با توجه به این که فقط چند هفته به مهلت خروج اول ماه می ایالات متحده باقی مانده است، عدم اجماع میتواند طالبان را در مذاکرات بر سر این که چه کسی افغانستان پسا-صلح را کنترول کند، در موقعیت بهتری قرار دهد
تقلا برای صلح در افغانستان پیش از گفتوگوهای مهم دولت با طالبان بر سر این که چقدر کنترول روی آینده این کشور داشته باشند، در حال تقسیم رهبری سیاسی کابل و تضعیف دولت تحت حمایت ایالات متحده است.
چندین طرح صلح، به شمول طرح ایالات متحده و پیشنهادات رقبایی مانند گلبدین حکمتیار و عبدالرشید دوستم در پایتخت افغانستان دست به دست میشود. رییس جمهور اشرف غنی طرح چند مرحلهای خود را دارد. دیدگاهها از لحاظ محتوا و عمق بسیار تفاوت دارد. اما همه آنها در ایجاد نوعی دولت انتقالی در کابل حمایت خود را نشان دادهاند در حالی که بسیاری دشمنان سیاسی غنی در بحبوحه چنین اقدامی به چگونگی تأمین قدرت بیشتر برای خود چشم دوختهاند.
رهبران در کابل همچنان خوشبین هستند که به رغم تفاوتهای گسترده دیدگاهها، میتوانند جبهه و صف واحد ارائه کنند. اما با توجه به این که فقط چند هفته به مهلت خروج اول ماه می ایالات متحده باقی مانده است، عدم اجماع میتواند طالبان را در مذاکرات بر سر این که چه کسی افغانستان پسا-صلح را کنترول کند، در موقعیت بهتری قرار دهد.
عبدالله عبدالله در مصاحبهای پیرامون رویکرد جدید ایالات متحده نسبت به روند صلح افغانستان گفت: «این (امر) تأثیر دوقطبی داشته است. عبدالله که رییس شورای عالی مصالحه ملی است و گفتوگوها با طالبان را رهبری میکند، میافزاید: « این امید بخشیده، اضطراب ایجاد کرده، افسردگی به وجود آورده و منجر به جنون شده است».
فیگورهای رسمی و غیررسمی قدرت در کابل سالهاست اختلافات عمیق دارند و غنی و عبدالله یکی از شدیدترین رقابتها را داشتهاند. این دو نفر در انتخابات اخیر این کشور پیشتاز بودند که با وجود ادعاهای تقلب با اختلاف ناچیز برای غنی تصمیم گرفته شد.
انتخابات پیش از آن – بین عبدالله و غنی – نتیجه مشابهی داشت که با توافقنامه مبهم تقسیم قدرت حل شد و از بسیاری جهات اختلافات دو رهبر را تقویت کرد.
عبدالله میگوید: «در این مرحله آنچه ما نیاز داریم یک موضع کاملاً یکپارچه است. بدون آن، هدیهای به طالبان خواهد بود».
طرح دوستم بر حقوق اقلیتهای قومی و تمرکززدایی کنترول سیاسی و نظامی تأکید دارد. حکمتیار خواستار حکومت «غیر ایتلافی» متشکل از «افراد غیرجنجالی» است و غنی آتشبس پیش از انتخابات و تغییر در قانون اساسی را پیشنهاد میکند.
دفتر سیاسی طالبان در طول مذاکرات با دولت افغانستان تا حد زیادی پیامرسانی عمومی واحد را حفظ کرده و فراتر از برنامه ایالات متحده که تحت بازنگری است، در مورد هیچگونه پیشنویس پیشنهادی ابراز نظر نکرده است.
به نظر میرسد گامهای اصلی پیشنویس طرح ایالات متحده لغزش داشته است. این سند خواستار نشستی بین دو تیم مذاکره کننده در ترکیه است تا به گفتوگوها در دوحه قطر حرکتی بدهد. در ابتدا، کنفرانس ترکیه برای اول ماه اپریل برنامهریزی شده بود، اما این تاریخ بارها عقب افتاد و اکنون با توجه به اضطراب شروع ماه رمضان در اواسط اپریل باعث نگرانیهای مبنی بر عدم برگزاری این نشست تا ماه می شده است.
عبدالله در توضیح این که از این پیشنهادات استقبال میکند، گفت: «نکات زیادی وجود دارد. نقاط اختلاف و همچنین توافق وجود دارد … اکنون ما در حال تدوین این دیدگاهها هستیم».
سرانجام، عبدالله گفت امیدوار است رهبران افغانستان پشت یک پیشنهاد واحد ایستاده شوند، اما افزود که انتشار علنی طرحهای صلح پیش از گفتوگوهای خصوصی نتیجه مثبتی نداشته است. این امر میتواند به جای تقویت اتحاد، «اجماع سیاسی» را تخریب کند.
یک مقام ارشد حکومت که خواست نامی از وی گرفته نشود، گفت که «تعامل گسترده با همه طرفها» برای «حصول اطمینان از نتیجه مطلوب در روند صلح» لازم است.
این مقام افزود که در یک مرحله، تسریع فشار ایالات متحده دولت غنی را تضعیف کرد، اما به طور کلی رویکرد دولت بایدن «بیشتر حسابشده» به نظر میرسد.
وی میگوید: «ما از این واقعیت خوشحال هستیم که آنها به طور منظم با دولت افغانستان مشورت میکنند».
دولت بایدن میگوید که در حال بازنگری سیاست ایالات متحده در قبال افغانستان است، اما گفته بعید است نیروهای امریکایی تا اول ماه می از این کشور خارج شود؛ مهلتی که دولت ترامپ سال گذشته با طالبان به توافق رسید.
بدون توافق صلح، خروج نیروهای امریکایی از افغانستان میتواند به طالبان اجازه دهد قلمرو قابل توجهی را تصرف کنند. رهبری سیاسی طالبان گفته است که خشونتها را کاهش داده است، اما جنگجویان این گروه در ماههای اخیر برای گسترش نفوذ و بازپسگیری قلمرو در اطراف و اکناف شهرهای افغانستان، عملیاتهایی را راهاندازی کردند.
فشار دیپلماتیک فزاینده ایالات متحده برای توافق صلح به هدف خروج مسئولانه نیروهای امریکایی از افغانستان انجام میشود. این مهلت خروج از سوی مقامات امریکایی به عنوان فرصتی برای پیشرفت توصیف میشود، اما مقامات افغانستان ابراز نگرانی کردهاند.
حامد کرزی رییس جمهور پیشین افغانستان میگوید: « خیلی دیر است، خیلی خیلی دیر است، اما مورد استقبال است. اصرار در لحن چیزی است که ما بسیار استقبال میکنیم، این دقیقاً همان چیزی است که ما از ایالات متحده امریکا میخواستیم».
کرزی از اظهار نظر در مورد جزئیات طرح صلح ایالات متحده امتناع ورزید. وی با لبخند گفت: «من به اندازه کافی از ایالات متحده انتقاد کردهام». وی افزود: «به قول معروف هیچوقت دیر نیست. برای یک هدف خوب هیچوقت دیر نیست».
هرچه ضربالاجل نزدیکتر میشود، درگیریهای سیاسی در کابل تشدید میشود.
شاید مهمترین اختلاف سیاسی که با افزایش فشار دیپلماتیک ایالات متحده بیشتر شده است، اختلاف بین عبدالله و غنی باشد. این دو نفر دههها رقبای سیاسی بودهاند، اما تحت توافقنامهای که منازعه تلخ انتخابات ریاست جمهوری را حل کرد، عبدالله مسئول رهبری گفتوگوهای صلح با طالبان شد. وی اکنون میگوید تیم غنی در مورد جزئیات طرح خود با وی مشورت نمیکند.
کرزی میگوید که رویکرد ایالات متحده «لزوماً» رییس جمهور افغانستان و عبدالله را به هم نزدیک نکرده است، اما وی اظهار امیدواری کرد که ایدههای متفاوت در نهایت با هم تلفیق شوند.
اظهارات علنی کرزی در برابر افزایش فشارهای ایالات متحده محدود شده است. وی در طول سالهای آخر ریاست جمهوریاش، منتقد شدید ایالات متحده، به ویژه در مورد تلفات افراد ملی بود و اغلب موضع دقیقتر غنی را در رابطه به این مسئله مورد انتقاد قرار داده است. وی با عبدالله نیز اختلاف داشته و پس از دوره ریاست جمهوری همچنان یکی از قدرتمندترین بازیگران سیاسی کشور است.
کرزی در مورد طرح صلح دولت افغانستان گفت: «در حال پخته شدن است. وقتی غذا آماده شد، آن یک غذا است. شما آن را به نام (فردی) تمام مصالح موجود در آن صدا نمیزنید».
وی افزود:«در نهایت یک چیز است.»