابل توجهی از نامزدان را جوانان، تحصیل‌کرده‌ها و افراد نخبه فرهنگی تشکیل می‌دهند. این تیپ کسانی‌اند که طی دودهه اخیر در داخل و یا خارج از کشور آموزش دیده‌اند. کم‌تر در معاملات سیاسی و جنگی گذشته شریک بوده‌اند و دغدغه خدمت به وطن را دارند. حتی در برخی مناطق، مردم به صورت دلبخواه به جوانان تحصیل‌کرده فرصت فراهم کرده و اصرار بر نامزد شدن آنان داشته‌اند.
با این‌وضع، به این نتیجه می‌رسیم که انتخابات پیش‌رو فرصت مناسبی برای انتقال قدرت اجتماعی و سیاسی از پیران به جوانان است. درواقع، این نیروهای اجتماعی و فرهنگی جوان هستند که این‌بار قدرت مردمی را به دست می‌گیرند و بخت سیاسی شان را می‌آزمایند. اما از یک لحاظ، این امتحان اجتماعی نیز هست. یعنی مردم برای اولین بار در تاریخ چنددهه اخیر، می‌خواهند نیروهای روشنفکر، تحصیل‌کرده و جوان شان را بیازمایند. بدون شک صداقت، امانت‌داری در رای و تلاش برای خدمت به مردم می‌تواند عاملی برای پیروزی از این آزمون باشد.
سیدعبدالبصیر مصباح، استاد دانشگاه بغلان
