طی چند روز اخیر، موج اعتراضات مردمی در کابل و سایر شهرها رو به گسترش است. این اعتراضات پس از آن بالا گرفت که صدها تن در یک حمله مرگبار در منطقه «چهارراهی زنبق» شهر کابل، کشته و زخمی شدند.
پس از این رویداد، شهروندان در کابل، دست به تجمعات اعتراضی زدند و از حکومت خواستند که تغییرات بنیادین و گسترده را در نهادهای امنیتی کشور به میان بیاورد. تظاهرات در کابل، اما با خشونت و تیراندازی نیروهای امنیتی نیز مواجه شد که در نتیجه ۷ تن کشته شدند و بیش از ده تن دیگر نیز زخم برداشتند.
تظاهرات گسترده‌ی مردمی کابل، این روزها به صورت نظام‌مند تحت نام جنبش « رستاخیر تغییر» به پیش می‌رود که برخی نقاط کابل، شاهد برپایی خیمه‌های تحصن این جنبش نیز هست.
در همین رابطه، حلیم شایگان، خبرنگار خبرگزاری دید، مصاحبه‌ای را ترتیب داده با عبدالطیف پدرام، رهبر حزب کنگره ملی و نماینده مردم در پارلمان:
دید: آقای پدرام، بهعنوان اولین سوال میخواهم بپرسم که آیا از دید شما حکومت وحدت ملی مشروع است یا نامشروع؟
پدرام: از دید ما حکومت وحدت ملی نامشروع است. ما فردای اعلام حکومت در خیمهی لویه جرگه اولین اپوزیسیون را اعلام کردیم و اولین پیام ما به مردم افعانستان این بود که حکومت وحدت ملی غیرمشروع است و در عین حال برخلاف قانون اساسی است.
دید: عدم مشروعیت آن در چیست؟
پدرام: مشروعیت یک نظام از لحاظ علوم سیاسی سه تا منبع دارد. دولت مشروعیت خود را می‌تواند از مجرای قانون اساسی، روند انتخابات و یا هم اقبال عمومی مردم، بگیرد. حکومت وحدت ملی، برخلاف قانون اساسی است، ما در قانون اساسی افغانستان پست ریاست اجراییه یا صدراعظم نداریم.
دید: وضعیت موجود را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ خیمه‌نشینی و ادامه این حالت به چه پایانی منتج خواهد شد؟
پدرام: خیمه‌نشینی یک حق قانونی و سیاسی مردم افغانستان است. مردم برای دادخواهی و نکوهش حملهی انفجاری که در چهارراهی زنبق رخ داد، تظاهرات کردند. دولت اما به جای رسیدگی به خواست‌های مردم، آنها را به گلوله بست. این حق طبیعی متعرضان است تا بیایند و نسبت به این عمل ابراز نفرت کنند، این خواست به یک خواست سیاسی تبدیل شده و در نهایت این خواست تغییر قطعی در نظام سیاسی افغانستان خواهد بود.
دید: خیمه‌نشینانی که شما هم در اول راه با آنها همراه بودید خواست‌شان برکناری حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی بود. گفتنی است که در آن‌سوی دیگر، عدهای به حمایت از دولت و حنیف اتمر خیمهای را در هوت خیل شهر کابل برپا کرده‌اند. آیا ادامه این حرکت‌ها باعث عمیق شدن شکاف‌های قومی و بی‌نظمی بیشتر نخواهد شد؟
پدرام: ما با خیمه‌نشینان از روز اول تظاهرات یکجا بودیم، تا حال هم هستیم و در آینده هم خواهیم بود. من خودم هر شب در خیمه‌ها می‌روم، سخنرانی می‌کنم و جوانان را دعوت می‌کنم تا برای دفاع از حق‌شان ایستاد شوند. در عین حال، احزاب وابسته به دولت در مخالفت با حرکت اعتراضی مردم، گردهمایی‌های را انجام می‌دهند. ما در این حرکت بحث شکاف قومی نداشتیم.
دید: اما حالا به وجود آمده!
پدرام: این‌که به وجود آمده، خیمه‌نشینان این بحث را به وجود نیاوردند. در جامعه نارضایتی، بی‌عدالتی اجتماعی، ملی و قومی وجود دارد. طبیعی‌ست وقتی جریان‌ها شکل می‌گیرند و اعتراض‌های عمومی بلند می‌شود، حکومت هم سعی می‌کند تا این اعتراض‌ها را منحرف جلوه دهد و بگوید این مسایل قومی است. طبیعی‌ست که مسایل قومی وجود دارد. در جنبش روشنایی، بازتاب داشت و در این جنبش‌‌ها نیز بازتاب دارد، اما عدالت‌خواهی قومی، مبارزه برای حل عادلانه ستمگری ملی در افغانستان یک چیز است و دامن‌زدن به اختلافات قومی چیز دیگری است. حالا ما به اختلافات قومی دامن نمیزنیم، ما عدالت برای قوم‌ها را مطرح می‌کنیم. این دولت است که وقتی شما بخواهید از یک حق سخن بگویید، می‌گوید که این‌ها قومی عمل می‌کنند. اصلاً بحث قومی نیست، یک بحث دادخواهانه است. ۲۰۰ نفر در فاصله یک هفته شهید شدند و مردم هم آمدند و می‌گویند این رژیم کفایت ندارد، وظیفه رژیم عرضه خدمات است و یکی از مهم‌ترین خدمات، خدمات امنیتی است و دولت باید امنیت شهروندان را تامین کند، که نمی‌تواند. حتا این‌ها امنیت خودشان را با دیوارهای سمنتی بلند و سیم‌های خارداری که در دور دیوارهای خانه‌شان کشیدند، تامین می‌کنند. این‌که تبلیغات می‌شود که این حرکات قومی است، بحث حلقات معین و مغرض در دولت است که هر حرکت عدالت‌خواهانه را این‌ها می‌گویند قومی است، اگر قومی است چرا نامش را نمی‌گیرند؟ چرا عمومی گپ می‌زند؟
دید: شما این سوالات را برای آنها مطرح نکردید؟
پدرام: ۱۵ سال است که این مسایل را مطرح می‌کنیم!
دید: تاکنون چه پاسخی دریافت کردید؟
پدرام: جوابی ندارند! من گفتم که اگر پدرام مسایل قومی را مطرح می‌کند، شما بگویید که پدرام فلان مسئله را قومی مطرح کرده که این برخلاف یک قوم است و یا این توهین به یک قوم است. یک مثال به شما می‌دهم، در قانون تحصیلات عالی کلمه پشتو باشد، پوهنتون باشد و دانشگاه هم باشد، اینجا می‌گویند که پدرام مسایل زبانی و قومی را دامن می‌زند. دامن زدن منفی به یک مسئله قومی در این حیث، این است که من در پارلمان بگویم که زبان فارسی، زبانی غنی است، زبان فارسی زبان ۸۰% مردم افغانستان است، این زبان از لحاظ علمی قوی است و بگویم که زبان پشتو نباشد. اگر چنین چیزی گفتم، این فاشیزم است، و این عادلانه نیست. من می‌گویم که هم زبان پشتو باشد، هم زبان فارسی_دری باشد و هم زبان‌های دیگری مانند اوزبیکی، ترکی، بلوچی وغیره. چه اشکالی دارد که اگر در لوحه دانشگاه با پنج زبان ملی یا رسمی نوشته شود. این اختلاف زدن به مسایل قومی است یا عدالت‌خواهی قومی؟
دید: سران جمعیت اعلامیه‌یی منتشر کردند، همین‌طور حزب اسلامی هم سخنانی داشتند و احزاب دیگر هم عکسالعملهایی داشتند. شما که در نخست بیشتر فعال بودید ،هیچ عکسالعمل نداشتید، دلیل چه بود؟
پدرام: ما هر روز در خیمه‌ها داریم سخن می‌گوییم، من شبی نیست که در دو تا خیمه سخنرانی نکنم و ما چند روز پیش یک اعلامیه منتشر کردیم و در آن اعلامیه گفتیم که هر حرکت دادخواهانه است و ما بخشی از این حرکت هستیم و در عین حال به حیث یک حزب از این حرکت دفاع می‌کنیم و به عنوان یک شهروند هم سهم می‌گیریم و تصمیم داریم به زودی طی یک کنفرانس خبری یک بار دیگر موضع عمومی خود را بیان خواهیم کرد.
دید: آیا با شیوه‌های خیمه‌نشینی و تظاهرات می‌توان جلو به قول شما یکهتازیهای ارگ را گرفت؟
پدرام: ما فعلاً روش‌هایی را که برای تحقق اهداف سیاسی خویش تشخص دادیم، روش‌های مدنی است. شعارهای سیاسی هستند و ابزارهایی که ما داریم استفاده می‌کنیم، مدنی و قانونی است. ما مایل هستیم با همین روش‌ها بتوانیم تغییر ایجاد کنیم. اگر تغییری ایجاد نشد، ما شکل بعدی عکس‌العمل‌های خود را انجام خواهیم داد.
دید: شکل بعدی اهترازات شما چه خواهد بود؟
پدرام: مثلاً سطح تظاهرات را گسترش خواهیم داد، ما نیروهای مدنی بیشتری را در اطراف ارگ جابه‌جا خواهیم کرد و ما سران حکومت را به جایی قرار خواهیم داد که نتوانند از پایگاه‌های‌شان بیرون بروند. فعلاً خیمه‌های ما در جاده‌ها است، آن زمان ما خیمه‌ها را پشت دروازه ریاست جمهوری خواهیم زد، در ولایت خواهیم زد، در چهاراهی فواره آب خواهیم زد و اطراف اماکن دولتی را تنگ خواهیم ساخت و نیروهای بیشتری وارد میدان می‌کنیم تا این‌ها مجبور شوند که پاسخ دهند.
دید: حالا این تظاهرات‌کننده‌گان بیشتر دو خواست دارند، برکناری حنیف اتمر و دیگر سران حکومت و دیگر اصلاحات در نظام. شما بیشتر به کدام یکی از این‌ها عقیده دارید؟
پدرام: من می‌گویم این سران که حالا خواست جنبش است باید برکنار شوند، ما خواهان تغییر در نظام هستیم، چیزی که فراتر از اصلاحات است. من لطیف پدرام به عنوان رهبر گنگره ملی افغانستان طرف‌دار تغییر در نظام سیاسی هستم و در عین حال اصلاحات در حکومت.
دید: یعنی از ریشه باید تغییر کند؟
پدرام: از ریشه باید تغییر کند!
دید: چندی قبل آوازه‌هایی بر این بود که در مقابل زیادهخواهیهای ارگ، صفگیری جدی سیاسی در راه است، هنوز هم صف مستحکمی در برابر ارگ وجود دارد و یا چطور؟
پدرام: حالا همین صف خیلی مستحکم است. همین امروز من شاهد چندین گردهمایی‌ها در نقاط دوردست افغانستان بودم.
دید: آیا همین صف نتیجهی همان آوازه‌های چند ماه قبل است؟
پدرام: بدون شک! اینجا مبارزه و کارآگاهی بخش صورت گرفت، حداقل گنگره ملی ۱۵ سال است برای تغییر حرف می‌زند، نتیجه یک مبارزه طولانی است. حالا مردم تغییر میخواهند، می‌گویند ما نظام فدرالی میخواهیم و ما قدرت را در ایالات تقسیم می‌کنیم.
دید: با توجه به گسست‌های قومی که اکنون در افغانستان موجود است، آیا فکر می‌کنید فدرالیزم گزینهی مناسب است؟
پدرام: ما برای این‌که گسست‌های قومی را به پیوند ارگانیک تبدیل کنیم، میخواهیم نظام فدرالی شود تا از این گسست‌ها جلوگیری بکنیم، چون با ایجاد نظام فدرال و در نتیجهی تامین عدالت از گسست‌های قومی و از خطر تجزیه جلوگیری می‌شود. در غیر این، بی‌عدالتی و گسست‌های قومی بیشتر تا سرحد تجزیه خواهد کشید.
دید: برای برون‌رفت از وضعیت فعلی، چه باید کرد؟
پدرام: برای برون‌رفت از وضعیت فعلی، اول باید قانون اساسی تغییر کند، ایالات به هر ترتیبی که می‌شود باید آماده شود. تغییر نظام را احزابی چون جنبش و جمعیت هم مطرح می‌کنند، مانند نظام پارلمانی و صدراعظمی، اما خواست ما فراتر از این حرف‌ها است. ما می‌گوییم که اعمال فشار بکنیم، جامعه بین‌المللی کمک کند و به صدای مردم پاسخ دهد. ما قانون اساسی را تغییر دهیم، بی‌آنکه نیاز اسلحه و تفنگ گرفتن باشد، ساختارها را غیرمتمرکز کنیم، ایالات‌ها باید قانون‌گذاری شود، صلاحیت به آنها داده شود، وکلای محلی ایجاد شود. مثل پاکستان و امریکا و غیره. این تنها راه حل افغانستان است و به اینجا خواهیم رسید.
دید: عبدالطیف پدرام، رهبر گنگره ملی افغانستان، ممنون از این‌که وقت‌تان را در اختیار ما گذاشتید.
پدرام: خواهش می‌کنم!
