طا-لبان از برگزاری «لویه جرگه» به دنبال چیست؟

با توجه به تحولات و پیچیدگی‌های مسایل سیاسی افغانستان، نخستین سؤالی که برای افکار عمومی مطرح می‌شود این است که آیا از برگزاری این لویه جرگه حمایت سیاسی خواهد شد؟

طا-لبان پس از یک ماه آمادگی، در آینده نه چندان دور «بزرگترین نشست سیاسی» را با حضور سران و شخصیت‌های سیاسی افغانستان، در کابل برگزار می‌کنند. این نشست بزرگ که طا-لبان فعلاً از آن با عنوان «مجمع افغان‌ها» یاد می‌کنند، در حقیقت طبق عرف و سنت جامعه افغانستان همان «لویه جرگه» است.
لویه جرگه در فرهنگ سیاسی افغانستان جایگاه تاریخی و سرنوشت ساز دارد. در قانون اساسی نظام جمهوری پیشین افغانستان از لویه جرگه بعنوان «عالیترین مظهر اراده مردم افغانستان» یاد شده است. در اول ماه ثور سال جاری برای نخستین بار ذبیح الله مجاهد سخنگوی طا-لبان در گفت‌وگو با تلویزیون طلوع‌نیوز از برگزاری لویه جرگه خبر داد.
با توجه به تحولات و پیچیدگی‌های مسایل سیاسی افغانستان، نخستین سؤالی که برای افکار عمومی مطرح می‌شود این است که آیا از برگزاری این لویه جرگه حمایت سیاسی خواهد شد؟
پس از حاکمیت طا-لبان در افغانستان، نخستین بار حامد کرزی رییس جمهور پیشین برای کسب مشروعیت سیاسی و تحکیم روابط دولت طا-لبان با جامعه بین‌المللی، به برگزاری لویه جرگه تأکید کرد. داکتر عبدالله عبدالله از رهبران برجسته سیاسی نیز با برگزاری لویه جرگه اعلام موافقت کرده است. علیرغم مخالفت تعدادی از رهبران سیاسی افغانستان مقیم در ترکیه، بسیاری از شخصیت‌ها و کنشگران سیاسی افغانستان برگزاری لویه جرگه را به عنوان نقطه آغاز گفت‌وگوهای مستقیم طا-لبان با نمایندگان و شخصیت‌های سیاسی افغانستان مهم می‌پندارند.
مسئله اساسی درباره این لویه جرگه، هدف طا-لبان از برگزاری، توقعات مردم افغانستان و انتظارات کشورهای منطقه و جامعه جهانی است. برای روشن شدن این مسئله، ابتدا باید ماهیت لویه جرگه مورد نظر طا-لبان مشخص شود.
شواهد نشان می‌دهد که ماهیت لویه‌جرگه مورد نظر طا-لبان، لویه جرگه مشروعیت‌ساز نیست. قابل یادآوری است که پس از شکست طا-لبان در سال ۲۰۰۱، حکومت انتقالی افغانستان و پس از آن حکومت موقت افغانستان به ریاست حامد کرزی و نیز قانون اساسی دوره جمهوریت، هر کدام توسط برگزاری لویه‌جرگه‌های جداگانه مشروعیت یافتند. به نظر می‌رسد به رغم انتظارات موجود، طا-لبان این لویه جرگه را با هدف کسب مشروعیت نظام سیاسی و مشروعیت دولت خود برگزار نمی‌کنند. زیرا مطابق قرائت شرع مورد قبول طا-لبان، مشروعیت نظام سیاسی و چگونگی رهبری دولت طا-لبان مشروعیت الهی دارد.
براساس رویکرد دینی و سیاسی طا-لبان هرگونه مخالفت و یا تمرد از تصمیم‌های سیاسی رهبری و حکومت طا-لبان گناه محسوب می‌شود. رهبری طا-لبان نیز دستورات و فرامین خود را با عنوان «احکام امیرالمؤمنین» صادر می‌کند.
بنابراین، برگزاری لویه جرگه مورد نظر طا-لبان، از نوع لویه جرگه سیاسی است که دولت‌های گذشته بارها آن را برگزار کرده‌اند و اشرف غنی برای آخرین بار با عنوان «لویه جرگه صلح» آن را برگزار کرد. در این نوع لویه‌جرگه‌ها، تصمیمات اساسی حکومت ارائه و در قبال آن تصامیم لازم اتخاذ می‌شود. به دیگر سخن تصمیمات اساسی و یا حساس حکومت از جانب لویه جرگه تأیید می‌شود.
با این حساب، ممکن است که بین توقعات مردم افغانستان و جامعه بین‌المللی با توقعات طا-لبان تطابق کاملی وجود نداشته باشد. زیرا انتظارات مردم و جامعه جهانی این است که در این لویه جرگه باید در مورد اصل نظام سیاسی، اراده مردم و انتخابات، مشارکت سیاسی، توزیع قدرت سیاسی، حقوق بشر به ویژه حقوق زنان و اقلیت‌ها، بازگشایی مکاتب دخترانه، چگونگی فعالیت احزاب و در کل تدوین قانون اساسی افغانستان بحث و تصمیم‌گیری صورت گیرد.
با این وجود، واقعیت و شواهد این را می‌رساند که طا-لبان پس از نه ماه مقاومت و ایستادگی در برابر مقتضیات و توقعات داخلی و بین‌المللی، اینک ضرورت همراهی با این مقتضیات و انتظارات را درک کرده است. به نظر می‌رسد که طا-لبان متوجه شده‌اند که بدون پاسخ نسبی به انتظارات داخلی و خواست‌های مشترک کشورهای منطقه و فرامنطقه، نمی‌توانند به تنهایی مشکلات و بحران سیاسی موجود در افغانستان را حل کنند.
انتظار می‌رود که طا-لبان در این لویه جرگه سیاسی در برابر برخی از مطالبات اساسی داخلی و بین‌المللی انعطاف نسبی نشان دهند و در قبال آن زمینه چانه زنی سیاسی خود را در جامعه بین‌الملل به خصوص با کشورهای منطقه بیشتر فراهم نمایند.