نشست تاشکند؛ ازبیکستان به دنبال چیست؟

کشورهای آسیای میانه به استثنای تاجیکستان، بدون در نظر داشت مسایل مطرح شده از سوی جهان، تلاش دارند که به زودترین فرصت با طا-لبان تعامل کنند و با سرمایه گذاری اقتصادی به نگرانی‌های امنیتی خود پایان دهند

نشست بین‌المللی تاشکند در باره افغانستان با یک روز تاخیر، امروز سه‌شنبه(۴اسد) در شهر تاشکند پایتخت این کشور آغاز شد. در این نشست هیئت طا-لبان در سطح بسیار بلندپایه به رهبری امیرخان متقی سرپرست وزارت خارجه‌ آن‌ها اشتراک کرده است. در این نشست نمایندگان پاکستان، هند، امریکا، روسیه، و برخی نهادهای بین‌المللی علاقمند به وضعیت افغانستان اشتراک کرده‌اند.
در این نشست که به تلاش تاشکند برگزار شده‌ است، برخی نشانه‌ها حاکی از آن است که ازبیکستان با برجسته کردن مسایل اقتصادی و ترانزیتی در پی نتیجه گرفتن آنی از روابط خود با طا-لبان است و می‌خواهد که با شکل دهی یک اجماع منطقه برای رسیدن آن می‌کوشد که هرچه زودتر به پاکستان وصل شود و به آب‌های آزاد راه یابد.
ازبیکستان در دوره اسلام کریموف منزوی بود و علاقه‌ای به داشتن ارتباط ترانزیتی و اقتصادی و سیاسی با افغانستان و جنوب آسیا نشان نمی‌داد، اما از وقتی که کریموف درگذشت، دولت به رهبری شوکت میرضیایوف، به افغانستان و جنوب آسیا مراجعه کرده و می‌خواهد که در این زمین بازی کند.
دولت میر ضیایوف در دوره اشرف غنی نیز دیپلماسی فعالی در قبال افغانستان اتخاذ کرد و در ساخت خط آهن، ترانزیت برق و سرمایه گذاری روی تجارت مشترک با پاکستان سرمایه گذاری کرد.
با سقوط دولت جمهوری نیز ازبیکستان مایوس نشده و کانال‌های ارتباطی خود را با طا-لبان حفظ کرد. در این دوره نیز ازبیکستان برنامه‌های اقتصادی خود را دنبال کرده و در قبال مسایل دیگر که از پیش‌شرط‌های جامعه جهانی برای به رسمیت شناختن طا-لبان است، مثل حقوق زنان، آزادی بیان، حق آموزش دختران و غیره، سکوت کرده است.
البته دیپلماسی ازبیکستان هرچند در قبال افغانستان بیشتر جنبه اقتصادی و ترانزیتی دارد، اما تابع متحول‌های متعدد منطقه‌ای و جهانی است که تاشکند تلاش کرده آن‌ را دور بزند و یا طوری بازی کند که مواجه نشود.
در این خصوص مسئله اوکراین، موقف ایران، سیاست‌های طا-لبان، رابطه هند و پاکستان و مسئله گروه داعش به عنوان متحول‌های تاثیرگذار در حرکت‌های ازبیکستان و تمام منطقه است.
تاکنون تاشکند تلاش کرده که آسیای میانه را در خصوص تعامل با طا-لبان بسیج کند، بین ارتباط با روسیه و امریکا تعادل برقرار کند و برخی حملات گروه‌های تند رو را از افغانستان به خاک خودش نادیده بگیرد، تا در بعد اقتصادی و ترازیتی موفق شود و خط آهن ترمذ- مزارشریف-کابل- پشاور احداث شود و به راحتی به جنوب آسیا مرتبط شود.
افغانستان و ازبیکستان هردو کشورهای محاط به خشکه هستند و نیاز به اتصالات منطقه‌های دارند تا در زمینه‌های تجارت وترانزیت به آب‌های آزاد وصل باشند، اما در وضعیتی که حاکمیت موجوده در افغانستان از سوی جهان به رسمیت شناخته نمی‌شود و در زیر چتر این وضعیت، هرگونه تعامل اقتصادی و سیاسی مشکل بوده و می‌طلبد که کشورهای همسایه افغانستان دست کم، روی آن به توافقاتی برسند.
البته آنچه در این خصوص محسوس است، کشورهای آسیای میانه به استثنای تاجیکستان، بدون در نظر داشت مسایل مطرح شده از سوی جهان، تلاش دارند که به زودترین فرصت با طا-لبان تعامل کنند و با سرمایه گذاری اقتصادی به نگرانی‌های امنیتی خود پایان دهند.
یک جنبه دیگر رویکرد تعامل محور ازبیکستان با طا-لبان مبتنی نگرانی‌های امنیتی این کشور است که می‌خواهد با نزدیکی همراه طا-لبان گروه‌های تندرو مخالف تاشکند را کنترول کند.
اما برایند نشست تاشکند، به نظر می‌رسد آن چیزی نیست که در آینده نزدیک مد نظر ازبیکستان است.