پیمان امنیتی کابل-واشنگتن؛ پس از چهار سال کجا قرار داریم؟

پس از چهار سال، اما امروز افغانستان هم‌چنان یک کشور ناامن محسوب می‌شود و گزارش‌ها می‌رساند که هم‌اکنون ۴۰ درصد از خاک افغانستان در دست طالبان مسلح مخالف دولت قراردارد و این قرارداد امنیتی نتوانسته است به نتیجه‌ای که باید می‌رسید برسد.

چهار سال پیش پیمان امنیتی میان افغانستان و امریکا از سوی محمد حنیف اتمر مشاور پیشین امنیت ملی کشور و جیمز کانینگهم سفیر ایالات متحده امریکا در کابل امضا شد. این در حالی بود که حامد کرزی رییس جمهور پیشین از امضاء این قرارداد امنیتی سر باز زده بود.
مردم افغانستان در آن زمان بسیار از به‌هم خوردن این قرارداد با امریکا نگران بودند و احساس می‌کردند که در صورت امضاء نشدن آن، افغانستان یک بار دیگر در کام تروریزم فرو خواهد رفت و یا به شدت ناامن خواهد شد، نگرانی که پس از امضاء و گذشت چهار سال از این قرارداد هم‌چنان وجود دارد و چیزی را تغییر نداده است.
این قرارداد امنیتی و دفاعی دارای شانزده بند بوده و دربرگیرنده موضوعات مختلفی چون مسئله صلح در افغانستان، تأمین امنیت، بهبود نهادهای دولتی و حمایت از روند پیشرفت‌های اجتماعی و اقتصادی در این کشور است.
پس از چهار سال، اما امروز افغانستان هم‌چنان یک کشور ناامن محسوب می‌شود و گزارش‌ها می‌رساند که هم‌اکنون ۴۰ درصد از خاک افغانستان در دست طالبان مسلح مخالف دولت قراردارد و این قرارداد امنیتی نتوانسته است به نتیجه‌ای که باید می‌رسید برسد. هم‌چنان قرار داد امضا شده دولت افغانسان با امریکا همانند هیچ‌کدام از دیگر قراردادهای امنیتی امریکا نیست.
امریکا تاکنون موافقت‌نامه‌های امنیتی زیادی با کشورهای مختلف امضاء کرده است که می‌توان از یک منظر آن را به دو دسته تقسیم کرد. دسته نخست موافقت‌نامه‌هایی هستند که امریکا بعد از ۱۹۴۵ تا ۱۹۶۰ با بسیاری از کشورها امضاء کرده است که تمام این موافقت‌نامه‌ها در شرایط جنگ سرد امضاء شده‌. دسته دوم اما موافقت‌نامه‌هایی است که از ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۱ امضاء شده‌. این موافقت‌نامه‌ها برخلاف گذشته بر اساس چارچوب جنگ سرد نبوده و در برابر «تهدیدهای دولتی» امضاء شده است.
موافقت‌نامه امریکا با جاپان در برابر تهدیدهای احتمالی چین یا کوریا از این جمله است.
پیمان امنیتی کابل- واشنگتن نه بر اساس شرایط جنگ سرد یا تهدید دولت‌ها که بر اساس شرایط ترور و بر علیه تروریزم مطرح شده است. این مسئله به تنهایی خود پٌر از ابهام است؛ زیرا روی‌کرد امریکا نسبت به تروریزم همواره در حال تغییر است.
هم‌اکنون برخلاف گذشته، طالبان نه به عنوان یک گروه تروریستی بلکه به عنوان «مخالفان مسلح دولت» مطرح شده‌اند. از سوی دیگر این موافقت‌نامه بر اساس «تهدیدهای دولتی» نیز نبوده است زیر تاکنون امریکا در برابر تهدیدهای دولتی در برابر افغانستان سکوت کرده است. برای اثبات این مسئله به یاد بیاورید صدها راکت را که پاکستان در ماه عقرب سال پیش بر ولایت کنر افغانستان شلیک کرد.
از سویی دیگر، یکی از موارد اصلی این موافقت‌نامه که تامین امنیت در افغانستان بود نیز نتیجه‌ای نداشته و چنان که ذکر شد نه‌تنها اکنون نزدیک به ۴۰ درصد خاک افغانستان در دست طالبان افتاده بلکه امنیت در شهرهای امن افغانستان نیز به خطر افتاده است.
مسئله دیگر که این پیمان امنیتی به آن پرداخته است مسئله صلح در افغانستان است و چنان که می‌بینیم این پیمان هیچ پیشرفتی در این زمینه نداشته است و تنها دست‌آورد آن صلح با حکمتیار بوده و بر اساس گزارش سیگار (دیدبان شفافیت افغانستان) صلح با حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار نیز هیچ تاثیر مثبتی در روند صلح در افغانستان در بر نداشته.
از سویی دیگر پیمان امنیتی میان افغانستان و امریکا نه‌تنها در خود افغانستان نتیجه آن‌چنانی نداشته که بلکه کشورهای منطقه از جمله روسیه و ایران را نیز نسبت به افغانستان بدبین کرده است. چندی پیش ضمیر کابلوف نماینده ویژه رییس جمهور ولادمیر پوتین در افغانستان گفته بود که روسیه از موجودیت چندین پایگاه نظامی نیروهای امریکایی در افغانستان شدیداً نگران است. زیرا امریکا بر اساس این پیمان به تعداد نه پایگاه نظامی در افغانستان دارد. ایران نیز این پایگاه‌های نظامی را بیشتر از آن‌که برای تامین امنیت در افغانستان بداند، تهدیدی برای امنیت ملی خود عنوان کرده است.
در نهایت باید گفت که مردم افغانستان اکنون به خوش‌بینی گذشته نیستند و امضاء این پیمان امنیتی را بی‌نتیجه می‌دانند و این مورد نه‌تنها باعث بی‌اعتمادی نسبت به امریکا شده بلکه مردم تصور می‌کنند سران حکومت در افغانستان صرف به دلیل منافع شخصی خود به امریکا امتیازدهی کرده‌اند. برای رفع این بی‌اعتمادی‌ها لازم است که دولت افغانستان یک بار دیگر این قرارداد امنیتی را مورد بازبینی قرار داده و به جنبه‌های عملی آن بیشتر توجه کند، در غیر این صورت این پیمان امنیتی حکم کاغذپاره‌ای را برای افغانستان بازی می‌کند که هیچ تاثیر در روند صلح و امنیت آن نخواهد داشت.
مهدی سرباز – خبرگزاری دید