حمله ترکیه به شمال سوریه خودکشی است
اردوغان گزینه‌های دشواری پیش روی خود دارد، او به نابودی ارتش امریکایی کُردها در شمال سوریه و حمله به عفرین و منبج تهدید کرده و ارتشی متشکل از ۲۲ هزار نفر از مخالفان مسلح سوری را تشکیل داده تا در این عملیات در کنارش باشند یعنی او از درختی بسیار بلند بالا رفته که جز با نردبان روس‌ها قادر به پایین آمدن از آن نیست.
وزارت خارجه سوریه این روزها به طور قابل توجهی فعال است. آن هم نه برای آمادگی کنفرانس‌های «وین» و «سوچی» که به دنبال راه حل سیاسی بحران هستند، بلکه برای هشدار شدیداللحن به ترکیه که تهدید به حمله نظامی علیه شهرهای «منبج و عفرین» به منظور سرکوب نیروهای «یگان‌های مدافع خلق کُرد» کرده و هم به امریکا که «رکس تیلرسون»، وزیر خارجه آن تاکید کرده ارتش امریکا برای رسیدن به سه هدف در سوریه می‌ماند: نخست ممانعت از بازگشت داعش پس از شکست آن در رقه و موصل، دوم مقابله با نفوذ ایران و سوم بیرون کردن اسد از قدرت است.
اظهارات تیلرسون در جریان سیمیناری درباره سیاست خارجی کشورش، مقامات سوری را به شکستن سکوت و تنظیم مجدد اولویت‌های خود واداشت، به گونه‌ای که درصدد ایجاد طرح‌هایی برای رویارویی با حضور نظامی امریکا در شرق فرات برآمده که شمار کماندوهای آن در آنجا بالغ بر یک هزار نفر است و برای ایجاد پایگاه‌های نظامی دائمی در شمال سوریه و تشکیل کشور «کُردی» نقشه کشیده است، به گونه‌ای که ارتشی با ۳۰ هزار نیرو را برای حفاظت از آن تشکیل دهد تا این کشور کُردی را آموزش داده و مسلح کند و این چیزی است که سرهنگ «رایان دیلون» سخنگوی نیروهای ایتلاف ضد داعش یک هفته پیش بیان داشت.
واضح است که رهبری سوریه که سیاست مرحله به مرحله‌ای را برای مقابله با دشمنان کثیر خود حاضر در خاک این کشور بکار می‌گیرد متوجه شده که به دنبال شکست داعش، حالا امریکا مرحله دوم یعنی بنای اجرای طرح تجزیه سوریه را گذاشته. از همین رو دمشق باید برای مقابله با آن آماده شود؛ در این راستا وزارت خارجه سوریه در بیانیه‌ای اعلام کرد: حضور نظامی امریکا در خاک سوریه غیرقانونی و نقض قانون بین‌المللی و حاکمیت ملی با هدف حمایت از داعش است که به دست اوباما تاسیس شد و ما با این حضور غیرقانونی مقابله می‌کنیم.
وزارت خارجه سوریه زمان و چگونگی مقابله با حضورنظامی غیرقانونی امریکا را معین نکرد اما اتاق عملیات نیروهای متحد سوریه با صدور بیانیه‌ای ابهام‌آمیز و غیرمنتظره تهدید کرد که در زمان مناسب به هر جای حضور نیروهای امریکا در سوریه و منطقه حمله می‌کند، این بیانیه در واکنش به حمله نیروهای ایتلاف بین‌المللی به یگان‌های ارتش سوریه در منطقه «التنف» در مرز سوریه با عراق و اردن صادر شده و سکوت دمشق را از سر خویشتنداری و نه ضعف توصیف کرد.
این نخستین بار است که چنین چیزی را از اتاق عملیات می‌شنویم و بعید نیست که به مثابه نیروهای بسیجی جدیدی از سوریه، ایران، عراق و لبنان باشد که مسئولیت انجام عملیات علیه نیروهای امریکایی در شمال شرق سوریه و چه بسا هم در عراق را برعهده می‌گیرند و شمار آن‌ها بالغ بر پنج هزار نفر است. نظیر مقاومتی که پس از اشغال عراق توسط امریکا در سال ۲۰۰۳ شکل گرفت.
تیلرسون از سوریه، ایران و متحدانشان چه انتظاری دارد هنگامی که می‌گوید نیروهای کشورش حتی تا پس از سرکوب داعش در سوریه می‌مانند تا با نفوذ ایران و سرکوب آن مبارزه کرده و اسد را از قدرت بیرون کنند؛ آیا انتظار دارد سوریه و ایران او را گل باران کنند یا به مناسبت او جشن بگیرند.
چالش استراتژیک بزرگتری که رهبری سوریه با آن مواجه است احتمال ورود همزمان این کشور به ۲ رویارویی نظامی بزرگ است، نخست علیه امریکا و نقشه‌های جدایی طلبانه آن در شمال سوریه و دوم تهدیدهای ترکیه برای یورش به عفرین و منبج است که تحت سیطره نیروهای مدافع خلق کُرد قرار دارد.
فیصل مقداد معاون وزیر خارجه سوریه پنجشنبه گذشته هشدار داد نیروی هوایی سوریه آماده است جنگنده‌های مهاجم به شهرهای عفرین و منبج را منهدم کند؛ وی تاکید کرد: نیروی هوایی سوریه نیروی کامل خود را بازیافته و آماده انهدام اهداف هوایی ترکیه در آسمان سوریه است. چون هرگونه عملیات نظامی در منطقه عفرین حرکتی خصمانه از سوی ارتش ترکیه علیه خاک سوریه محسوب می‌شود.
گمان نمی‌رود که مقداد چنین تهدیدهایی قوی علیه ترکیه را بدون اینکه رهبری سوریه در این زمینه از سوی متحد روس خود حمایت شود، بیان کرده باشد چون مسکو مخالف هر گونه مداخله ترکیه در عفرین است و رابطه‌ای قوی با نیروهای مسلط بر آنجا دارد و نیروهای روسیه هم در آنجا حضور دارند.
با وجود اینکه رابطه اردوغان با هر کدام از کشورهای امریکا و روسیه متشنج شده آن هم به دلیل حمایت‌های این دو کشور از کُردهای سوریه که انقره نام آن‌ها را در فهرست تروریزم جای داده است، اما ترکیه نمی‌تواند با هیچ‌کدام از این دو قدرت بزرگ درگیر شود چون هر دوی آن‌ها را از دست می‌دهد. از همین رو جنرال «خلوصی اکار» رییس ستاد مشترک ارتش خود و «هاکان فیدان» رییس سرویس اطلاعات خود را برای دیداری فوق‌العاده با «سرگئی شویگو»، وزیر دفاع روسیه فرستاد تا علاوه بر جستجوی راه برون‌رفت درصدد کسب موافقت روسیه از طرح خود برای نابودی ارتش کُرد مورد حمایت امریکا در شمال شرق سوریه و نیروهای مدافع خلق کُرد در عفرین و منبج بر آید.
ما از پیام مقامات ترکیه برای وزیر دفاع روسیه بی خبریم، اما به دلیل روابط محکم بین مسکو و کُردها سخت است انتظار داشته باشیم روسیه از حمله به این دو شهر حمایت کند؛ حتی اگر دو طرف به معامله‌ای دست یابند، روسیه خواسته‌هایی دارد که مهم‌ترین آن موافقت ترکیه با حضور کُردها در کنفرانس «سوچی» و نزدیکی و هماهنگی بیشتر بین رهبران ترکیه با متحدان سوری و ایرانی در مقابله با خطر توطئه امریکا برای تجزیه سوریه است که همه را در منطقه تهدید می‌کند.
اردوغان گزینه‌های دشواری پیش روی خود دارد، او به نابودی ارتش امریکایی کُردها در شمال سوریه و حمله به عفرین و منبج تهدید کرده و ارتشی متشکل از ۲۲ هزار نفر از مخالفان مسلح سوری را تشکیل داده تا در این عملیات در کنارش باشند یعنی او از درختی بسیار بلند بالا رفته که جز با نردبان روس‌ها قادر به پایین آمدن از آن نیست.
از سوی دیگر، سوریه هم بر اساس بیانیه‌های وزارت خارجه خود آشکارا عدم مخالفت خود با نابودی ارتش کُردها و درگیری ترکیه با امریکا را نشان داده و حتی آرزوی چنین اتفاقی را دارد، اما در برابر مداخله ترکیه در عفرین هم ساکت نخواهد ماند و اردوغان باید تصمیم بگیرد با چه کسانی درگیر می‌شود. نخست با سوری‌هایی که مورد حمایت روسیه در شمال سوریه قرار دارند یا با کُردهایی که مورد حمایت امریکا در شمال شرق آن هستند یا با هر دو همزمان وارد درگیری می‌شود که این اقدام به معنای خودکشی است که گمان نمی‌رود ترکیه دست به چنین مخاطره‌ای بزند.
سال ۲۰۱۸ سال جنگ‌های بزرگ در خاک سوریه است که قطعاً در آن نقشه ایتلاف‌ها متحول خواهد شد و احتمالاً درگیری‌ها از جنگ‌های نیابتی که کشورهای بزرگ از طریق سوریه، اعراب و کردها در آن ورود کردند به جنگ‌های مستقیم منتقل شود و در هر حال ما هنوز در اولین ماه میلادی سال جدید هستیم اما علائم و خطوط کلی تحولات کنونی نگران کننده و وحشتناک است و باید منتظر ماند و دید که چه می‌شود.
عبدالباری عطوان – تحلیل‌گر خاورمیانه
