فروپاشی کاریزمای سپیدار و چالش‌های آینده
عبدالله عبدالله نمی‌تواند دوباره جایگاه‌اش را در میان همسنگرانش ترمیم کند تا مثل گذشته نامزد پیشتاز ریاست جمهوری در انتخابات سال ۲۰۱۹ باشد. به باور من خیلی برایش مناسب بود که در اوج تنش‌ها و جنجال‌های ارگ ریاست جمهوری و جنرال‌های شمال، او از جنرال‌های شمال حمایت می‌کرد و از جنرال دوستم برای انتخابات آینده دلجویی می‌نمود و در ابقای استاد عطا تلاش می‌ورزید.
پس از جنجال‌های انتخاباتی ۲۰۱۴ میلادی، عبدالله عبدالله تقریباً همه رقیب‌های درون‌سازمانی‌اش را دور زد، من به یاد دارم شماری از شخصیت‌هایی که ادعای رهبری دارند، پیوسته به عبدالله می‌تاختند و از حاشیه کشاندن شان شاکی بودند، ولی هیچ‌گاه سخنان شان را عریان و فاش نگفتند، در نهایت عبدالله موفق شد که از رهبران «پسا-مسعود» به استثنای عطا محمد نور عبور نماید. از این‌روی هیچ تردید وجود ندارد که او به بی‌سرنوشتی و مشکلات آقای نور در دو سال اول حکومت وحدت ملی در سمت ولایت بلخ بی‌نقش باشد؛ چون عبدالله برای انتخابات ۲۰۱۹ به همسنگران هم‌تراز نیاز ندارد، بیشتر به ایجاد قشر رهرو و فرمان‌بردار می‌اندیشد، او شبیه استاد ربانی نیست که فرصت‌ها را تقسیم کند تا شخصیت‌های دیگری عرض اندام کنند. از همین‌روی استاد عطا و سایر رهبران جمعیت، به خوبی این نیت را درک می‌نمایند.
چالش‌های عبدالله عبدالله:
۱- آقای عبدالله پس از انتخابات ۲۰۱۴ با نارضایتی‌های فزاینده مردمی مواجه شده است که ریشه‌های اصلی این همه نارضایتی‌ها از فقدان صلاحیت، شجاعت و جسارت او در حکومت موجود ناشی می‌شود؛ چون او بارها به مردم وعده تغییر و تحقق اهداف مندرج موافقت‌نامه سیاسی حکومت وحدت ملی را داد، ولی به یکی از آن وعده‌ها عمل نکرد. این کار باعث شده است که بخش بزرگی از حامیان از او روگردان شوند و دیگر به او اعتماد نکنند.
۲- رفتارهای اشراف‌منشانه با مردم و طرز لباس پوشیدن‌های او یکی از نشانه‌های ضعف شخصیتی پنداشته می‌شود، از این‌روی همواره، او از سوی جوانان و جامعه فقیر و گرسنه افغانستان انتقاد می‌شود، نگاه او به تجمل‌پرستی و چهره ظاهری، نشان می‌دهد که او خیلی دچار خودشیفتگی است. بدین لحاظ ،مردم فکر می‌کنند که او رهبری شهروندان را برای نمایش لباس‌های مودل و شیک‌اش می‌خواهد.
۳- قبول شکست در دو انتخابات گذشته و تمکین او به امتیازات ناچیز نشان می‌دهد که او دغدغه تمدنی و مردمی ندارد، او می‌خواهد در حوزه مقاومت تنها شخص مطرح باشد تا جاده‌های کابل به خاطر رفت و آمدش مسدود شود و رسانه‌ها چهره او را از کنفرانس‌های بین‌المللی گزارش بدهند.
فرصت‌های عبدالله عبدالله:
۱- عبدالله عبدالله در میان چهره‌های «پسا-مسعود» تنها چهره‌ای است که در مناسبات بین‌المللی مطرح شده است.
۲- او از خود چهره نرم‌خو به نمایش گذاشته که مورد تایید خارجی‌ها است.
چالش‌های عطا محمد نور:
۱- آقای نور باید از چالش رهبری و سِمت ولایت بلخ همزمان عبور کند، در صورت ناکامی کاریزمای شخصیتی او آسیب خواهد دید و حوزه رای تاجیک بیشتر از گذشته چند‌پارچه خواهد شد.
۲- عطا محمد نور هنوز در مناسبات بین‌المللی چالش دارد، قدرت او به مردم متکی است که نشانه روحیه انقلابی می‌باشد و در کشورهایی چون افغانستان که وابستگی شدید به حمایت مالی کشورهای خارجی دارد، روابط خارجی با اهمیت پنداشته می‌شود.
فرصت‌های عطا محمد نور:
۱- در جامعه سنتی سخن تند و با صلابت نشانه قدرت است، من برخلاف شماری از تحصیل‌یافته‌ها فکر می‌کنم که آقای نور در سالیاد شهادت «استاد ذبیح الله» برای مخاطبانش شمرده سخن زد؛ چون او می‌داند که خاستگاه مشروعیت‌اش بیشتر توده‌ها و جنگجویان روستایی است تا دانشگاهیان. مردم عوام سخن تند و با صلابت را بیشتر می‌پسندند.
۲- آقای عطا تنها سیاستمداری است که در آزمون‌های کلان نزد مردم هنوز مورد انتقاد نیست، موقف‌گیری او همواره با مطالبات مردمی همسویی داشته است، ازهمین‌روی در میان نسل جوان و عامه مردم که به سیاست با رویکرد انقلابی می‌نگرند. او محبوب است و شخص قابل اعتماد.
۳- من فکر می‌کنم که تقابل او با غنی و عبدالله، با آن‌که چالش بزرگی دانسته می‌شود اما از سوی دیگر وی را تا سطح قندهار و غرب کشور بزرگ ساخته است؛ چون در شرایطی که مخالفت‌ها و نارضایتی‌ها در همه گوشه‌های کشور با حکومت مرکزی بالا گرفته است. اگر او این فضا را مدیریت بتواند، جایگاه شامخی در سیاست افغانستان پیدا می‌کند.
حرف آخر:
من فکر می‌کنم که عبدالله عبدالله نمی‌تواند دوباره جایگاه‌اش را در میان همسنگرانش ترمیم کند تا مثل گذشته نامزد پیشتاز ریاست جمهوری در انتخابات سال ۲۰۱۹ باشد. به باور من خیلی برایش مناسب بود که در اوج تنش‌ها و جنجال‌های ارگ ریاست جمهوری و جنرال‌های شمال، او از جنرال‌های شمال حمایت می‌کرد و از جنرال دوستم برای انتخابات آینده دلجویی می‌نمود و در ابقای استاد عطا تلاش می‌ورزید. اما او نشان داد که زیر عقده‌های شخصی و انتقام‌جویی، روزگار خود و همسنگرانش را تلخ نموده است. در ضمن بایست گفت اگر آقای نور مشکلات پیش آمده را موفقانه مهار نتواند، او نیز در کنار عبدالله ضعیف خواهد شد.
شفیق‌الله شفیق – استاد دانشگاه
