چالش اقتصاد و اهداف اسلام‌آباد از تقويت روابط با رياض
با اين حال، عدم موفقيت سفر مانع از كوشش اسلام‌آباد به بهره‌گيری از توان مالی رياض نشد و سفر دوم عمران خان به عربستان منجر به توافقات گسترده اقتصادی دو كشور شد.
در انتخابات اخیر پارلمانی پاکستان، حزب تحریک انصاف به رهبری «عمران خان» با کسب ۱۰۹ کرسی از ۲۶۹ کرسی پارلمان این کشور، پیروز قاطع این انتخابات و به عنوان بیست‌و دومین نخست وزیر پاکستان برگزيده شد.
در عین حال به نظر می‌رسيد حزب تحریک انصاف، نگاه متفاوت‌تری به مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی دارد و با تداوم روابط راهبردی با چین، مدیريت روابط با امریکا، ارتباط بيشتر با ايران و تنظيم روابط با کشورهای همسایه و اسلامی سیاست خارجی نوينی را پيگيری می‌كند. در همين راستا پاکستان اعلام کرد که نخست‌وزير عمران خان، ایران را به عنوان نخستين سفر خارجی خود انتخاب می‌کند و سپس به عربستان سعودی و امارات متحده عربی می‌رود.
با اين وجود ديدارهای سفیر عربستان سعودی در پاکستان و گفت‌وگوهای شاهزاده محمد بن سلمان با عمران خان در كنار عامل مهم واقعيات و وضعيت نامطلوب اقتصادی كشور، عمران خان را مجاب كرد كه پس از سوگند نخست‌وزیری به همراه وزرای خارجه و اقتصاد و دارایی به عربستان سفر کند.
با اين حال، عدم موفقيت سفر مانع از كوشش اسلام‌آباد به بهره‌گيری از توان مالی رياض نشد و سفر دوم عمران خان به عربستان منجر به توافقات گسترده اقتصادی دو كشور شد. چنانچه کاخ نخست‌وزیری پاکستان با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد: عربستان موافقت کرده است ۱۲ میلیارد دالر تسهیلات به پاکستان ارایه کند که ۹ میلیارد دالر آن در قالب نفت و ۳ میلیارد دالر نیز به صورت نقد خواهد بود.
اهداف اسلام‌آباد از تقويت روابط با رياض:
دولت عمران خان با وعده رفع فساد و کاهش سطح فقر در انتخابات اخیر پاکستان به قدرت رسید. اما رکود اقتصادی، نرخ ۱۳ درصدی بیکاری، کمبود آب و انرژی، بدهی‌های خارجی و بحران پرداخت بدهی‌های خارجی در عین حال كه سقوط چشمگیر ارزش روپیه پاکستان در برابر دیگر ارزها ادامه داشت و برابری روپیه با دالر به کمترین میزان خود از سال ۱۹۹۵ میلادی رسيد.
همچنين دولت با افزایش ناگهانی بهای طلا، تداوم اختلافات بین بانک مرکزی پاکستان و صندوق بین‌المللی پول، بحران کمبود منابع مالی و ارزی و… رو به رو بود. در اين شرايط در واقع رهبران حزب تحريک بر اين نظر هستند كه با ورود پول از عربستان به کشور، ارز دالر در برابر روپيه کاهش خواهد یافت.
گذشته از اين، هر چند پاکستان در دهه‌های گذشته حدود ده بار از صندوق بین‌المللی پول وام دریافت کرده است، اما وضع شروط سخت صندوق بین‌المللی پول در دادن وام به پاکستان و تداوم اختلاف دوسويه موجب شد وزیر اقتصاد این کشور اعلام كند، منافع ملی بازیچه صندوق نیست و پاکستان قصد ندارد با هر شرطی وام دریافت کند.
در واقع اين رويكرد و شرايط سخت، تداوم اختلاف دو طرف و نياز به پرداخت سود وام‌های قبلی موجب شد تا پاکستان درصدد خروج از این بُن‌بست باشد و گزينه وام و تسهيلات عربستان در پرداخت ۱۲ میلیارد دلار بدون پیش شرط‌هايی چون صندوق مد نظر قرار گیرد.
در كنار اين، پاكستان همچنین در نظر دارد كه با اعطای تسهيلات رياض بتواند جدا از تقویت ارزش برابری روپیه، موقعیت خود را در گفت‌وگو با مقامات صندوق بین‌المللی پول و كاهش شروط آن‌ها برای وام‌های نوين تقویت كند.
در بعد ديگر با توجه به اشتغال حدود دو میلیون نیروی کار پاکستانی در عربستان سعودی (که سالانه نزدیک به چهار میلیارد دالر وارد پاکستان می‌کنند) افزایش همکاری‌های سرمایه‌گذاری و اقتصادی مد نظر قرار گرفته است. در شرايطی كه بسياری از بازيگران منطقه‌ای و غربی، رياض را در مورد پرونده خاشقجی زير فشار قرار داده‌اند؛ فرصت سفر نخست‌وزير به رياض پيامدهای اقتصادی مفيدی برای دولت حزب تحريک انصاف داشت.
در واقع پيشنهاد پنج فرصت سرمایه‌گذاری‌ها به عربستان از سوی اسلام‌آباد شامل معدن مس و طلای رکودیک در بلوچستان، نیروگاه دولتی در ایالت پنجاب، سرمایه‌گذاری عربستان در خط لوله گاز شمال-جنوب، سرمایه‌گذاری «آرامکو» در زمینه پالایش در گوادر می‌تواند بخشی از مشكلات و چالش‌های اقتصادی پاكستان را كاهش دهد.
از اين منظر تامين تقاضای داخلی و افزایش ظرفیت پالایش (با ساخت سومین پالایشگاه بزرگ جهان در پاکستان) و خريد نفت خام ارزان‌تر و صرفه‌جویی بيشتر برای كشور در كنار كاهش وابستگی پاکستانی‌ها به چین در صورت سرمایه گذاری رياض در گوادر می‌تواند به دولت پاكستان در افزايش رشد اقتصادی كمک كند.
افزون بر این، با نهايی شدن پیوستن عربستان به کریدور اقتصادی چین – پاکستان موسوم به سی پیک، جدا از تقويت طرح و بندر گوادر پاکستان می‌تواند اميدوار باشد كه در كنار توجه بيشتر چين به سرمايه‌گذاری بيشتر بازيگرانی چون روسيه و تركيه نيز در آن حضور و سرمايه‌گذاری كنند.
چشم انداز
آنچه مشخص است اقتصاد پاکستان با تنگناهای مالی و اقتصادی گسترده‌ای مواجه است. از این رو ظرفیت‌های مالی عربستان می‌تواند برخی از مشکلات مالی پاکستان را رفع کند. عمران خان نيز هر چند می‌داند دریافت کمک‌های مالی از عربستان مخالفانی در میان بخشی از مردم و احزاب پاکستان دارند و می‌تواند تأثیر منفی بر وجهه دولت پاکستان داشته باشد، اما خطر شكست كامل سياست‌های اقتصادی و پيدايش بحران‌های پر دامنه اقتصادی در كشور موجب شده است تا حزب تحريک انصاف به عدم پیش شرط از جانب عربستان در اعطای تسهيلات اشاره كند و عملاً برخلاف تصور بسياری در مورد رعايت توازن در روابط با ايران و عربستان توجه گسترده‌اي به روابط با عربستان كند. در واقع پاشنه آشيل يا چشم اسفنديار اقتصاد پاكستان، اسلام‌آباد را همچنان مجبور خواهد كرد در شرايطی كه روابط چندان مناسبی با امريكا ندارد به گزينه رياض بينديشد.
فرزاد رمضانی بونش، کارشناس مسائل پاکستان
یادداشت: مسئولیت صحت و سقم مطالب موجود در یادداشت‌ها، مقالات و مصاحبه‌های منتشر شده در سایت به عهده نویسنده بوده و انتشار آن‌ها الزاماً به معنی تایید مطلب یا بیانگر دیدگاه‌های خبرگزاری نیست.
