موجودیت چهار زن در دوحه مسخره و یک زن در مسکو بسیار مسخره‌تر است. این خشم آور است که می‌بینیم مشارکت زنان در سال ۲۰۲۱ به سرعت در حال عقبگرد است
روند شکننده صلح افغانستان وارد یک بازی ناامید کننده شده است که زنان را به حاشیه بر می‌گرداند و درصورت رسیدن طالبان به قدرت، دستاوردهایی را که در طول دو دهه گذشته به دست آورده‌اند از بین می‌برد.
علی‌رغم شواهد زیادی که نشان می‌دهد مشارکت زنان برای پایان پایدار درگیری‌ها حیاتی است، زنان افغانستان از این که به حاشیه کشیده شوند هراس دارند. حتی طرح صلح امریکا نقش زنان را در افغانستان پس از جنگ نادیده گرفته است.
در حالی که قطعنامه ۱۳۲۵ سازمان ملل می‌خواهد مشارکت زنان در روند صلح را تعیین کند و بر «مشارکت برابر و کامل» زنان تأکید می‌کند، برنامه ایالات متحده صرفاً به مشارکت «معنی دار» زنان اشاره دارد.
نگرانی بزرگ زنان افغانستان این است که تمام حقوقی که از زمان سقوط رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱ با تضمین قانون اساسی به دست آورده‌اند، در تلاش برای صلح عجولانه با افراطگرایان فدا می‌شود.
طی شش ماه گذشته، حبیبه سرابی یکی از چهار زن بوده است که در تیم ۲۱ نفره به نمایندگی از اکثریت مردم افغانستان در مذاکرات دوحه بین دولت افغانستان و طالبان شورشی حضور دارد. در اوایل این ماه، سرابی تنها زن حاضر در مذاکرات صلح مسکو بود.
سرابی که داکتر متخصص خون شناسی و اولین زن افغان است که به عنوان والی ولایت گماشته شد، با تاکید بر اهمیت زنان در روند صلح، طالبان را تحت فشار قرار داد که چرا این گروه به قتل زنان ادامه می‌دهد. وی گفت که پس از آن ضمیر کابلوف فرستاده ویژه روسیه برای افغانستان به او نزدیک شد.
سرابی گفت: «آقای کابلوف لبخندی زد و گفت: تو به تنهایی صدای بلند زنان هستی و تصور کن اگر تعداد بیشتری از زنان در این جا می‌بود چگونه خواهد بود» ( کابلوف برای توضیح در دسترس نبود)
قبلاً به ویژه در زمان حکومت طالبان از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ ، زنان افغان عمدتاً محصور در خانه، تحصیل نکرده و فاقد حقوق اساسی بودند. به نظر برخی از مدافعان مانند «هدربار» مدیر بخش حقوق زنان دیدبان حقوق بشر، افغانستان یک قدم به عقب بر می‌دارد تا به یک صلح ناقص برسد.
بار می‌گوید: «موجودیت چهار زن در دوحه مسخره و یک زن در مسکو بسیار مسخره‌تر است. این خشم آور است که می‌بینیم مشارکت زنان در سال ۲۰۲۱ به سرعت در حال عقبگرد است.
تحقیقات از سراسر جهان نشان می‌دهد که مشارکت زنان در حل منازعات شانس دستیابی به توافق مسالمت آمیز و پایدار را بیشتر می‌سازد. در مقابل نابرابری جنسیتی، خطر افراط گرایی و بی‌ثباتی را افزایش می‌دهد.
زنان در افغانستان به طور نامتناسب از چندین دهه است که از جنگ رنج می‌برند، و این سلسله علی‌رغم تعهد طالبان برای کاهش خشونت به عنوان بخشی از روند صلح در حال حاضر، همچنان ادامه دارد – و این نشان می‌دهد که تا چه اندازه مشارکت زنان در روند پایان جنگ ضروری است.
بار می‌گوید «هر بار که یک زن می‌ترسد دخترش را به مدرسه بفرستد به دلیل این که در خارج درگیری است یا نمی‌تواند به دلیل تخریب مدرسه یا دسترسی به کلینیک بهداشتی به دلیل ناامن بودن جاده یا کشته شدن پزشکان یا از دست دادن یکی از کودکان در حمله هوایی، بمب‌های دست ساز شورشیان یا هر چیز دیگری، او بخشی از جنگ است». «هر دختری که الان به مدرسه نمی‌رود، بخشی از جنگ است».
به نظر می‌رسد هنوز درس‌هایی در مورد مزایای حضور زنان در روند صلح در افغانستان فراموش شده است.
دیبورا لاینز دیپلمات کانادایی که حقوق زنان را در محور زندگی حرفه‌ای خود قرار داده است، در حال حاضر نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در افغانستان است و ریاست مأموریت سازمان ملل در این کشور را بر عهده دارد.
با این حال، سازمان ملل یک فرانسوی ۷۰ ساله، ژان آرنول را که در اوایل دهه ۲۰۰۰ به عنوان نماینده سازمان ملل در افغانستان خدمت می‌کرد، به عنوان نماینده شخصی دبیرکل در امور افغانستان و مسائل منطقه‌ای منصوب کرد. پس از نشست مسکو در ماه جاری، آرنول به جای لاینز که از ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ سفیر کانادا در کابل بود معرفی شد.
سرابی گفت «دیبورا لاینز بسیار یک شخص صریح و پشتیبان است. او باید درگیر مسایل باشد اورا نباید به عقب نگهداشت. «بدون مشارکت زنان، صلح یک صلح پایدار و عادلانه نخواهد بود زنان باید دخیل شوند. زنان نباید سمبول باشند».
همه اینها به دلیل توافق صلح که دونالد ترامپ رییس جمهور پیشین ایالات متحده سال گذشته با طالبان منعقد کرده بود، به اوج رسیده است.
ترامپ در تلاش برای پایان دادن به دو دهه حضور ایالات متحده دراین کشور، به طالبان مشروعیت سیاسی و دعوت‌برای بازگشت به قدرت را داد. اکنون این گروه جنگجو خود را در جایگاه قدرت می‌بینند.
جو بایدن رییس جمهور امریكا تقریباً به اندازه ترامپ مشتاق به پایان رسانیدن طولانی ترین جنگ امریكا است و به نظر می‌رسد برخی از منافع زنان افغانستان را فدای یک راه حل سریع كند.
در یک پیش نویس طرح صلح هشت صفحه‌ای که گفته می‌شود توسط وزیر امور خارجه آنتونی بلینکن تهیه شده، از اشرف غنی رییس جمهور افغانستان خواسته است تا به نفع «حکومت موقت صلح» که شامل اعضای طالبان است، از قدرت کنار برود. این پیش نویس همچنین خواستار بازنویسی قانون اساسی و نمایندگی طالبان در کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان شده است.
این طرح لو رفته از برخی سیاستمداران محافظه‌کار که نظر آنها و طالبان در مورد زنان به مشکل قابل تفکیک است، برای مشارکت در یک دولت انتقالی دعوت کرده است.
وزارت امور خارجه ایالات متحده به درخواست برای اظهار نظر پاسخ نداد.
اما چالش‌های فرا راه مرحله مهم بعدی گفت‌وگوهای سیاسی که قرار است در ماه اپریل در ترکیه برگزار شود، فراوان است.
غنی نمی‌خواهد استعفا دهد و در مقابل با یک طرح جایگزین پاسخ داده است: برگزاری زود هنگام انتخابات شش ماه تا یک سال پس از امضای برنامه صلح و آتش بس که قبلاً توسط طالبان رد شده است.
انتظار می‌رود که غنی طرح خود را در کنفرانس استانبول مطرح کند.
در همین حال، طالبان از به رسمیت شناختن دولت کابل یا قانون اساسی موجود امتناع می‌ورزند و این نگرانی را افزایش می‌دهد که گنجاندن آنها در یک دولت انتقالی منجر به عقبگرد حقوق زنان خواهد شد.
هلینا ملکیار شخصیت اکادمیک و کارشناس مسایل سیاسی و سفیر پیشین افغانستان در ایتالیا می‌گوید: «من از این نگران هستم که آیا ایالات متحده و جامعه بین‌المللی بر اصول حقوق زنان در افغانستان خواهند ایستاد یا آنها به خاطر مصلحت سیاسی ما را خواهند فروخت؟». «آیا آنها اکنون فقط در مورد حقوق زنان صحبت می‌کنند و در مراحل آخر فقط به خاطر این که بتوانند افغانستان را ترک کنند به چیزی کمتر از حقوق مطلوب برای زنان رضایت می‌دهند؟»
وی گفت، با توجه به شرایط عقب نشینی ترامپ، طالبان «تصور می‌کنند در موقعیتی قرار دارند که مجبور به دادن هیچ نوع امتیازی نیستند» که این می‌تواند حفظ دستاوردهای به سختی به دست آمده زنان را در هر دولت پس از جنگ دشوار کند. و در حالی که غنی از محبوبیت اندک برخوردار است، تلاش ایالات متحده برای کنار زدن وی به نفع یک دولت انتقالی – که یکی از مقامات اروپایی آن را «کودتایی خاموش» توصیف کرد – می‌تواند نه تنها طالبان بلکه سایر سیاستمداران محافظه کار افغان را بر سر قدرت کند.
ملکیار گفت: «ترس من این است که جایگزینی دولت با یک دولت انتقالی و فراگیر که در طرح بلینکن خواسته شده است، شاهد ورود «سیاستمداران محافظه کار افغانستانی که نظر آنها با طالبان در مورد حقوق زنان زیاد تفاوت ندارد، باشیم». به این ترتیب، تغییر مواد قانون اساسی در مورد برابری و آزادی‌ها و هر آنچه در مورد حقوق زنان است، برای طالبان آسان تر خواهد شد».
شهرزاد اکبر رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان گفت: اینکه – در چه حدی – در نهایت زنان در روند صلح شرکت می‌کنند تعیین خواهد کرد که چه نوع افغانستان پس از دهه‌های جنگ ظهور می‌کند؟
وی افزود: «اگر زنان را از حقوق شان محروم كنید شما شاهد یک افغانستان فقیر و كمتر توسعه یافته‌ای خواهید بود که قادر به رقابت با سایر كشورها نیست.
یادداشت: لین اودنل روزنامه نگار، نویسنده و تحلیلگر استرالیایی است. وی بین سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۷ رییس دفتر بخش افغانستان در خبرگزاری فرانسه و آسوشیتدپرس بود.
