صلح به کمک پاکستان شدنی نیست/ آماده مناظره با اشرف غنی هستم

رحمت‌الله نبیل نامزد ریاست جمهوری با تاکید بر شکل‌گیری اجماع ملی در مذاکرات صلح، روی مسایلی همانند: شیوه مذاکرات امریکا با طالبان اشتباه است، تفاوت میان «معامله» و «صلح» را باید دانست، اشرف غنی سیاستمداری خودخواه است، نشست مسکو و بهره‌برداری گروه طالبان از آن و همچنان عدم صداقت پاکستان در بحث صلح، اشاره داشت.

رحمت الله نبیل با بیان این که در انتخابات ۲۰۱۴ هفده نوع تقلب انجام شده بود، اظهار داشت که ما به نیت امریکا در برقراری صلح در افغانستان شک نداریم، اما شیوه و روش‌شان را نادرست می‌دانیم.

رحمت الله نبیل نامزد انتخابات ریاست جمهوری و از چهره‌های مطرح سیاسی و استخباراتی کشور در گفت‌وگوی ویژه با خبرگزاری دید، پیرامون موضوعات مختلف سیاسی اشاره کرد و در مورد مذاکرات صلح گفت: ما صلح می‌خواهیم، اما فرق بین صلح و معامله را باید بدانیم.

نبیل با انتقاد تند از سیاست‌های ناکام اشرف غنی، افزود: اشرف غنی یک دید خودخواهانه دارد و مسایل مهم افغانستان را عمیق تحلیل کرده نمی‌تواند.

وی در مورد استقلالیت کمیسیون‌های انتخاباتی، تصریح کرد: تاکنون کمیسیون انتخابات نه استقلالیت خود را به نمایش گذاشته و نه ظرفیت خود را که نمونه آن اعلام نتایج انتخابات پارلمانی بود.

***مشروح گفت‌وگو***

دید: آغاز سخن را با تکمیل موعد کاری حکومت اشرف غنی آغاز می‌کنیم، در حالیکه این حکومت از نخست مشروعیت قانونی نداشت، اقدامات عملی شما در خصوص کنار رفتن وی چیست؟

نبیل: رییس حکومت وحدت ملی در ۵ سال حکومت خود نتوانست کابینه خود را تکمیل کند و بیشتر از ۸۰ درصد کابینه سرپرست است، اما به خاطر موضوعات کمپاینی یک تعداد بزرگانی را که امکانات دارند، به پُست‌های بلند دولتی با آن‌ها معامله صورت می‌گیرد.

همین طور از پول بیت‌المال استفاده کمپاینی می‌کنند و بیشتر از ۴۰۰ مشاور تعین کرده‌اند و در بخش‌های مختلف برای آن‌ها دفاتر گرفته‌اند که به طور مطلق دفاتر کمپاینی است و از پول بیت‌المال مصارف آن را تأمین می‌کنند. افراد و اشخاصی را که در جرگه خواسته بودند، با آن‌ها در تماس هستند و پول می‌دهند و آنها نیز کمپاین می‌کنند و به همین گونه ۹۰ درصد از سفرهای غنی کمپاینی است و این تخطی‌ها، همین نهادهای نیم‌بند ما را نیز ضعیف می‌سازد.

ما گفتیم که بیشتر سفرهای بیرونی، کمپاینی و حرف‌های پشت پرده است و بیشتر منافع بیرونی را دنبال می‌کنند و این تجارب را مردم افغانستان از ۲۰۱۴ دارند. اگر اعتقاد به دمکراسی داشته باشند و باورمند به این باشند که افغانستان خانه مشترک همه افغان‌ها است و نمی‌خواهند که هیچ کس حق ندارد این کشور را به بحران ببرد، باید این قاعده‌های بازی را مراعات می‌کردند، اما متأسفانه مراعات نمی‌کنند.

یک بحث ما این‌است که یک انتخابات شفاف برگزار شود و اگر این‌ها اقدام نمی‌کنند، شورای نامزدان ریاست جمهوری طرح بدیل خود را دارد.

دید: شورای نامزدان ریاست جمهوری تأکید دارد که آقای اشرف غنی باید کنار برود، در حالیکه شماری از کارشناسان این دیدگاه را رد کرده و می‌گویند که در صورت عملی شدن آن، کشور یکبار دیگر به سوی جنگ‌های داخلی سوق داده خواهد شد. در این مورد چه نظری دارید؟

نبیل: راه بهتر همین می‌بود که خود غنی به گونه مسالمت‌آمیز جرگه را دایر می‌کرد و می‌گفت که وقت حکومت من تکمیل شده، از حکومت بروم یا سرپرست بمانم که این کار صورت نگرفت. در این زمان کوتاه و زمانی که ما در جنگ هستیم، ما بتوانیم دفعتاً روی سرپرستی توافق کنیم و اجماع سیاسی داشته باشیم، من زیاد عملی نمی‌دانم، اما در برخی مواقع نیاز است که طرح‌هایی را عملی کرد، ولی اگر آقای غنی به پیشنهادات جواب مثبت دهد، ضرورت نیست که بحث سرپرستی را باز کنیم، اما وقتی که می‌بینیم که وی از تمام امکانات دولتی استفاده می‌کند، نامزدان نیز حق دارند تا طرح و دیدگاه خود را شریک کنند و برای جلوگیری از خطرات احتمالی که در نتیجه انتخابات پر از تقلب و پر از تنش به وجود می‌آید، طرح و برنامه‌های خود را پیشکش کنند.

دید: نقاط ضعف حکومت‌داری آٌقای غنی را در چه مواردی می‌نگرید؟

نبیل: نقاط ضعف غنی بسیار زیاد است. امیدواری این بود دو تیم عبدالله و غنی که حکومت وحدت ملی را تشکیل دادند، عبدالله منحیث کسی که در داخل افغانستان بوده و تجربه داخلی دارد و اشرف غنی منحیث کسی که در خارج از کشور بوده و تجارب خارجی اکادمیک دارد، مشکلات افغانستان را حل کنند، اما برعکس دیدیم که در هیچ عرصه‌ای کامیاب نبوده‌اند. اشرف غنی یک دید خودخواهانه دارد و مسایل مهم افغانستان را عمیق تحلیل کرده نمی‌تواند.

کوتاه بگوییم که نه در سیاست داخلی موفق بوده و نه در سیاست خارجی. اختلافات شدیدی در این سیاست‌ها وجود دارد و در بخش افتصاد هم که هیچ پروژه‌ای عملی نشد و بیشتر تبلیغات شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی شد، در حالیکه بیشتر از ۵۵ درصد مردم ما زیر خط فقر قرار دارند.

وضعیت امنیتی به شدت وخیم شده و تلفات نظامیان و ملکی به شدت بالا رفته و در بخش فرهنگ و اجتماع هیچ دستاوردی نداشته‌اند. اگر آن‌ها آماده باشند، قبل از انتخابات مناظره‌ای داشته باشیم.

دید: در حالی که انتخابات ۤپارلمانی سال گذشته از پر چالش‌ترین انتخابات‌ها گفته می‌شود، به نظر شما کمیسیون‌های فعلی انتخاباتی استقلالیت کامل را برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دارند؟

نبیل: به حساب شخصیتی اگر بگوییم چه در کمیسیون‌های قبلی و چه در کمیسیون‌های فعلی اکثرشان استادان پوهنتون بودند و کسانی بودند که در مسایل منفی دخیل نبودند، اما زمانیکه به کمیسیون رفتند، نتایج کارشان را دیدیم. بحث ما این‌است که تا سیستم را و اراده سیاسی حکومت برای برگزاری انتخابات را نداشته باشیم، با مشکلات مواجه خواهیم شد. باید گفت که تاکنون کمیسیون انتخابات نه استقلالیت خود را به نمایش گذاشته و نه ظرفیت خود را که نمونه آن اعلام نتایج انتخابات پارلمانی بود و این موضوع نشان می‌دهد که کمیسیون استقلالیت خود را از دست داده و حکومت بالای آن فشار وارد کرده است. در بحث ظرفیت هم بدون این که قانون انتخابات را در نظر بگیرند، آمدند به گونه یکجانبه و فشار بیرونی انتخابات‌های شورای ولایتی، شوراهای ولسوالی‌ها و انتخابات غزنی را منتفی اعلام کردند، در حالیکه انتخابات شورای ولایتی خود یک مکانیزم قوی مردمی نظارتی برای انتخابات بود و این موضوع اشتراک مردم را در انتخابات ریاست جمهوری کم‌رنگ خواهد ساخت و یک دریچه بزرگ برای تقلب باز خواهد شد. برای نجات افغانستان از بحران باید استقلالیت خود را ثابت کنند و اگر انتخابات آینده به چالش کشانیده شود، آینده خوبی برای افغانستان ترسیم کرده نمی‌توانیم.

از حوزه امنیت بیشتر به تشویش هستم. امیدواریم که سناریوی ۲۰۱۴ تکرار نشود.

دید: راهکار شما به عنوان یکی از نامزدان ریاست جمهوری برای برون‌رفت از وضعیت کنونی چیست و اگر رییس جمهور شوید، چه اصلاحاتی در اولویت کاری شما قرار خواهد داشت؟

نبیل: شعار ما امنیت و عدالت است که دو گمشده بزرگ افغانستان می‌باشد. در حال حاضر امنیت روانی، شغلی، غذایی نداریم و این خود سبب می‌شود تا فاصله مردم از حکومت بیشتر شود. در بحث عدالت هم ما وعده ۱۰۰ درصدی نمی‌دهیم قسمی که دیگران می‌گفتند عدالت عمری می‌آوریم، ولی تلاش خواهیم کرد تا همه اقشار حس مالکیت بر این خاک را داشته باشند. ما به جای بحث‌های کلیشه‌ای، ستون‌های ثبات در افغانستان را شناسایی کنیم.

حدود ۲۰۰ هزار مسجد وجود دارد و در بحث علما باید با آن‌ها برنامه‌های داشته باشیم که آن‌ها آینده خود را ترسیم کنند. به هر اندازه‌ای که علما و منبر از حکومت فاصله می‌گیرد، دشمن از فرصت استفاده می‌کند. در بحث دیگر حضور سیاسیون جوان و کسانی که تجربه کافی از سیاست دارند، فاسد نبوده و دست شان به خون مردم افغانستان آغشته نباشد و همین طور برنامه‌های اقتصادی که وضعیت را بهبود ببخشد در پلان کاری خود داریم. در همین حال حضور زنان از ارکان مهم است که باید بیشتر در بحث‌های کلان ملی و حکومت‌داری نقش داشته باشند. اگر حقوق و پیشرفت زنان را در نظر نگیریم، پیشرفت معلول خواهیم داشت و قادر نخواهیم بود تا یک کشور پیشرفته و مترقی داشته باشیم.

ما اکنون به مواردی تأکید داریم که سبب پیشرفت ما شده نمی‌تواند، موضوع زایشگاه و زیژنتون را پیش می‌کشیم، در حالی که باید روی کیفیت و ظرفیت آن توجه شود. ما باید برای تعهد یک تعریف متفاوت‌تر دریابیم، چرا که سیستم‌ها روز به روز پیشرفت می‌کند. تهداب ما ضعیف است و ما حکومت‌داری جدید می‌خواهیم تا هر کس احساس مسئولیت کند و صلاحیت‌ها به صاحبش داده شود. در حال حاضر والی‌هایی که بنادر و برخی جاهای دیگر در دست‌شان است، ملیاردر شده‌اند، ولی برخی والی‌هایی هستند که صلاحیت حتی تبدیل کردن ناوه مسجد را ندارد. یکی از ناکامی‌های ۱۸ سال همین بوده که ما روی افراد و اشخاص سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، نه بالای نهاد‌ها. اختلاف با وزیر خارجه دارند، تمام وزارت خارجه را فلج کردند و یا اختلاف با والی دارند، تمام شهروندان ولایت را محروم کردند.

ما یک حکومت بسیار نمونه داریم که در هیچ جای دنیا همانند آن وجود نخواهد داشت. نام‌شان تکنوکرات است، اما همانند آن‌ها دیکتاتور شاید در هیچ جایی دنیا نباشد. این مواردی است که ما در حکومت خود به آن می‌پردازیم و بنیادی و اساسی روی آن بحث خواهیم کرد. نظام عدلی و قضایی را مردم باور ندارند. ما می‌بینیم که یک وزیر را سه محکمه برائت می‌دهد، اما به زندان پل‌چرخی انتقال داده می‌شود، ولی وزیرانی که صدها میلیون دالر اختلاس کرده‌اند، جزء بدنه حکومت می‌شوند. متأسفانه برخی سیاسیون ما به قضایا از دید قومی و سمتی می‌نگرند و تا زمانیکه این موضوعات را کنار نگذاریم، مشکلات ما حل نخواهد شد.

دید: شما در نشست خبری چند روز قبل گفتید که نشست های مسکو و دیگر نشست‌ها بیشتر به طالبان مشروعیت داده می‌شود تا برقراری صلح، از چه راهی باید به مصاف گفت‌وگوها و برقراری صلح رفت؟

نبیل: صلح خواست تمام مردم افغانستان است، یک پروسه انحصاری هیچ کسی نباید باشد. ما صلح می‌خواهیم، اما فرق بین صلح و معامله را باید بدانیم. ما در نتیجه معاملات کشور خود را همیشه در ناکامی قرار داده‌ایم که در گذشته شاهد آن بودیم و قیمت آنرا مردم افغانستان پرداخته‌اند. اگر بخواهیم برای مردم صلح بیاوریم، دیدگاه و خواست‌های آنان باید مدنظر گرفته شود.

نشست‌های مختلف پیرامون صلح چند مشکل جدی داشت، اول این که اشتراک کنندگان با یک اجماع سیاسی نرفتند، بلکه بیشتر با دیدگاه کمپاینی، انتخاباتی و وابستگی‌ها اشتراک کرده بودند. اگر واقعاً بخواهیم صلح کنیم، اول باید روی اجماع داخلی خود بحث کنیم، از خودخواهی‌های خود بگذریم و روی مسائل کلان ملی بحث کنیم تا به یک نتیجه خوب برسیم و بعداً متحدانه ایستاد شویم.

فکر کنید که ۳۰ هزار یا ۴۰ هزار طالب می‌‌آید و ۳۵ میلیون نفوس افغانستان را چلنج می‌دهند و ما باید به نمایندگی همین ۳۵ میلیون بحث کنیم، نه به نمایندگی از یک ولایت و یا قشر و قوم خاص. بزرگان یا «دانه درشت‌های سیاسی» طرح ندارند و دیدگاه‌شان کوچک است و نه حکومت ظرفیت دارد. آن‌ها نتوانستند با معاون خود، وزیران خود و کسانی که حمایت‌شان کردند، اجماع کنند که در این صورت این سفرها و مذاکرات بیشتر به طالب مشروعیت می‌دهد و سیاسیون را پراکنده می‌سازد و نیز دلهره و ترسی را به وجود می‌آورد که طالب می‌آید و معامله صورت می‌گیرد و این تأثیر مستقیم بالای روحیه نیروهای امنیتی دارد. در چند ماه اخیر به خوبی درک می‌کنید که مشروعیت طالبان بیشتر شده، اختلافات سیاسی بیشتر و وضعیت امنیتی به شدت آسیب دیده که نتیجه همین بحث‌های انفرادی است و نیاز است تا نخست اجماع داخلی را به توافق برسیم و از پراکندگی‌ها جلوگیری کنیم، بعد به سراغ اجماع منطقوی و مذاکرات برویم.

دید: زلمی خلیلزاد نماینده ویژه امریکا برای صلح افغانستان چندین بار با مقامات طالبان و برخی کشورهای منطقه دیدار داشت، آیا از دید شما امریکا می‌خواهد صلح در افغانستان برقرار شود؟

نبیل: ما به نیت امریکا شک نداریم، اما شیوه و روش‌شان را نادرست می‌دانیم، زیرا هفت دور مذاکرات صورت گرفته، اما مردم افغانستان که قربانی اصلی این جنگ است، نمی‌دانند که چه خبر است. بیشتر دیده می‌شود که امریکا در مورد صلح افغانستان از دریچه پاکستان می‌نگرد، تا خود افغانستان.

تاریخ ما نشان داده در هر صلحی که پاکستان در آن نقش داشته، به نفع افغانستان نبوده و حالا هم هر نتیجه صلحی که رنگ و بوی پاکستان داشته باشد، به نفع افغانستان نخواهد بود. آدرس مهم برای صلح در افغانستان، مردم افغانستان است، زیرا قربانی، همین مردم هستند. ما شیوه‌های مختلفی را برای رسیدن به صلح داریم که اجماع ملی، تقویت حکومت‌داری که بسیار مهم است، در حالی که اکنون ۹۰ درصد کابینه توسط سرپرست اداره می‌شود و پارلمان که نظاره‌گر اعمال حکومت باشد، در وضعیت کنونی قرار دارد. امریکا باید پالیسی درست داشته باشد. در استراتژی جنوب آسیا بود که گفتند تصمیم ما بر اساس شرایط خواهد بود، ولی بعداً بسیار عاجل گفتند که تصمیم ما بر اساس قید زمان خواهد بود که این خود سبب تقویت روحیه طالبان و دشمنان شد.

تا زمانی که چهار اصل مهم که همانا مراکز امن، سربازگیری، مسائل اقتصادی و مدارسی که سالانه صدها طالب تولید می‌کنند، در اختیار طالبان باشد، مشکلات بسیاری خواهیم داشت، زیرا پاکستان همیشه از همین چهار وسیله استفاده کرده است. اگر ما پیش زمینه‌هایی را برای صلح مساعد نکنیم، ممکن طالب بیاید، اما یک پدیده دیگری بنام داعش تقویت می‌شود که خطرناک‌تر است. ما باید بسیار با احتیاط به پیش برویم و تمام جوانب را درنظر بگیریم.

دید: شما در نشست خبری خود از تیمی یاد کرده بودید که در ایتالیا با مقامات آی اس آی دیدار کرده‌اند، می‌شود بگویید که کدام تیم بود؟

نبیل: من سر گپ خود ایستاد هستم، ولی بهترین جواب تان این است که ببینید که کدام تیم اعلامیه داده بود که ما رفته بودیم به پارلمان ایتالیا، در حالی که این ادعا حقیقت ندارد. یک سند پیشکش کنند که حقیقت این گفته‌ را بیان کند. کسی که با پارلمانی می‌بیند، قطعاً فلم و عکس گرفته می‌شود و با افتخار در صفحات خود نشر می‌کنند، اما سندی وجود ندارد.

دید: در مورد انتخابات ۲۰۱۴ اگر بگوییم، شما در ۲۰۱۴ شاهد چه اتفاقاتی برای مهندسی انتخابات بودید. جایی قبلاً این مسئله را به طور کلی بیان کرده اید ولی جزئیات آن را نگفتید؟

نبیل: در ۲۰۱۴ تقلب در انتخابات بسیار آشکار بود و ما منحیث امنیت ملی که یک ارگان بی‌طرف بود، تمام موضوع را به حکومت وقت انتقال دادیم، بلاخره این قضیه پیش رفت و به شورای امنیت یاد کردم که ما اسنادی داریم که در انتخابات تقلب صورت می‌گیرد، ولی متأسفانه آن وقت کابینه به دو طرف تقسیم شده بود و در چنین شرایطی امنیت ملی حق نداشت تا بالای اعضای شورای امنیت اقدام کند.

ما اسناد خود را دادیم و منتظر هدایت بودیم، اما بر عکس در حالی که هدایتی داده نشد، اسناد و مدارک گم شد. در وضعیتی که افغانستان قرار داشت، هیچ عقل سلیمی که وطن خود را دوست داشته باشد، نمی‌توانست وضعیت را داغ تر و بحرانی‌تر بسازد. عکس‌های دکتر عبدالله در بخش‌های از شهر بلند شد و قرار شد در خیمه لویه جرگه شماری از بزرگان افغانستان وی را برنده انتخابات اعلام کند و در همین حال کمیسیون آمادگی می‌گرفت که اشرف غنی را برنده اعلام کند و در همین زمان حامد کرزی نیز در ارگ ریاست جمهوری بود و در ۲۴ ساعت اگر جلوگیری نمی‌شد، ۳ رییس جمهور می‌داشتیم. یک تعداد از چهره‌های شناخته شده در شهر کابل توزیع سلاح را آغاز کرده بودند. در چنین شرایطی ما نمی‌توانستیم که بگوییم احمد ملامت است و یا محمود و این خود بحران را عمیق تر می‌ساخت.

بر اساس اطلاعاتی که ما داشتیم در انتخابات ۲۰۱۴ هفده نوع تقلب صورت گرفته بود. از پر کردن صندوق‌ها گرفته تا خریداری دی‌اف‌سی و استفاده از امکانات دولتی و آوردن پول از استخبارات بیرونی و حتی در برخی موارد طالبان نیز به برخی کاندیدان کمک کردند و این خطراتی است که در انتخابات پیشرو باید از آن جلوگیری کنیم.

پایان بخش اول