داعش قلمروش را در افغانستان از دست داد، ولی کابوس قربانیان ادامه دارد
با محدود شدن این گروه، آسیب‌های آن به افغانستان از طریق بمب‌گذاری‌های بی‌رحمانه در پایتخت و مرگ و میر بی‌حد بی‌گناهان، درک مردم افغانستان را از خشونت تغییر داده است؛ ترومایی که تا سال‌های بعدی به طول خواهد انجامید.
به گفته مقامات امریکایی و افغان، به دنبال حملات تهاجمی نظامیان امریکایی و افغانستان و به تازگی حمله طالبان، سنگر اصلی داعش در شرق افغانستان طی هفته‌های اخیر سقوط کرد.
رییس جمهور اشرف غنی به تازگی ادعا کرد که دولت اسلامی (داعش شاخه خراسان) در ولایت ننگرهار – پناهگاه این گروه در شرق – از بین رفته است. علاوه بر این، جنرال اسکات میلر فرمانده کل نیروهای امریکایی و ناتو در افغانستان در مصاحبه‌ای می‌گوید که از دست دادن قلمروی که این گروه سرسختانه طی چند سال اخیر از آن نگهداری کرد، به شدت سربازگیری و برنامه‌ریزی آن‌ها را محدود می‌کند.
اما جنرال میلر همچنین هشدار داد که با توجه به مسیریابی شبه‌نظامیان و بخش‌های شهری باقی‌مانده این گروه، داعش می‌تواند همچنان یک تهدید در افغانستان باشد حتی اگر قلمروی هم نداشته باشد.
جنرال میلر گفت:« عراق و سوریه آموزنده است – وقتی قلمروی بزرگ را از آن‌ها می‌گیرید، آن‌ها به سلول‌های کوچک‌تر می‌روند و در مکان‌های عجیب و غریب ظاهر می‌شوند.»
خاموشی جنرال میلر برای تأیید هرگونه پیروزی بزرگ بر شاخه (این گروه) بیان‌گر یورش گسترده‌تر شاخه‌های دولت اسلامی است که در افغانستان ایجاد کرده‌اند و همچنان تاریخ طولانی گروه‌های شبه‌نظامی در افغانستان که پس از آسیب‌های به ظاهر ناپایدار دوباره به حالت اول خود باز می‌گردند.
مقامات غربی و افغانستان معتقدند که چندین عامل منجر به آسیب داعش در شرق شد که جنگجویان این گروه را مجبور به نقل مکان و یا هم تسلیم شدن کرده است. یکی از مقامات غربی تخمین زده است که قدرت این گروه از ۳ هزار جنگجو در اوایل سال جاری میلادی به ۳۰۰ تن کاهش یافته است.
به دنبال هر گونه توافق صلح با طالبان، حضور دولت اسلامی در افغانستان از سوی مقامات نظامی و قانونگذاران به عنوان یکی از دلایل حفظ سربازان امریکایی در افغانستان ذکر شده است. این مقامات مدت‌هاست استدلال می‌کنند که طالبان قادر به شکست دادن این گروه نیست و اینکه این شورشیان هنوز اقدامات زیادی برای فاصله گرفتن از القاعده – گروه تروریستی مسئول حملات ۱۱ سپتامبر – انجام نداده است.
آنچه مقامات را به تشویش انداخته توانایی داعش برای سازماندهی حملات و سربازگیری در کابل است، با وجود مبارزات شدید علیه این گروه. مقامات می‌گویند که برخی سربازگیری‌ها و برنامه‌ریزی یا انجام بمب‌گذاری‌های مرگبار در کابل سر از مدارس عالی در می‌آورند.
اما برای کریم‌الله باشنده جودره، قریه کوچکی در شرق افغانستان که یک بمب‌گذاری انتحاری در ماه اکتوبر منسوب به داعش بیش از ۷۰ نفر را کشت، پیروزی‌های میدان جنگ، وضعیت سیاسی و یا حتی کشته‌شدن اخیر ابوبکرالبغدادی رهبر بزرگ داعش، چیز کمی است.
کریم‌الله که کاکایش را در همان انفجار از دست داد، می‌گوید:« اگر او مرده باشد یا نه، چه فرقی می‌کند؟ ما نابود شدیم.»
دودلی وی در این مورد غیرمعمول نیست. برای بسیاری مردم افغانستان، نام این گروه یا تفاوت آن با طالبان چندان قابل توجه نیست. اما شکی نیست که خشونت شدید داعش به وجهه ماندگار جنگ تبدیل شده است و رنج‌های گسترده فعلی را در سراسر کشور عمیق‌تر می‌کند.
داعش شاخه خراسان توانسته در آن بخش‌هایی از جامعه افغانستان که سال‌ها از جنگ در امان ماند، نفوذ کند. علاوه برین، مقاومت این گروه با توجه به شکست‌های اخیرش، دورنمای این جنگ بی‌پایان را حتی اگر طالبان در مورد صلح مذاکره کنند، افزایش می‌دهد.
به دور از شعبه مرکزی دولت اسلامی در عراق و سوریه، داعش در افغانستان به عنوان مجموعه‌ای از جنگجویان طالبان پاکستانی که در اوایل سال ۲۰۱۵ با آقای البغدادی بیعت کردند، آغاز شد. از آن زمان به تدریج به یک تهدید جدی در شرق کوه‌های افغانستان تبدیل شد که بعداً در سراسر این کشور از جمله کابل گسترش یافت.
آرین شریفی که تا اواخر سال گذشته مدیر ارزیابی تهدیدات در شورای امنیت ملی افغانستان بود، می‌گوید:« اگرچه دولت اسلامی در عراق و سوریه برای حمایت از رشد اولیه شاخه افغانستان پول ارسال می‌کرد، ارتباطات بین دو گروه محدود بود.»
مقامات می‌گویند یکی از اهداف این گروه داشتن قلمرو در افغانستان و جاهای دیگر در جنوب و آسیای مرکزی است و سعی می‌کنند مانند گروه اولیه خلافتی را در خاورمیانه ایجاد کنند.
آقای شریفی فکر می‌کند که داعش در افغانستان تلاش خواهد کرد تا به قطب جهانی این گروه در سال‌های آینده تبدیل شود، پس از آنکه با حملات تهاجمی و هوایی تحت حمایت غرب قلمرو خود را در عراق و سوریه از دست داد.
حکومت افغانستان خاطرنشان می‌کند که پس از آنکه گروه مرکزی قلمرو خود را در عراق و سوریه از دست داد، جنگجویان خارجی بیشتری به افغانستان می‌آیند تا برای این گروه بجنگند؛ ارزیابی که مورد حمایت مقامات اطلاعاتی امریکا می‌باشد.
اما شریفی در مصاحبه‌ای هشدار داد:« داعش در افغانستان خیلی کم‌تر نسبت به همتایان خاورمیانه‌اش ایدئولوژیک هستند. این (گروه) همچنان خیلی تحت تأثیر سیاست‌های منطقه‌ای است.»
مقامات امریکایی نسبت به اندازه تهدید جهانی داعش در افغانستان اختلاف نظر دارند. در حالی که مقامات نظامی بر روی جاه‌طلبی‌های این گروه تأکید می‌کند، برخی از مقامات اطلاعاتی معتقدند که این گروه بیشتر برای منطقه نزدیک آن، تهدید است.
یک چیز که شاخه داعش در افغانستان با بدنه اصلی این گروه هم فکر است، نفرت داشتن از مسلمانان شیعه است و تمایل برای حمله به آن‌ها. با این حال، این شبه‌نظامیان به خشونت‌های خود منحصر نیست، همان‌طور که در جودره روستای عمدتا سنی‌نشین اتفاق افتاد.
در آنجا، کریم الله و برخی دیگر از ساکنان فکر می‌کنند، مسئله بیشتر شخصی بود: این روستا در جنجال بر سر آبرسانی شهر، در برابر داعش ایستاده بود و آن‌ها معتقدند که بمب‌گذاری مساجد به معنای از بین بردن روحیه آن‌ها بوده است.
در روزهای نخستین، داعش در افغانستان با گرفتن خط و نشان از دیگر همتایان خود در عراق و سوریه، از سایر سازمان های تروریستی، از جمله القاعده که در افغانستان فعالیت می‌کردند، متمایز شد: بازوی رسانه‌ای آن ویدئوهایی را از این گروه منتشر کرد که سربریدن و مجبور نمودن قربانیان برای نشستن روی مواد منفجره قبل از انفجار دادن، نمایش می‌داد.
اما وقتی داعش بمبی را در یک سالون عروسی در کابل منفجر کرد که منجر به کشته‌شدن ۶۳ نفر شد، اشاره چندانی به ایدئولوژی یا اهداف محلی نداشت.
حاجی حسین مالک این سالون عروسی گفت:« من فکر می‌کنم داعش فقط یک نام است در افغانستان. ما نمی‌دانیم آن‌ها کی هستند و به هیچ کس اعتماد نمی‌توانیم.»
وی افزود:« آن‌ها فقط از کشتن مردم لذت می‌برند.»
و این همان چیزی است که باعث می‌شود داعش در جنگ بی‌پایان افغانستان ایستادگی کند. شریفی می‌گوید که طالبان اغلب کوشش می‌کنند حملاتی را که منجر به کشته‌شدن غیرنظامیان می‌شود، توجیه یا رد کنند.
وی می‌افزاید داعش به خود زحمت نمی‌دهد (و چنین حملاتی را به عهده می‌گیرد).
به گزارش سازمان ملل متحد، در حالی که شمار حملات داعش در ماه‌های اخیر کاهش یافته، مقامات امریکایی ۲۰ حمله مشهور تروریستی سال گذشته را تنها به کابل نسبت داده‌‌اند.
سال‌ها، نیروهای عملیاتی ویژه افغانستان و امریکا با حمایت حملات هوایی، فشارها را برای مهار کردن این گروه حفظ کرده بودند. به گفته مقامات غربی و افغانستان، طالبان نیز عملیات‌های خود را علیه این گروه در ولایت ننگرهار افزایش داد. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که شورشیان برخی از واحدهای ویژه خود را به این ولایت اعزام کرده‌اند تا به داعش حمله کنند.
زمان تشدید حملات طالبان علیه داعش بسیار جالب بود، زیرا شورشیان سعی داشتند امریکایی‌ها را در مذاکرات صلح متقاعد کنند که علیه گروه‌های تروریستی بین‌المللی اقدام می‌کنند.
اما به دنبال هر گونه توافق صلح، شمار تندروان شورشی که برای حفظ جنگ به داعش می‌پیوندند، همواره موضوع نگران‌کننده برای مقامات افغانستان و امریکا بوده است.
با این حال، با محدود شدن این گروه، آسیب‌های آن به افغانستان از طریق بمب‌گذاری‌های بی‌رحمانه در پایتخت و مرگ و میر بی‌حد بی‌گناهان، درک مردم افغانستان را از خشونت تغییر داده است؛ ترومایی که تا سال‌های بعدی به طول خواهد انجامید.
