جرایم سایبری در افغانستان و احکام قوانین
سیدمصطفی سعیدی
در افغانستان پس از سال ۲۰۰۱ میلادی استفاده از انترنت رایج شد و رفته رفته در سال‌های پسین استفاده از تکنالوجی معلوماتی نوین و انترنت بیشتر شد و نسل جوان کشور بیشتر از همه از این پدیده استفاده نمودند.
نبود پالیسی‌های مشخص و نبود قانون در مورد جرایم سایبری از یک سو و نیاز جامعه برای سهولت در امور از سوی دیگر باعث شد که استفاده از فن‌آوری معلوماتی بیشتر و بیشتر گردد. دولت افغانستان متعهد به رعایت آزادی بیان، تحقق حکومتداری خوب و باز و تحقق حکومتداری الکترونیکی بوده و تلاش دارد تا در این زمینه به خاطر تحقق اصلاحات و مبارزه با فساد اداری بیشتر از پیش کار کند. نبود متخصصان حوزه‌ی تکنالوجی در سال‌های پیش و نبود و کمبود متخصصان حوزه جرایم سایبری و تدوین پلان‌های راهبردی در این حوزه از چالش‌های کلان برشمرده می‌شود.
(واژه‌ی سایبر از لحاظ واژه‌گانی به معنای «مجازی» و «غیر ملموس» است و مقصود از فضای سایبر همان فضای مجازی و شبکه‌های ارتباطی است که با بهره‌گیری از انواع سخت افزارها مانند کمپیوتر، گوشی‌های تیلفون همراه، تبلت‌ها و … امکان متصل شدن به آنها وجود دارد.
بنابر این، از لحاظ حقوقی «هر اقدامی که از طریق فضای مجازی و با بهره گیری از ابزارهای اتصال به فضای مجازی صورت گیرد و حقوق شناسایی شده برای افراد را نقض کند» شامل این جرایم است.
هک کردن یکی از نمونه‌ها و مصداق‌های بارز جرایم سایبری تلقی می‌شود). (وزارت مخابرات و تکنالوجی معلوماتی)
برای نخستین بار در افغانستان در سال ۲۰۱۴ میلادی مسوده یا طرح قانون جرایم سایبری کار شد و اهداف اساسی این طرح قانون عبارت است از:
- حفظ و بهبود سلامتی سیستم اطلاعاتی کشور،
- تامین امنیت و مصئونیت فضای سایبری در کشور،
- جلوگیری از وقایع و حوادث سایبری،
- فراهم نمودن زمینه‌های همکاری متقابل بین‌المللی میان کشورها.
طبق این مسوده، جرایم سایبری عبارت از جرایمی است که به کمک تکنالوجی مدرن اطلاعات و ارتباطات الکترونیکی در فضای مجازی غیر ملموس ارتکاب می‌یابد.
طبق احکام این طرح قانون اداره مسئول در حوزه امور مربوط به سایبر و امنیت و جرایم سایبری، وزارت مخابرات و تکنالوجی می‌باشد.
کُود جزای افغانستان:
در باب دوازدهم کُود جزای افغانستان مواردی مربوط به امنیت و جرایم سایبری مورد بحث قرار گرفته است.
ماده ۸۵۱: جرایم سایبری عبارت از جرایمی است که به کمک تکنالوجی مدرن اطلاعات و ارتباطات الکترونیکی یا انترنتی در فضای سایبر ارتکاب می‌یابد.
فضای سایبر عبارت از فضای مجازی غیر ملموسی است که به اساس ارتباطات شبکه‌های کمپیوتری یا انترنتی به وجود آمده است.
ماده ۸۵۲: شخصی که به صورت غیر مجاز به سیستم، برنامه یا اطلاعات کمپیوتری متعلق به دیگری، دسترسی حاصل کند، به حبس قصیر، محکوم می‌گردد.
ماده ۸۶۹ کُود جزای افغانستان در مورد جرایم یا باج گیری سایبری چنین صراحت دارد:
شخصی که با استفاده از سیستم برنامه یا اطلاعات کمپیوتری در فضای سایبر، صوت یا تصویر یا فلم خصوصی دیگری را به دست آورده و شخص را به نشر آن در فضای سایبر در مقابل اخذ منفعت تهدید نماید به حبس قصیر یا جزای نقدی از سی هزار تا شصت هزار افغانی یا به هر دو جزا محکوم می‌گردد.
هرگاه جرم مندرج فقره(۱) این ماده سبب ضرر جسمی یا معنوی شدید به شخص دیگر گردد، مرتکب این جرم به حبس متوسط محکوم می‌گردد.
ماده ۸۵۳: شخصی که به صورت غیر مجاز در رابطه به سیستم، برنامه یا اطلاعات کمپیوتری یکی از اعمال ذیل را طور موقت یا دایمی انجام دهد، به حبس متوسط یا جزای نقدی از شصت هزار تا سه صد هزار افغانی، محکوم می‌گردد: - تغییر وارد نمودن، ممانعت یا اخلال در عملکرد سیستم کمپیوتری.
- تولید، تغییر، تعدیل یا آسیب رساندن به سیستم، برنامه یا اطلاعات کمپیوتری.
- غیر قابل دسترس ساختن، بی‌معنا کردن، غیر قابل استفاده ساختن یا غیر فعال نمودن سیستم، برنامه یا اطلاعات کمپیوتری.
- جلوگیری از دسترسی مجاز به سیستم، برنامه یا اطلاعات کمپیوتری.
- آوردن تغییر یا تعدیل در سیستم محافظتی، برنامه یا اطلاعات کمپیوتری.
- وارد نمودن یا پخش ویروس در سیستم، برنامه یا اطلاعات کمپیوتری.
- دسترسی غیر مجاز در مسیر اتصال شبکه کمپیوتری.
به همین گونه در کُود جزای کشور در رابطه به: ( افشای رمز دسترسی، از بین بردن غیر مجاز سیستم، برنامه یا اطلاعات کمپیوتری، رهگیری یا ایجاد ممانعت غیر مجاز، ساخت یا تهیه دستگاه برای استفاده در جرم، تزویر الکترونیکی، فریب‌کاری الکترونیکی، سرقت سایبری، تکنالوجی معلوماتی ممنوعه، سرقت انترنت، تروریزم سایبری، جاسوسی سایبری و جنگ سایبری) احکامی موجود و نافذ می‌باشد.
