سد چین مقابل بایدن در خاورمیانه
حضور چین در خاورمیانه یک مانع بزرگ برای پیشرفت اهداف امریکا محسوب می‌شود؛ زیرا این کشور آماده است هر جا امکان دارد، جای امریکا را بگیرد
در پایان هفته گذشته جو بایدن برای ترمیم روابط پرتنش امریکا و عربستان که می‌تواند خلا قدرت در خاورمیانه پدید آورد، به این کشور سفر کرد. او نگرانی خود درباره تهدیدهایی را که چین برای منافع امریکا پدید آورده، پنهان نکرده است. واشنگتن از گذشته‌های دور حامی مورد نظر ریاض بوده؛ اما پکن آماده است جای امریکا را در حوزه‌‌‌های مختلف بگیرد. بایدن هفته پیش در یک مقاله که در واشنگتن‌پست به چاپ رسید، نوشته بود: «ارتقای روابط امریکا و عربستان برای قرار دادن واشنگتن در بهترین جایگاه به منظور عقب‌راندن چین ضروری است».
مشکل بایدن این است که او در دوره تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری، علیه ریاض در حوزه جنگ یمن و قتل خاشقجی سخنانی بیان کرده بود. این اظهارنظرها در کنار تلاش‌های دولت امریکا برای احیای توافق هسته‌‌‌ای سال ۲۰۱۵ ایران، سبب خشم عربستان شده است. همچنین ریاض تردیدهایی درباره قابل اتکا بودن امریکا دارد و این عوامل زمینه را برای افزایش نقش‌‌‌آفرینی چین فراهم کرده است. سفیر پیشین امریکا در عربستان می‌گوید: «امریکا در سال‌های اخیر، اقداماتی انجام داده که سبب شده است، عربستان به سمت چین به‌عنوان مشتری بزرگ نفت خود حرکت کند. نکته مهم این است که برای چین، رفتار عربستان در حوزه حقوق بشر اهمیتی ندارد».
چین یک قدرت رو به رشد جهانی است و به نفت نیاز دارد. پکن برای تامین نفت مورد نیاز خود به عربستان و البته چند کشور دیگر وابسته است. چین و عربستان سال ۲۰۱۶ پیمان شراکت استراتژیک را امضا کردند که شامل همکاری بلندمدت در حوزه انرژی است. این پیمان، ثمربخش بود و حجم تجارت دو کشور در سال ۲۰۲۰ به بیش از ۶۵میلیارد دالر رسید. این در حالی است که حجم تجارت امریکا و عربستان در آن سال حدود ۲۰میلیارد دالر بود. طی ماه مارچ، ریاض روابط با پکن را یک‌مرحله به پیش برد و اعلام کرد برای بخشی از فروش نفت خود به جای دالر، یوآن دریافت می‌کند.
پکن شریک مناسبی برای ریاض است؛ زیرا رفتارهای ریاض را قضاوت نمی‌کند و می‌تواند خلا حاصل از سرد شدن روابط امریکا با عربستان را پر کند. سال گذشته پکن، عربستان را تشویق کرد که در سازمان همکاری شانگهای عضو مشورتی شود. قزاقستان، هند، روسیه، قرقیزستان، تاجیکستان، پاکستان و ازبکستان عضو این سازمان هستند. این سازمان یک گروه امنیتی و توسعه منطقه‌ای است که چین آن را به وجود آورده است و رییس‌جمهور این کشور، آن را رقیبی برای گروه‌بندی‌های بین‌المللی تحت کنترل امریکا توصیه کرده است. چین همچنین قصد دارد، زیرساخت‌‌‌های عربستان را به پروژه عظیم راه ابریشم قرن بیست‌ویکم متصل کند. یکی از استراتژیست‌های امریکایی می‌گوید: «چینی‌ها برای دسترسی و اعمال نفوذ نه تنها در عربستان، بلکه در کل کشورهای خاورمیانه تلاش کرده‌‌‌اند. آنها وضعیت هر کشور را بررسی می‌کنند و اگر زمینه برای اعمال نفوذ و گسترش همکاری‌ها وجود داشته باشد، از آن استفاده می‌کنند.» همچنین در مواردی که امریکا از فروش سلاح به عربستان اجتناب می‌کند، چین نیازهای ریاض را تامین خواهد کرد. این همکاری‌ها با فروش موشک‌‌‌های زمین به زمین چینی به عربستان در سال ۱۹۸۸ شروع شد. در واقع امریکا درباره فروش سلاح به عربستان حساسیت‌هایی دارد که چین این حساسیت‌ها را ندارد و این برای ریاض بسیار مطلوب است. اما همکاری‌‌‌های چین با ایران سبب نارضایتی ریاض شده است. برای مثال چین با خرید نفت ایران به این کشور کمک می‌کند تحریم‌های امریکا را دور بزند.
همچنین پکن با ایران پیمان‌های مختلف همکاری امضا کرده است. چین در سال‌های اخیر، رویکرد بسیار متوازنی را در روابط با کشورهای خاورمیانه داشته و هدف این کشور، دسترسی به منابع مورد نظر خود و بازار فروش بوده است. سفر بایدن به ریاض می‌تواند روابط امریکا و عربستان را کمی گرم کند؛ اما نمی‌تواند از تمایل ریاض برای استفاده از روابط با چین به منظور اعمال فشار بر امریکا بکاهد. عربستان مایل است با اعمال فشار بر امریکا ترتیبی دهد تا واشنگتن در سیاست خارجی خود برای ریاض استثنا قائل شود؛ یعنی ارزش‌هایی نظیر حقوق بشر، حاکمیت قانون، دموکراسی و… را نادیده بگیرد. حضور چین در خاورمیانه یک مانع بزرگ برای پیشرفت اهداف امریکا محسوب می‌شود؛ زیرا این کشور آماده است هر جا امکان دارد، جای امریکا را بگیرد.
