رصد‌های تازه‌ی ناسا از گذر یک سیارک خطرناک؛ آیا سیارک آپوفیس به زمین برخورد خواهد کرد؟
دانشمندان تصور می‌کردند که سیارک آپوفیس در سال ۲۰۳۶ یا ۲۰۶۸ به زمین برخورد کند، اما عبور دو هفته پیش این سیارک از کنار زمین، موجب شد اخترشناسان داده‌های مفیدی بدست بیاورند. دانشمندان از یک آنتن رادیویی استفاده کردند تا حرکت «آپوفیس» را ردیابی کنند و دریافتند که تاثیر این سیارک دیگر به آن صورت که احتمال می‌رفت، نیست.
این سیارک چند سال دیگر و در روز ۱۳ اپریل سال ۲۰۲۹ میلادی هم از فاصله ۳۱ هزار و ۹۰۰ کیلومتری زمین عبور می‌کند. می‌توان این گذر سیارک را با چشم غیرمسلح از غرب استرالیا و برای مدت کوتاهی رصد کرد. البته دانشمندان گذر این سیارک در سال ۲۰۶۸ را بسیار خطرناک می‌دانستند که مشاهدات جدید خطر برخورد به زمین را منتفی می‌داند. «داوید فارنوچیا»، پژوهشگر ناسا گفت: دیگر احتمال برخورد در سال ۲۰۶۸ وجود ندارد و محاسبات ما خطری را حداقل برای ۱۰۰ سال آینده نشان نمی‌دهند.
«مارینا بروزوویچ»، از دانشمندان «آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا» گفت: اگرچه «آپوفیس» اخیراً به زمین نزدیک شد، اما هنوز حدود ۱۷ میلیون کیلومتر با سیاره ما فاصله دارد. ما توانسته‌ایم اطلاعات بسیار ارزشمندی در مورد فاصله آن با زمین به دست بیاوریم. وی افزود: این بررسی نه تنها کمک کرد تا احتمال خطر را رد کنیم، بلکه یک فرصت شگفت‌انگیز علمی را برای ما فراهم می‌کند.
سیارک «آپوفیس» که نامش را از خدای خشم و تخریب در مصر قدیم گرفته، در سال ۲۰۰۴ توسط اخترشناسان «رصدخانه ملی کیت پیک» کشف شده و در مدار خورشید قرار دارد که از کمربند کویپر به سمت زمین حرکت می‌کند. دانشمندان از آن زمان تاکنون همه حرکات این سیارک را مورد بررسی قرار داده‌اند تا داده‌های بیشتری در مورد مسیر حرکت آن به دست بیاورند. محاسبات فعلی گویای آن است که آپوفیس شانس بسیار کمی برای برخورد به زمین دارد؛ احتمال برخورد آن یک در صد هزار است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود ۱۴۰۰ سیارک خطرناک در اطراف زمین وجود دارد. اگر این اجرام فضایی بیشتر از ۷.۵ میلیون کیلومتر به زمین نزدیک شوند و قطر آنها بزرگ‌تر از ۱۰۰ متر باشد، ناسا آنها را به عنوان جرم بالقوه خطرناک یا به اختصار PHO طبقه بندی می‌کند.
یک فرصت علمی
برای رسیدن به جدیدترین محاسبات مدار آپوفیس و پیگیری دقیق حرکت آن، ستاره‌شناسان از آنتن رادیویی ۷۰ متری «مرکز شبکه‌های فضای دوردست گلدستون» (Goldstone Deep Space Communications) در کالیفرنیا استفاده کردند.
«اگرچه آپوفیس این بار هم در گذر از کنار زمین بسیار نزدیک بود، اما هنوز ۱۷ میلیون کیلومتر فاصله داشت. این گذر به دانشمندان کمک کرد تا اطلاعات دقیقی در مورد فاصله آن با دقت حدود ۱۵۰ متر به دست آورند.» این را «مارینا بروزویچ» (Marina Brozovic) از آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا (JPL) گفت و افزود: «این اقدام نه تنها باعث شد تا هر گونه خطر برخورد را رد کنیم، بلکه ما یک فرصت علمی شگفت انگیز را فراهم کرد».
گلدستون همچنین برای تصویربرداری از سیارک آپوفیس، با رادیو تلسکوپ ۱۰۰ متری «گرین بنک» (Green Bank) هممکاری کرد. بدین ترتیب در حالی که گلدستون در حال فرستادن سیگنال بود، گرین بنک به دریافت سیگنال می‌پرداخت. یک آزمایش رادار دوپایه (Bistatic) که قدرت سیگنال رادیویی را دو برابر می‌کند.
اگرچه تصاویر راداری آپوفیس به صورت پیکسلی به‌نظر می‌رسد، اما توان تفکیک ۳۸.۷۵ متر در هر پیکسل است. با توجه به فاصله ۱۷ میلیون کیلومتری سیارک که حدود ۴۴ برابر فاصله زمین تا ماه بود، این وضوح قابل توجه است. به گفته برزویچ با چنین توان تفکیکی اگر یک دوربین دو چشمی به قدرت این رادار داشتیم، می‌توانستیم در لاس انجلس باشیم و یک منوی شام را در رستورانتی در نیویارک بخوانیم».
اما علاوه بر تعیین دقیق مدار آپوفیس، تیم رادار امیدوارند که با تجزیه و تحلیل پیشرفته‌ی داده‌ها بتوانند در مورد شکل سیارک هم اطلاعات بیشتری کسب کنند. مشاهدات قبلی حاکی از آن است که آپوفیس ظاهری «دولپه‌ای» (Bilobed) مانند بادام زمینی دارد. شکلی که در میان سیارک‌های نزدیک به زمین با قطر بیش از ۲۰۰ متر معمول است و حداقل از هر ۶ مورد یکی چنین ساختاری دارد.
ستاره‌شناسان همچنین در تلاشند تا درک بهتری از سرعت چرخش سیارک و محوری که به دور آن می‌چرخد (معروف به حالت چرخش) داشته باشند. این داده‌ها باعث می‌شود تا جهت‌گیری سیارک با زمین را هنگام ورود به میدان گرانشی سیاره ما در سال ۲۰۲۹ که می‌تواند آن حالت چرخش را تغییر دهد و حتی «سیارک‌لرزه» ایجاد کند، تعیین کنند.
در ۱۳ اپریل ۲۰۲۹ (۲۵ حمل ۱۴۰۸) سیارک آپوفیس با فاصله‌ای کمتر از ۳۲ هزار کیلومتر که نزدیکتر از فاصله مدار زمین‌آهنگ است، از کنار زمین می‌گذرد. طی این رویداد آپوفیس برای ساکنان روی زمین از نیمکره شرقی و بدون نیاز به تلسکوپ یا دوربین شکاری قابل مشاهده خواهد بود.
همچنین به گفته فارنوکیا این گذر نزدیک می‌تواند به کشف‌های جدید بینجامد. بدین ترتیب گذر سال ۲۰۲۹ سیارک آپوفیس فرصت بی‌سابقه‌ای برای ستاره‌شناسان است که بتوانند از نزدیک این یادگار منظومه شمسی را مشاهده کنند. جرمی که دیگر یک خطر بالقوه برای سیاره ما نیست و فقط یک کنجکاوی علمی محسوب می‌شود.
درباره آپوفیس بیشتر بدانیم
سیارک ۹۹۹۴۲ یا ۹۹۹۴۲ آپوفیس نود و نه هزار و نهصد و چهل و دومین سیارک کشف شده‌است که در ۱۹ جون ۲۰۰۴ کشف شد. این سیارک که قبلاً با نام موقت ۲۰۰۴ ام ان ۴ نامیده می‌شد یک سیارک نزدیک به زمین است. داده‌های اولیه نشان می‌داد که این سیارک در ۱۳ اپریل ۲۰۲۹ با فاصلهٔ خطرناکی از کنار زمین خواهد گذشت یا با احتمال ۲٫۷ درصد با زمین برخورد خواهد کرد. پیش‌بینی‌های بعدی، برخورد را در ۱۳ اپریل سال ۲۰۳۶ و با احتمال ضعیف ۱ به ۲۵۶۰۰۰ بیان داشتند. در سال ۲۰۱۳، براساس آخرین مطالعات صورت گرفته، احتمال برخورد آپوفیس رد شد. این سیارک قطری نزدیک به ۳۲۵ متر دارد که از کمربند کویپر به سمت زمین حرکت می‌کند. نیروی نظامی ایالات متحده آمریکا و روسیه به فکر منحرف کردن این سیارک بوده‌اند.
