چگونه پیروزی طا-لبان پویایی منطقه را شکل می‌دهد
پیروزی طا-لبان در افغانستان چشم‌انداز منطقه را دگرگون و کشورهای همسایه را نگران کرده است. کشورهای آسیای میانه با جریان‌های مهاجرت، چالش‌های بشردوستانه و عدم اطمینان سیاسی روبرو هستند. علاوه بر این، افغانستان پسا-امریکا به مسکو، پکن و چندین قدرت منطقه‌ای دیگر مانند تهران و اسلام‌آباد فرصت‌هایی برای تقویت تعامل منطقه‌ای فراهم کرده در حالی که جهان به سمت چندقطبی‌شدن حرکت می‌کند.
چین و روسیه و قدرت‌های منطقه‌ای مشتاق افزایش نفوذ خود در آسیای میانه هستند، هرچند با اهداف متفاوت. با این حال، هیچ قدرتی به تنهایی قادر به ایفای نقش امنیتیٍ که ایالات متحده ایفا کرد، نیست.
موفقیت طا-لبان نباید باعث غافل‌گیری بازیگران منطقه‌ای شود. نارضایتی‌های مردم در سراسر افغانستان نسبت به حکومت‌داری فاسد دولت اشرف غنی، از نظام جمهوری مشروعیت‌زدایی کرد و تسلط طا-لبان را تسهیل. اما مهم‌ترین نگرانی رهبران کشورهای آسیای میانه این است که آن‌ها خود نیز با نارضایتی‌های مشابهی روبرو هستند؛ روندی که دولت‌ها را مجبور می‌کند مخالفت مردمی و احساسات مخالف را کاهش دهد.
تاجیکستان، ترکمنستان و ازبیکستان که با افغانستان مرز مشترک دارند، مناطق مرزی خود را تقویت کرده و خواهان اجتناب از جریان‌های گستردۀ پناهجویان و تحرکات شبه‌نظامیان در سراسر مرزهای خود هستند. ازبیکستان بیشترین تمایل را برای تعامل با طا-لبان دارد. به عنوان یک کشور محصور در خشکی در سطح جهان، تاشکند سرمایه‌گذاری زیادی روی زیرساخت‌های حمل و نقل منطقه‌ای برای رسیدن به بازارهای جهانی از طریق جنوب آسیا انجام داده و می‌خواهد از این بلندپروازی‌ها محافظت کند. دولت تاجیکستان مدت‌هاست که نسبت به طا-لبان محتاط بوده و به عنوان پناهگاه مخالفان طا-لبان عمل کرده است. با توجه به قومیت بزرگ تاجیک در افغانستان، تاجیکستان تصریح کرده است که به رسمیت شناخته‌شدن حکومت طا-لبان مشروط به ایجاد حکومت قومی فراگیر است.
از سویی هم، پیروزی طا-لبان فرصت بالقوه‌ای برای مسکو جهت تقویت مجدد نفوذش در آسیای میانه فراهم کرده است. روسیه به دنبال سود‌جویی از خروج ایالات متحده و این تصور رو به رشد است که ایالات متحده نسبت به متحدان یا شرکای منطقه‌ای خود متعهد نیست. مسکو خود را تامین‌کننده کلیدی امنیت آسیای میانه معرفی کرده است؛ منطقه‌ای که روسیه آن را بخشی از نفوذ و «حیات خلوت» خود می‌داند.
در همین حال، واشنگتن آسیای میانه، به‌ویژه تاجیکستان و ازبیکستان را شریک خود در تلاش برای ایجاد ثبات در منطقه پسا-خروج می‌بیند. دولت بایدن برای انجام عملیات نظامی محدود – احتمالاً عملیات هواپیماهای بدون سرنشین – به دنبال گرفتن مجوز از این دو کشور است. بایدن حتی وندی شرمن معاون وزیر خارجه خود را برای گفت‌وگو به تاشکند فرستاد. اما گرفتن اجازه برای حضور نظامی تازه ایالات متحده در منطقه کار آسانی نیست.
با این همه، پیروزی طا-لبان در افغانستان چشم‌انداز همکاری بین دولت‌های روسیه، چین و کشورهای آسیای میانه را تقویت می‌کند، اما تضمین نمی‌کند. پکن و مسکو تا حدی به دلیل نزدیکی جغرافیایی از نفوذ اقتصادی بیشتری در آسیای میانه برخوردار است تا یک کشور غربی. با این وجود، کشورهای منطقه همچنان نسبت به پکن و مسکو محتاط هستند و به دنبال راه‌هایی هستند تا غرب، به‌ویژه ایالات متحده را در منطقه درگیر نگه دارند.
کشورهای آسیای میانه همچنین با قدرت‌های منطقه‌ای از جمله هند، ایران، جاپان، پاکستان و کوریای جنوبی تماس می‌گیرند که نشان می‌دهد نخبگان منطقه به دنبال ادامۀ اقدامات موازنه‌دهنده طولانی‌مدت سیاست خارجی هستند.
این چشم‌انداز نوظهور در آسیای میانه و جنوب آسیا نمونه بارز تغییر به سوی دنیای چند‌قطبی آشفته‌تر است، جایی که قدرت‌های بزرگ و در حال ظهور و بازیگران محلی به طور فزاینده‌ای با هم برخورد خواهد کرد.
