چگونه موضوع سخنرانی را انتخاب کنیم؟
پیش از انتخاب موضوع سخنرانی باید هدف دقیق خود را از سخنرانی بدانیم. زیرا این هدف ماست که به سخنرانی جهت می‌دهد و در همه بخش‌های آماده سازی و اجرای سخنرانی بایستی در نظر گرفته شود. درک روشن از هدف سبب می‌شود تا بدانیم برای رسیدن به این هدف از چه مسیری باید اقدام کنیم و با اعتماد به نفس بیشتری برای انجام آن قدم برداریم.
انتخاب یک موضوع براساس علاقه شما سبب می‌شود برای آن زمان بیشتری در نظر بگیرید و در نتیجه احتمال موفقیت در سخنرانی بیشتر خواهد بود. برای انتخاب موضوع سخنرانی شناخت از مخاطب است، مخاطب اصلی‌ترین محور در کل سخنرانی است، ما باید بدانیم برای چه کسانی و با چه خصوصیاتی صحبت می‌کنیم و هرچقدر این شناخت بیشتر باشد طراحی موضوع و متن سخنرانی از کیفیت بهتری برخوردار خواهد بود. به طور کلی مواردی مانند: سن مخاطبین، سطح تحصیلات و دانسته‌های شان، طرز تفکر، انتظارات و میزان اطلاعات و شناخت و آگاهی آن‌ها در باب موضوع مورد نظر ما وسطح فرهنگی مخاطب حایز اهمیت است.
نکته بسیار مهم در انتخاب موضوع دانش، تخصص و تجربه سخنران در آن موضوع است، آیا در موضوعی که انتخاب کرده‌اید دانش کافی دارید و بر آن مسلط هستید؟ صحبت در رابطه با موضوعی که تخصص ما نیست، اول اینکه برای مخاطب باور این موضوع که صحبت‌های یک فرد غیرمتخصص را بشنود بسیار سخت است، دوم این که به احتمال بسیار ما در مورد چیزی که قصد داریم صحبت کنیم اشراف کافی روی آن نخواهیم داشت.
از انتخاب موضوعات کلیشه‌ای و یا موضوعات کلی بپرهیزیم، مثلاً موضوعی مثل «موفقیت» یا «خوشبختی» موضوعاتی کاملا کلی است و از طرفی این واژه‌ها ممکنه برای هر شخصی هم یک معنی و مفهوم متفاوت داشته باشد. هرچقدر موضوعی که انتخاب می‌کنیم در برگیرنده جزییات بیشتری باشد و بتواند یک شکاف یا مشکل بزرگی را برای مخاطبین حل کند بهتر خواهد بود.
اگر مطمئن نیستید که چه موضوعی برگزینید، موارد زیر را در نظر بگیرید:
رویدادهای جاری (روزنامه‌ها، رسانه‌های دیگر)
تجربه‌های شخصی
سرگرمی‌های خودتان؛ آیا مخاطب‌تان شناختی از اصول اولیه یا اصطلاحات مخصوص سرگرمی شما دارد؟
کارتان؛ آیا موضوعاتی هست که شما در حین کارتان آموخته باشید و برای افرادی که با حرفه شما آشنا نیستند، مفید باشد؟
کتاب‌هایی که احتمالاً اخیراً خوانده‌اید
ترفند این است که تا جایی که می‌توانید، به مخاطبی که شنونده شماست، نزدیک باشید.
زمینه‌های تخصص‌تان
هنگام انتخاب موضوع، زمینه‌هایی را که در آن‌ها تخصص دارید، در نظر بگیرید.
بسیاری از افراد در زمینه‌هایی خاص، متخصص هستند. متخصصان، کسانی هستند که دانشی جامع از چیزی دارند که اغلب افراد ندارند. تخصص زمانی است که کسی دانش زیادی در حوزه‌ای مشخص دارد. دانشمندانِ موشکی متخصص هستند؛ و همین‌طور تحلیل‌گرانی که درباره فوتبال در تلویزیون سخن می‌گویند. وقتی در پی انتخاب موضوعی برای سخنرانی‌تان هستید، هر زمینه‌ای را که در آن تخصص دارید، در نظر بگیرید. انتظار نداشته باشید که درباره موضوعی که از آن آگاهی اندکی دارید یا اصلاً چیزی نمی‌دانید، روان و سلیس سخن بگویید. روان‌بودن سخنرانی شما نسبت مستقیم با دو شرط مهم دارد: دانش‌تان درباره آنچه قرار است بگویید و آشنا‌بودن‌تان با شیوه گفتنِ آنچه که می‌دانید به مخاطب.
زمینه تخصصی شما شاید موضوع خوبی باشد که درباره‌اش سخنرانی کنید؛ چون از پیش با آن آشنایی دارید. یکی از مزیت‌های این آشنایی این است که زمان مربوط به پژوهش را کاهش می‌دهد. در عوض، پژوهش اغلب با هدفِ اصلاح و غنی‌کردنِ تخصص‌تان و اطمینان از آشنایی‌تان با مباحث پیرامون آن موضوع انجام خواهد شد.
با گزینشِ زمینه‌ای که دانشی تخصصی و حرفه‌ای درباره‌اش دارید، احتمال اینکه سخنرانی‌تان به شکلی مؤثر به مخاطب منتقل شود، افزایش می‌یابد. برای مخاطب، شما مرجع موضوعی هستید که درباره‌اش سخن می‌گویید؛ پس برخورداری از دانش پیشین، به احتمال زیاد تأثیرگذار است. سخنرانیی که به گستره تخصصی‌تان مربوط است، بر دانش گسترده شما تکیه دارد و در این حالت، شما آسان‌تر می‌توانید نکات خاص موضوع را برای مخاطب توضیح دهید.
زمینه‌های مورد علاقه‌تان
زمان انتخاب موضوع، به زمینه‌هایی بیندیشید که به آن‌ها علاقه‌مند هستید.
درحالی‌که اغلب افراد در زمینه‌هایی مشخص تخصص دارند و دارای دانش و مهارت بالایی هستند، معمولا زمینه‌هایی وجود دارد که شاید چندان درباره‌شان ندانند؛ اما به دانستنِ بیشتر مشتاق هستند. یک تمبر شاید شوقِ کلکسیونرشدن را در فردی برانگیزد؛ یا شاید دوست‌تان طیِ گفت‌وگویی، ایده‌ای را به شما معرفی کرده است که برای‌تان جذاب است؛ اما زمانی نداشته‌اید که آن را به شکلی جامع بررسی کنید. وقتی می‌کوشید تا موضوعی درست برای سخنرانی‌تان برگزینید، هر زمینه‌ای را که به آن علاقه‌مند هستید، در نظر بگیرید.
مزیت‌های بسیاری برای جست‌وجو در زمینه‌های موردعلاقه برای موضوع سخنرانی‌تان وجود دارد. وقتی درباره موضوعی کندوکاو می‌کنید، از علاقه صِرف به شناختی خوب حرکت می‌کنید. از این راه، مسیر شما بازتابنده مخاطبی است که شما با وی گفت‌وگو خواهید کرد. هدف شما به عنوان سخنران، این است که مخاطب را به موضوعِ سخنرانی‌تان علاقه‌مند کنید و سپس در طول سخنرانی، به آن‌ها درباره موضوع اطلاعات بدهید.
هنگام انتخاب موضوع، به زمینه‌ای بیندیشید که مورد علاقه‌تان است. سپس، از خودتان چند پرسش کنید؛ مثلاً «چرا به نظرم این موضوع جالب است؟» و «دقیقاً چه چیز، این موضوع را برایم جذاب می‌کند؟» حس کنجکاوی اولیه را دنبال کنید و ببینید که چطور می‌توانید این حسِ علاقه را در سخنرانی‌تان بازسازی کنید تا مخاطب‌تان، به شیوه‌ای مشابهِ خودتان، به موضوع علاقه‌مند شود. سپس، بیندیشید که چطور می‌توانید این علاقه را با پژوهش در این زمینه و آموختنِ بیشتر، غنی کنید. هدف سخنرانی شما، هدایت مخاطب از همان مسیری است که خودتان پیش‌تر رفته‌اید؛ یعنی از اشتیاقی با شناخت اندک به‌سوی درکی آگاهانه.
توفان(طوفان) فکری
توفان فکری روشی است برای یافتن موضوع مناسب برای سخنرانی.
شما زمینه‌های تخصص‌تان را در نظر گرفته‌اید. به زمینه‌های مورد علاقه‌تان هم اندیشیده‌اید؛ ولی هنوز در تلاشید تا موضوعی برای سخنرانی‌تان انتخاب کنید. علاوه بر این روش‌های انتخاب موضوع مناسب، توفان فکری وسیله‌ای مؤثر برای طرحِ موضوعات احتمالی سخنرانی است.
به یک جلسه توفان فکری مانند آنچه قرار است در طول یک توفان واقعی رخ دهد، بیندیشید. ایده‌ها را مانند باران ببینید. توفان‌های خوب سرشار از باران هستند و یک نشستِ توفان فکریِ خوب باید سرچشمه ایده‌های فراوانی باشد. جلسه توفان فکری، اگر به‌خوبی مدیریت شود، با یک رعدوبرقِ لحظه‌ای، موضوعِ شایسته‌ای را برای سخنرانی‌تان کشف می‌کند.
هدف نشستِ توفان فکری این است که به خودتان اجازه دهید شمار زیادی ایده را که معمولاً در ارتباط با هدف خاصی هستند، تولید کنید. هنگام توفان فکری برای موضوعات سخنرانی، بالای کاغذ سفیدی بنویسید: «سخنرانی‌ام باید درباره چه موضوعاتی باشد؟» سپس، زیر این پرسش، هر آنچه را که به ذهن‌تان خطور می‌کند، طیِ مدت‌زمانی مشخص، بنویسید. بکوشید برای این پرسش، بیشترین پاسخ‌های متفاوتی را که از ذهن‌تان می‌گذرد، روی کاغذ ثبت کنید.
توفان فکری یکی از راه‌های متعددی است که به شما کمک می‌کند تا بهترین موضوع را برای سخنرانی‌تان پیدا و انتخاب کنید. توفان فکری، نسبت به دیگر روش‌های ایده‌یابی، شما را با آرامش بیشتری به ایده پایانی می‌رساند. از توفان فکری، به عنوان راهی برای رسیدن به ایده‌های متفاوت برای موضوع بهره بگیرید. بکوشید در طول توفان فکری‌تان، ایده‌های موضوع خلاقانه‌ای مطرح کنید. موضوعی که به‌خوبی انتخاب شده باشد، کلیدی برای سخنرانی موفق است.
نهایی‌کردن موضوع
پس از تولید ایده‌های گوناگون، زمان آن است تا موضوع را به بحثی محدود کنید که مطمئن هستید برای سخنرانی‌تان مناسب است.
پس از پژوهش و کندوکاو فراوان، موضوعی را انتخاب کرده‌اید. تبریک! حالا قسمت شیرین داستان از راه می‌رسد: آن موضوع را قابل‌مدیریت کرده و سخنرانی‌تان را پرورش دهید. به کار مقدماتی، به عنوان تعیین هدفی عمومی فکر کنید. اکنون هدف این است که هدف‌تان را محدود کنید و محورش را پیدا کنید.
اگرچه رسیدن به این تصمیم گیری آسان نبوده است، تصمیم‌گیری درباره موضوعی کلی، فقط شما را به‌سوی پرورش یک سخنرانی هدایت کرده است؛ و نه به‌سوی پایان کار. برای نمونه، اگر تصمیم بگیرید که موضوع‌تان درباره باسکیتبال باشد، این موضوع بسیار گسترده است. سخنرانی‌تان درباره تاریخچه باسکیتبال خواهد بود؟ یا درباره بازیکنانی مشخص؟ یا قوانینی خاص؟ نهایی‌کردنِ موضوع‌تان، عبارت است از فرایند شناسایی موضوعات فرعی؛ این موضوعات، پارامتر‌های سخنرانی‌تان را شکل می‌دهند. چنان‌که این پرسش‌ها نشان می‌دهند، انتخاب موضوعی کلی فقط گام نخست است؛ آنچه باید انجام دهید، شناسایی دامنه ارتباط‌تان با موضوعِ سخنرانی از طریق تقسیم آن به بخش‌های مهم است.
وقتی اقدام به محدودکردنِ حوزه‌های مشخصِ موضوع کلی‌تان می‌کنید، نکته مهم این است که چقدر زمان برای سخنرانی‌تان دارید. هر چه زمان‌تان کمتر باشد، موضوع باید محدودتر شود. اگر زمان‌تان کمی بیشتر است، شاید بتوانید دامنه‌ای گسترده‌تر را پوشش دهید. از محدودیت‌های زمانی به نفع خودتان بهره بگیرید و دامنه سخنرانی‌تان را باریک‌تر کنید.
مشخص‌کردنِ دامنه موضوع نه تنها نگارش سخنرانی را آسان‌تر می‌کند، بلکه احتمال انتقال مؤثرتر سخنان‌تان را به مخاطب افزایش می‌دهد. پوشش دامنه‌ای محدود به شما اجازه می‌دهد تا اطلاعات جزئی‌تری را در نظر بگیرید و موضوع‌تان را به شکلی جامع‌تر و عمیق‌تر بیان کنید. وقتی سخنرانی‌تان بر موضوعی خاص متمرکز است، مخاطب آسان‌تر می‌تواند آن را دنبال کند و با توجه به هدف سخنرانی‌تان، آگاه یا متقاعد شود.
