دیدار ترامپ و خان؛ از توهین به افغانستان تا معامله روند صلح

گفته‌هایی وجود دارد که عربستان از اسلام‌آباد خواسته طالبان را به صلح وادار کند، به محور امریکا نزدیک شود و در ازای آن می‌تواند کمک ۴۰ میلیاردی سعودی را دریافت نماید. اکنون تحلیل غالب این است که پاکستان به صورت سنتی محوریت امریکا را برگزیده است.

عمران خان نخست‌وزیر پاکستان که در سفری به ایالات متحده رفته بود، با دونالد ترامپ رییس جمهور ایالات متحده امریکا دیدار کرد. محور این دیدار روند صلح افغانستان و همکاری‌ها میان واشنگتن و اسلام‌آباد خوانده شده است.
در این سفر، آقای خان را دو مقام بلندپایه فوج پاکستان- جنرال باجوا رییس فوج و جنرال فیض حمید رییس آی اس آی- همراهی می‌کردند.
با توجه به این که پاکستان از بازیگران اصلی تحولات چهار دهه پسین در افغانستان و حامی اصلی گروه‌های رادیکال اسلامی از جمله گروه طالبان است، از نفوذ هند در افغانستان نگران است، استراتژی «جهادی» را دنبال می‌کند و تاثیرگذاری در تشکیل نظام افغانستان را برای خودش محفوظ می‌داند، باید بررسی شود که برایند این دیدار برای افغانستان و روند صلح چه خواهد بود.
باری، جنرال پرویز مشرف نظامی و رییس جمهور پیشین پاکستان در گفت‌وگو با بی بی سی گفته بود که پاکستان از شکل‌گیری نظامی که در آن پشتون‌ها نقش بارزی نداشته باشند و «پنجشیری»ها در نهادهای امنیتی آن نفوذ زیاد یابند نگران است.
«خط دیورند» و نفوذ هند در افغانستان همواره زمینه نگرانی و مداخلات پاکستان را در افغانستان مساعد ساخته است.
آی اس آی و فوج پاکستان همیشه حضورش را در افغانستان با نفوذ هند به مقایسه گرفته و کوشیده که با استفاده از راهبرد جهادی علیه نقش و حضور هند فعال باشد.
نسخه‌ای که پاکستان برای نظام آینده افغانستان در نظر دارد شاید چنین است: حکومتی با قاعده قومی از تبار خاص و سیاست رادیکال اسلامی متخاصم با هند.
در سال ۲۰۰۱ که امریکا به افغانستان حمله کرد و گلیم رژیم طالبان برچیده شد، پاکستان قافیه را باخته بود. کوشید با کابل رابطه بر قرار کند، ولی همواره از حضور هند و مهره‌های هندی ( از دید اسلام‌آباد) در نهادهای کلیدی نظام تازه تاسیس افغانستان هراسان بود.
سرمایه‌گذاری آرام پاکستان در ۱۸ سال گذشته بالای گروه طالبان که در حال مرگ بود، این گروه را جان تازه بخشید و اکنون به یک بازیگر مطرح مبدل ساخته است.
پاکستان نقاط ضعف زیادی دارد که اگر سررشته امر از دستش در رود، احتمال تجزیه این کشور خیلی دور از ذهن نخواهد بود. جدایی طلبی در بخش‌هایی از این کشور به وضوح قابل لمس است. بلوچ‌ها ناراضی هستند، گروه‌هایی در میان شهروندان پشتو زبان پاکستانی برای امتیازگیری بیشتر خود را متمایل به اتحاد با افغانستان نشان می‌دهند و ساختار غیر طبیعی این کشور از نقاط ضعف عمده آن است.
استراتژی جهادی پاکستان در منطقه، همواره برای اسلام‌آباد و راولپندی امتیازهای کلان به بار آورده است. از زمان جنگ افغانستان علیه شوروی تاکنون، همواره این کشور از غرب و کشورهای عربی به عنوان مدیریت جنگ در افغانستان امتیازهای کلان مالی دریافت نموده است.
«تلک خرس» به قلم دگروال محمد یوسف از مدیران پیشین سازمان آی اس آی، به نحوه توزیع کمک‌های تسلیحاتی و مالی غرب و کشورهای عربی برای مجاهدین پرداخته است. در این اثر فاش شده که فوج پاکستان تسلیحات جدید کمکی را برای خود نگه می‌داشت و سلاح‌های کهنه و فرسوده فوج را به مجاهدین می‌فرستاد.
این کشور همواره در سطح جهانی مقروض بوده و اکنون نیز از این ناحیه به شدت آسیب پذیر است. پس سفر عمران خان به واشنگتن و دیدار با ترامپ در حالی که دو گرگ باران دیده فوج نیز او را همراهی می‌کنند، در واقع بازی با کارت طالبان در منطقه برای امتیازگیری در میدان مخاصمه افغانستان علیه رقیبش هند است. بدون شک نظام آینده در افغانستان از فیلتر راولپندی خواهد گذشت و این برای کابل به هیچ عنوان خوب نیست.
زاویه دید چین و سعودی:
چین اشراف سیاسی، نظامی و اقتصادی خاصی بر پاکستان دارد. پکن از نفوذ اسلام‌گرایان رادیکال در منطقه ترکستان شرقی نگران است. چندی پیش پاکستان نیز در نشست سه جانبه چین و امریکا و روسیه در محور روند صلح افغانستان دعوت شده بود. گمان غالب بر این است که چین بالای پاکستان فشار آورده تا طالبان را به میز مذاکره حاضر کند و جلو رشد گروه داعش و دیگر گروه‌های جهادگرا را بگیرد.
کمربند یک یک دهلیز و یک جاده پروژه بزرگی است که از سوی چین حمایت می‌شود و برای اقتصاد آسیب پذیر پاکستان حیاتی است. اگر پاکستان می‌خواهد از مزایای این کمربند اقتصادی بهره ببرد، باید نقاط نظر چین را مد نظر داشته باشد.
عربستان سعودی نیز بر پاکستان تاثیرگذاری قابل ملاحظه دارد. در همین چند ماه پیش، ولیعهد سعودی با سفر به اسلام‌آباد دست کم وعده سرمایه گذاری ۲۰ میلیارد دالری به پاکستان داد. این کشور نیز از پاکستان خواسته است که در بدل دریافت رقمی معادل ۴۰ میلیارد دالر، پروژه طالبان را خاتمه دهد.
وجه تمایز خواست عربستان و چین از پاکستان در پروژه طالبان، گروه داعش و محوریت امریکا است.

گفته‌هایی وجود دارد که عربستان از اسلام‌آباد خواسته طالبان را به صلح وادار کند، به محور امریکا نزدیک شود و در ازای آن می‌تواند کمک ۴۰ میلیاردی سعودی را دریافت نماید. اکنون تحلیل غالب این است که پاکستان به صورت سنتی محوریت امریکا را برگزیده است.
حواشی داغ دیدار:
ترامپ معروف به رفتارها و اقدامات نا متعارف در دیپلماسی است. از توییت‌ها، هشدارها و مصاحبه‌های او این مسئله به خوبی مشهود است. او به استقبال عمران خان کسی را نفرستاد، از او به سردی در کاخ سفید پذیرایی کردو در کنار او به افغانستان تاخت و این کشور را توهین و تحقیر نمود.
توهین‌های ترامپ در فضای داخلی افغانستان واکنش‌های متفاوتی به دنبال داشت. خیلی‌ها مواضع تند اختیار کردند و از افتخارات آبایی یاد فرمودند و برخی هم گفتند: جدی نگیرید این مردک را.
به هرحال، تحلیل نهایی این است که دستگاه دیپلماسی افغانستان در چند سال اخیر به شدت ضعیف عمل کرده و اکنون ابتکار به دست اسلام‌آباد افتاده است.