پاکستان هر وقتی که زیر فشارقرار گرفته، تلاش کرده است که با افغانستان گفت‌وگو کند و بادادن وعده همکاری به کابل، از میزان فشارها بکاهد.
رییس جمهور اشرف غنی، شام روز دوشنبه با «مراد مایکیوف» رییس ستاد ارتش قزاقستان و پاول ایرگشوف رییس ستاد ارتش ازبیکستان در ارگ ریاست‌جمهوری دیدار و گفت‌وگو داشت. در این دیدار رییس جمهور و رییسان ارتش قزاقستان و ازبیکستان، پیرامون موضوعات گوناگون به‌خصوص مبارزه علیه تروریزم، همکاری‌های منطقه‌ای، امنیتی، اقتصادی و ترانزیتی بحث و تبادل نظر کردند.
به گفته رییس جمهور غنی، سفر این دو مقام نظامی در افغانستان فصل تازه‌ای از روابط و همکاری‌ها در عرصه نظامی به‌خصوص میان ارتش کشورهای افغانستان، قزاقستان و ازبیکستان شمرده می‌شود.
هم‌زمان به ابتکار مقامات امریکایی، نشست مشترک روسای ارتش‌های افغانستان، پاکستان، ازبیکستان و قزاقستان با حضور فرماندهان نیروهای امریکا و ناتو و حمایت قاطع در کابل برگزار شد، گفته می‌شود که در این نشست دو روزه روسای ستاد ارتش کشورهای پاکستان، افغانستان، ازبیکستان، قزاقستان و فرمانده نیروهای ناتو راه‌های مبارزه مشترک با تروریزم و مواد مخدر را بررسی خواهند کرد. این نشست با اهمیت زمانی برگزار می‌شود که کابل دریک ماه گذشته صحنه حملات خونین تروریستی بود که براثر آن صد‌ها نفر کشته یا زخمی شدند.
بعد از این نشست، گفته می‌شود پنتاگون چهار هزار سرباز دیگر را که ماموریت‌شان در عراق خاتمه یافته به افغانستان اعزام می‌نماید تا بتوانند به خاتمه جنگی که سه رییس جمهور امریکا شاهد آن بوده‌اند، راه‌حل نهایی دریابند. از طرف دیگر حضور فعال «جنرال جوزف ووتل» رییس فرمان‌دهی مرکزی نیروهای امریکایی و جنرال جان نیکلسون فرمانده نیروهای حمایت قاطع در افغانستان، این پیام را می‌رساند که همه از حضور فعال تروریستان و وضعیت بحرانی افغانستان تشویش دارند و در تلاش‌اند تا هنوز که فرصت‌های اندکی وجود دارد، جلو این هیولای ویران‌گر را بگیرند. از طرف دیگر حضور جنرال جاوید قمر بجوا رییس ارتش پاکستان در این نشست سوالی است که باید روی آن دقت کرد. حضور رییس ارتش پاکستان در نشست کابل زمانی صورت می‌گیرد که روابط بین مقام‌های افغانستان و پاکستان از چندی بدین‌سو به تیره‌گی گراییده است و در جریان همین هفته، هیئت مذاکره کننده افغانی از اسلام‌آباد با دست خالی به کابل برگشت.
در این نشست هر نوع تصامیم و تدابیر که اتخاذ می‌گردد بحث جداگانه‌ای است که هنوز در پرده‌ای از ابهام است، اما به باور من اوضاع جاری افغانستان نه تنها برای مردم افغانستان بلکه برای کشورهای آسیای‌میانه تهدید بزرگی است. حضور گروه‌های تروریستی در شمال افغانستان به خصوص در سرحد با تاجیکستان، ازبیکستان و ترکمنستان این تهدیدها را بیشتر تقویت بخشیده.
پرسش اساسی این است که چرا وضعیت امنیتی افغانستان برای کشورهای آسیای‌میانه، به‌ویژه ازبیکستان، تاجیکستان، قزاقستان و ترکمنستان یک تهدید است و این تهدیدها تا چه حدی می‌تواند جدی باشد.
چه چیز موجود در افغانستان این تهدیدات را موجه ساخته، اگر کوتاه پاسخ دهیم افراطگرایی، افراطگرایی در آسیای میانه از طریق افغانستان. تردیدی وجود ندارد که در حال حاضر افغانستان یکی از کشورهای ناآرام در منطقه است و در گوشه و کنار این کشور، اضافه‌تر از ۲۷ گروه تروریستی و آدم‌کشان حرفوی فعالیت دارند.
این کشور با داشتن بیش از ۲ هزار کیلومتر مرز با کشورهای تاجیکستان، ازبیکستان و ترکمنستان در سال‌های اخیر شاهد بیشترین ناامنی در ولایت‌های شمالی خود بوده است، ولایت‌هایی چون بدخشان، تخار، کندز، فاریاب و جوزجان، افزون بر این ولایت‌های شمال افغانستان در سه سال اخیر شاهد گروه‌هایی چون داعش، جنبش اسلامی ازبیکستان و جنبش اسلامی ترکستان شرقی بوده است. داعش در درزاب ولایت جوزجان پایگاه دارد و پسر طاهر یولداش نیز در شمال افغانستان برای این گروه سربازگیری می‌کند. با توجه به گسترش ناامنی‌ها در شمال افغانستان، کشورهای آسیای میانه، نگران امنیت ملی‌شان بوده و در تلاش‌اند تا مانع گسترش ناامنی از طریق افغانستان به خاک‌شان شوند. از سویی هم، این روزها پایان داعش در خاورمیانه، عراق و سوریه، رقم خورده و تحلیل‌ها بر این است که داعش پس از این، افغانستان را مکانی برای فعالیت‌های خود انتخاب کرده است.
در کنار این گمان، این مساله نیز مطرح است که جنگجویان شکست‌خورده داعش که از کشورهای آسیای میانه به عراق و سوریه رفته بودند، به زادگاه‌شان برگشته و فعالیت‌های تروریستی‌شان را در آن‌جا از سر می‌گیرند. همه می‌دانند که آسیا میانه منطقه‌ای دارای منابع سرشار طبیعی و میراث برجا مانده از شوروی سابق، با چالش‌های امنیتی بسیاری در زمینه امنیت انرژی، قاچاق مواد مخدر، مهاجرت، قاچاق انسان و تروریزم روبه‌رو است.
افزون بر این، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی همواره خواست مبتنی بر ایجاد حکومت خلافت‌گونه در این منطقه وجود داشته است. به‌باور من در حال حاضر کشورهای آسیای میانه به دلیل وجود مشکلات ریشه‌ای در بخش اقتصاد، اجتماع و سیاست دارای بسترهای مساعد برای خشونت‌گرایی و انجام اقدامات تروریستی است. قبلاً شهروندانی از کشورهای قزاقستان، قرغیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبیکستان برای پیوستن به داعش به سوریه و عراق رفته بودند و بعد از شکست داعش در شرق میانه، دوباره به کشورهای خود برگشته‌اند. افراط‌گرایان اسلامی آسیای میانه سال‌ها است که با انجام اعمال تروریستی توجه جهانیان را به خود جلب کرده‌اند.
این افراد بیشتر شامل پیکارجویان قرغیزستان، ازبیکستان و تاجیکستان بوده‌اند. با همه جنگ‌ها در عراق و سوریه تا هنوز تعدادی از این گروه‌های تروریستی زنده و فعال‌اند.
اما حضور جنرال جاوید قمر بجوا رییس ارتش پاکستان در این نشست، چه هدفی را دنبال می‌کند؟ پاکستان که در این روزها زیر فشار مقامات امریکایی قرار دارد، نظامیان پاکستان به خاطر کاهش فشار مقامات امریکایی بر آن کشور، از چندی بدین‌سو تلاش می‌نمودند تا یکبار دیگر با حضور داشت مقامات عالی رتبه نظامی امریکا، با کابل دوباره روی میز گفت‌وگو بنشیند. زمینه این نشست رادر کابل، امروز مقامات امریکایی فراهم ساخته‌اند.
به عقیده من، رییس ارتش پاکستان در این نشست دو هدف را دنبال می‌کند. از یک‌طرف می‌خواهد به مقامات امریکایی و روسای ارتش ازبیکستان و قزاقستان وعده دهد که در راه مبارزه با تروریزم، پاکستان با همه کشورها آماده همکاری است و از سوی دیگر جنرال جاوید قمر بجوا تلاش خواهد کرد تا یکبار دیگر توجه مقامات امریکایی را به پاکستان جلب نموده و از فشارهای امریکا بر پاکستان بکاهد. به عقیده من، پاکستان هر وقتی که زیر فشارقرار گرفته، تلاش کرده است که با افغانستان گفت‌وگو کند و بادادن وعده همکاری به کابل، از میزان فشارها بکاهد. این روش را بارها پاکستان امتحان کرده است. بعید نیست که حالا هم پاکستانی‌ها برای خنثی‌کردن فشارهای بیشتر اداره جدید امریکا به همین تاکتیک متوسل شده باشند. اگر پاکستان در این نشست با مقامات امریکایی و افغانی، تعارف کند و وعده‌های چرب تحویل دهد، این انتباه به میان می‌آید که اسلام‌آباد سیاست جدیدی در قبال افغانستان در پیش گرفته است.
وقتی این انتباه به میان آمد، طبیعی است که از میزان فشارهای امریکا بر اسلام‌آباد کاسته می‌شود، اما کابل باید در دام تاکتیک‌های پاکستان نیفتد.
کابل باید وقتی روی وعده‌های پاکستان اعتماد نماید که ارتش آن کشور، گام‌های مهم برای اعتمادسازی بردارد و به تمام وعده‌هایی که در گذشته به خاطر مبارزه با تروریزم و عدم مداخله در امور افغانستان داده است، پشت پا نزند.
اگر به گذشته پاکستان و وعده‌خلافی‌های آن نگاه شود، کابل نمی‌تواند به آسانی به پاکستان اعتماد نماید. امیدوارم مقامات افغانستانی هوشیار باشند با وعده‌های میان‌تهی مایل به قبول هر نوع ریسک بزرگ در مقابل پاکستان نباشند.
از سوی دیگر، جنرال جوزف ووتل، جنرال نیکلسون، جنرال شریف یفتلی، جنرال جاوید قمر بجوا، جنرال مراد مایکیوف و جنرال پاول ایرگشوف که در نشست روز گذشته کابل، پشت درهای بسته حضور به هم رسانیده‌اند؛ باید بدانند و باور داشته باشند که در حال حاضر داعش یک سازمان تروریستی منطقه‌ای و جهانی شده و در شرایط موجود به خاطر اهداف درازمدت خود در منطقه، به افغانستان علاقه‌مندی خاص دارد و نیت‌اش تنها در مورد افغانستان نیست، بلکه در مورد تمام منطقه است.
از سوی دیگر، هراس‌افکنان به این دلیل به شمال افغانستان علاقه‌مند هستند که جنبش اسلامی ترکستان شرقی می‌خواهد از آن‌جا، بر علاوه کشورهای آسیای میانه به چین داخل شود.
چنانچه انصارالله تاجیکستان می‌خواهد از آن‌جا به تاجیکستان و جنبش اسلامی ازبیکستان علاقه‌مند است که از آن‌جا به کشورهای آسیای میانه، تا روسیه برود.
متاسفانه این یک حقیقت تلخ است. کسانی که منکر این واقعیت‌اند، تحلیل درستی از اوضاع منطقه و رقابت‌های جهانی در سرزمین به آتش کشیده‌شده افغانستان ندارند.
احمد سعیدی
