روسیه از چه چیزی در افغانستان نگران است؟

منبع: دیپلمات
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
به تاریخ ۲۴ نوامبر ۲۰۲۰، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه، در پیام ویدئویی به اشتراک کنندگان کنفرانس بین‌المللی جنوا برای افغانستان، نگرانی مسکو را از تشدید خشونت‌ها در افغانستان بیان کرد. وی به ویژه تأکید کرد که شبه‌نظامیان داعش نیروی خود را در ولایات شمالی این کشور متمرکز می‌کنند تا به آسیای میانه نفوذ کنند. این اظهارات پس از آن مطرح شد که دولت رییس جمهور ترامپ تصمیم گرفت شمار نیروهای امریکایی‌ را تا اواسط جنوری ۲۰۲۱ به ۲ هزار و ۵۰۰ تن کاهش دهد. امری که موجب نگرانی روسیه نسبت به وخیم‌تر شدن وضعیت امنیتی شد. در عین حال، عواملی وجود دارد که موضع مسکو را مورد تردید قرار می‌دهد و می‌تواند به عنوان بخشی از تمایل روسیه برای تحقق بخشیدن اهداف سیاست خارجی‌اش در جنوب تلقی شود.

در گذشته، مقامات روسیه در مورد افزایش نفوذ گروه‌های تروریستی بین‌المللی در شمال افغانستان اظهار نظرهای زیادی کرده‌اند که به باور مسکو، هدف آن نفوذ به آسیای میانه است. در نوامبر ۲۰۱۸، لاوروف در کنفرانسی که در مورد افغانستان در مسکو برگزار شده بود، روی این موضوع تماس داشت و اعلان کرد که گروه‌های وابسته به داعش در افغانستان از سوی تمویل کنندگان خارجی پشتیبانی می‌شوند تا این کشور را به سکویی برای ورود به آسیای میانه تبدیل کنند. در جنوری ۲۰۱۹، «ایگور زیبکوف» معاون وزیر خارجه روسیه نیز اظهار داشت که شبه‌نظامیان داعش با هلی‌کوپتر منتقل و آمادۀ حمله به مرزهای تاجیکستان می‌شوند. این اظهارات چند روز پیش از سفر لاوروف به دوشنبه، پایتخت تاجیکستان صورت گرفت، جایی که وی پیشنهاد کمک‌های امنیتی بیشتر به جانب تاجیک داد.
به رغم ضعیف شدن مواضع داعش در خاورمیانه و افغانستان، به نظر می‌رسید که اظهارات مقامات روسیه در مورد گسترش تهدید جنگ به آسیای میانه، هم واکنشی به سیاست غرب و هم تمایل به بروز مسئله تروریزم بین‌المللی در افغانستان به منظور حفظ نفوذ مسکو در منطقه باشد. در حال حاضر، حضور نظامیان روسیه در آسیای میانه به پایگاه نظامی دوصد و یکم (۲۰۱)این کشور در تاجیکستان و دو پایگاه دیگر در قرغیزستان محدود می‌شود. به گفته ناظران، این حضور به روسیه اجازه می‌دهد تا نفوذ سیاسی خود را در آسیای میانه حفظ کند و اطلاعات در مورد قابلیت‌های جنگی و عملیاتی قوای مسلح محلی دریافت کند.
خروج نیروهای ائتلاف غرب از افغانستان میدان جئواستراتژیک توسعه منافع روسیه را در منطقه گسترش می‌دهد. برخی ناظران خاطر نشان می‌کنند که تصمیم واشنگتن برای خروج نیروها می‌تواند به معنی شکست سیاست غرب در افغانستان تلقی شود و این که نقش مذاکره‌کننده اصلی در حل و فصل منازعات میان‌افغانی به مسکو واگذار شود. با این وجود، گمانه‌زنی‌هایی نیز وجود دارد مبنی بر اینکه روابط کرملین با طالبان تنها به گفت‌وگوهای دیپلماتیک برای آشتی‌دادن طرف‌های درگیر محدود نمی‌شود، بلکه عمیق‌تر است و شامل هماهنگی مبارزه مشترک علیه داعش نیز می‌شود.
روسیه منابع کافی برای اجرای کامل برنامه‌های بلند پروازانه خود و گسترش نفوذ جئوپولیتیکی ندارد، اما در عین حال، با استفاده از تمام ابزار ممکن برای حفظ و تقویت حضورش در آسیای میانه تلاش می‌کند. افغانستان عامل اصلی و واضح در این تلاش‌ها است. چنین شرایطی کشورهای منطقه را از ایجاد و اجرای یک سیاست خارجی مستقل‌تر مهار کرده و علاقمندی سرمایه‌گذاران غربی را محدود می‌کند؛ بر این اساس، مانع توسعه اقتصادی منطقه و بهبود رفاه جمعیت می‌شود. بنابراین، برای ایالات متحده و اتحادیه اروپا حفظ ارتباط نزدیک با کشورهای منطقه و کمک به ادغام آن‌ها در جامعه بین‌المللی فراتر از فضای اوراسیا بسیار مهم است. کشورهای آسیای میانه باید به آوردن اصلاحات به هدف افزایش شفافیت در اقتصاد، آزادسازی بازارهای ارز خارجی و ایجاد شرایط مطلوب برای سرمایه‌گذاران و تضمین پشتیبانی از برنامه‌های سرمایه‌گذاری‌ خود ادامه دهند.