مذاکرات صلح آسیب دیده، اما نابود نشده

باید امیدوار باشیم که تصمیم آخر هفته (ترامپ) نشانه پایان روند صلح نبود، بلکه فرصتی برای مرحله بعدی است که در آن مشخص است، کاهش یک سرباز امریکایی وابسته به حل مسالمت آمیز جنگ است

اعلامیه آخر هفته رییس جمهور ترامپ برای توقف مذاکرات صلح امریکا با طالبان – به شمول برنامه اعلان ناشده نشست کمپ دیوید برای تکمیل این روند – آینده روند صلح افغانستان را مبهم کرده است. «اندرو ویلدر» تحلیلگر مسائل افغانستان استدلال می‌کند که مذاکره کنندگان امریکایی به جای اعلان پایان این روند، می‌توانند از این عقب‌نشینی برای شفاف‌سازی استراتژی استفاده کنند و سپس، پیش از آن که قوت آن بیش از حد از بین رود، خیلی سریع دوباره به مسیر اصلی بازگردند.
این چی معنا دارد، آیا واضح است که این امر روند صلح را خاتمه می‌دهد؟
تمام روندهای صلح فراز و نشیب‌های خود را دارد – و به نظر من این روند به وضوح رو به سقوط است. در عین حال، این واقعیت که مذاکرات تا جایی پیش رفته بود که رییس جمهور ترامپ بتواند رهبران طالبان و رییس جمهور غنی را برای حضور در کمپ دیوید دعوت کند، نشان می‌دهد که سفیر خلیلزاد و تیمش طی سال گذشته چقدر پیشرفت داشته است. از سال ۲۰۰۱ به بعد، این مذاکرات محتمل ترین گزینه را برای ایجاد صلح در افغانستان به وجود آورد. عناصر اصلی توافقنامه – عقب‌نشینی مشروط نیروهای امریکایی در ازای حمله طالبان به گروه‌های تروریستی، مذاکره روی آتش‌بس و حل و فصل سیاسی با دولت افغانستان – اکنون مشخص است. این که آیا مذاکرات در آینده نزدیک یا دور احیا شود، هرگونه تلاش موفق صلح به همین عناصر اصلی بستگی دارد.
آشکار است که بسیاری در واشنگتن و کابل طی چند هفته گذشته علیه پیش‌نویس توافق نامه مخالفت کردند. عدم مشاهده پیش‌نویس توافقنامه نهایی، تعیین درست یا نادرست بودن این انتقادها را دشوار می‌کند. اما نگرانی‌های مطرح شده واقعیت‌های خاصی را در افغانستان تغییر نمی‌دهد. نخست، پس از ۱۸ سال جنگ روشن است که هیچ یک از طرف‌ها نمی‌تواند این جنگ را از طریق نظامی حل کند. دوم، دولت افغانستان و به خصوص نیروهای امنیتی افغانستان به شدت به حمایت امریکا و متحدان ناتو وابسته اند و خروج ناسنجیده نظامیان امریکایی احتمالاً منجر به فروپاشی دولت (افغانستان) خواهد شد. بنابراین، دستیابی به یک توافق سیاسی پایدار در افغانستان هنوز بهترین گزینه سیاسی برای تأمین منافع ایالات متحده در افغانستان است،‌ مگر این که ایالات متحده بخواهد به جنگ بی‌پایان ادامه دهد یا بعد از خروج سریع نیروها خطر سقوط دولت را بپذیرد.
عقب‌نشینی از اعلامیه آخر این هفته، قابل ذکر است که ایالات متحده از طریق دیپلماسی ماهرانه، به لحظه‌ای از فرصت‌های نادر رسیده بود – اجماع استراتژیک میان ایالات متحده، چین، روسیه و متحدان اروپایی و همچنین همه همسایگان افغانستان روی این موضوع مهم که حل و فصل سیاسی افغانستان که زمینه را برای کاهش نیروهای ایالات متحده و ناتو هموار کرده بود، به نفع همه بود. حمایت تقریباً همگانی مردم افغانستان از صلح، حتی اگر اختلافات عمده در مورد چگونگی دستیابی به آن وجود داشت، همراه با حمایت بی‌سابقه منطقه‌ای و قدرت‌های بزرگ برای دستیابی به یک توافق سیاسی، دلیلی است که ایجاب می‌کند قبل از آن که این اجماع تخریب شود، روند صلح دوباره به مسیر اصلیش باز گردد.
بنابراین، اگر فرصتی برای حفظ روند صلح در مسیر آن وجود دارد، ایالات متحده چگونه این چانس را به حداکثر می‌رساند؟
لغو نشست کمپ دیوید، یک پیشنهاد دیرهنگام، به طور طبیعی نباید تلاش‌های صلح وسیع‌تر را از بین ببرد. در یک سناریوی بهتر، دیپلماسی خوب می‌تواند رویدادهای این هفته را به موضع مذاکره‌ای قوی تر برای ایالات متحده و دولت افغانستان تبدیل کند. خطر اساسی توافقنامه این بود که طالبان ممکن معتقد باشند نیروهای امریکایی بیرون خواهند شد، بدون توجه به این که طالبان به تعهدات خود عمل می‌کنند یا خیر. تمایل ترامپ برای عقب‌نشینی، بحث این مسئله را دشوارتر می‌کند که دولت او نسبت به این «معامله» ناامید است؛ اکنون فرصت است که توافقنامه را فقط بر اساس شرایط جدی تقویت کنیم.
اعلامیه رییس جمهور ترامپ در مورد استراتژی ماه اگست سال ۲۰۱۷، تأکید بر این نکته بود:« شرایط موجود آنجا – نه برنامه‌های زمانی دلخواه – از این به بعد استراتژی ما را هدایت می‌کند.» پمپئو وزیر امور خارجه نیز در (برنامه تلویزیونی) ان بی سی گفت:« هرگونه کاهش نیروهای مان بر اساس شرایط واقعی آنجا (افغانستان) می‌باشد.» این پیوند بین کاهش نیروها و توافق صلح میان مردم افغانستان، مهم ترین ماده اصلی موفقیت است.
چه اتفاقی می‌افتد، اگر ایالات متحده به هر صورت و بدون توافق از افغانستان خارج شود؟
خطر کاهش سربازان، حتی بدون توافق با طالبان این است که تمام اهرم‌های فشار ایالات متحده را در مذاکرات صلح از بین می‌برد و باعث کاهش جدی ظرفیت دولت و نیروهای امنیتی افغانستان می‌شود. این امر می‌تواند به فروپاشی دولت فعلی افغانستان منجر شود و بازگشت به آنارشی و جنگ داخلی دهه ۱۹۹۰ که در وهله اول طالبان را به وجود آورد و در نهایت تبدیل شدن به پناهگاه های امن تروریست‌ها برای حمله به ایالات متحده. به همین دلیل است که باید امیدوار باشیم تصمیم آخر هفته (ترامپ) نشانه پایان روند صلح نبود، بلکه فرصتی برای مرحله بعدی است که در آن مشخص است، کاهش یک سرباز امریکایی وابسته به حل مسالمت آمیز جنگ است.