چین می‌تواند صلح به افغانستان آورد؟
منبع: انستیتوت لاوی
مترجم: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
مولانا سمیع‌الحق، به اصطلاح «پدر طالبان» در سال ۲۰۱۸ گفت: «از چین به عنوان داور در گفت‌وگوها (برای صلح در افغانستان) استقبال می‌شود و تمام مسائل به این مهمی نباید تنها برای ایالات متحده گذاشته شود». مذاکرات صلح بین دولت افغانستان و طالبان سرانجام در ماه سپتمبر در قطر آغاز شد – مدت‌ها پس از گفت‌وگوهای ایالات متحده با طالبان که قبل از خروج پیش‌بینی شده ایالات متحده و ناتو از افغانستان صورت گرفت. پاکستان و امریکا به شدت روند صلح را ترغیب و تشویق کردند. اما ایدۀ آوردن چین در میز مذاکره هرگز مطرح نشد.
چین نیز علاقۀ شدیدی به حل درگیری در افغانستان دارد. با این حال، پکن بسیار در سطح پایین نگه داشته شده است، تا حدی که هیچ حضوری ندارد، حتی با وجود اینکه روابط نزدیک با طرف‌های درگیر – حکومت افغانستان، طالبان و پاکستان – دارد. این کشور شاید بهترین موقعیت را برای میانجی‌گری مذاکرات داشته باشد.
اکنون زمان آن فرا رسیده که چین پا پیش بگذارد و از نفوذ اقتصادی و قدرت سیاسی خود برای خاتمه دادن ۴۰ سال درگیری در افغانستان استفاده کند.
در حالی‌که چین علاقۀ چندانی به ریشه‌های درگیری در افغانستان نشان نداده است، اما دو هدف استراتژیک در این کشور دارد. چین برای گرفتن نقش مصلح در افغانستان کاملاً مجهز است.
طالبان در سطح محلی قبلاً از مسلمانان اویغور برای جنگ در افغانستان استقبال و حمایت کرده است، بنا براین، چین نگران تهدیدات احتمالی و نفوذ فرامرزی از ناحیه ولایت سین کیانگ است. با قوت گرفتن نگرانی‌ها از «سه ناحیه بد» – افراط‌گرایی، تجزیه طلبی و تروریزم – با کاهش حضور ایالات متحده در منطقه، منافع و حضور چین در افغانستان افزایش یافته است.
در پی نخستین سفر رییس جمهور اشرف غنی به چین در سال ۲۰۱۴، بر بنیاد گزارش‌ها، وی با استرداد ۱۵ شبه‌نظامی اویغور که در خاک افغانستان پناه گرفته بودند، موافقت کرد. در سال ۲۰۱۵، نمایندگان طالبان به گونه پنهانی با استانکزی، از مقامات شورای صلح افغانستان در چین ملاقات کرد تا خشونت‌ها را کاهش دهد. به نظر می‌رسد که چین مایل است با طالبان و رهبران میانه‌رو افغانستان همکاری کند تا رابطه بین افراطیون اسلامی خارجی و تجزیه طلبان سین کیانگ اویغور را قطع کند.
اقدامات اخیر چین علیه جمعیت اویغور – به شمول ۲ میلیون زندانی در کمپ‌های آموزشی، عقیم‌سازی زنان و نظارت گسترده بر این جمعیت – حاکی از طول دوره‌ای است که هراس از شورش و تروریزم را در درون حکومت چین و درک سیاست خارجی آن از تهدیدات علیه این کشور نشان می‌دهد. ثبات و مصالحه در افغانستان به طور بالقوه می‌تواند یکی از منابع اضطراب پکن را کاهش دهد.
اما پکن به عنوان بخشی از توسعه منطقه‌ای ابتکار یک کمربند و جاده، به مراتب هدف بسیار بزرگ‌تری در ترویج سرمایه‌گذاری اقتصادی دارد. یک حل و فصل یا حتی کاهش درگیری در افغانستان می‌تواند فضای اقتصادی باثبات‌تری را برای رشد بیشتر اقتصادی چین تضمین کند.
هرچند، مرز بین چین و افغانستان تنها ۷۶ کیلومتر است، اما این دروازه کوچک می‌تواند بازارهای وسیع و گسترده تجهیزات مورد نیاز توسعه مداوم اقتصادی چین را باز کند. ابتکار کمربند و جاده و دهلیز اقتصادی چین و پاکستان از طریق زیرساخت‌ها و بازارهای لازم برای زنجیرۀ تأمین چین به دنبال اتصال آسیای میانه، پاکستان و افغانستان به خاورمیانه، افریقا و اروپا است.
از دست دادن این فرصت برای چین گران تمام خواهد شد و بدون صلح و ثبات افغانستان، چین نمی‌تواند از نتیجه مطلوبی بهره‌مند شود. سرمایه گذاری‌های مستقیم مالی چین: امروز، چین بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خارجی در افغانستان است که قرارداد استخراج ۴٫۴ میلیارد دالر برای توسعه معدن مس عینک را خریداری کرده است. به دلیل ادامه درگیری‌ها و ناامنی در کشور، حتی با افزایش سرمایه‌گذاری در بخش معدن، چین قادر به فعالیت کامل نبوده است. ثبات افغانستان به چین که از لحاظ اقتصادی متکی به انرژی و مواد خام است، کمک بزرگی می‌کند و در عین حال به افغانستان کمک خواهد کرد تا خود را از وابستگی به کمک‌های بین‌المللی آزاد کند.
اگر چین آرزوی رهبری در آسیای میانه را دارد، باید از روابط قوی و پایدار خود با اسلام‌آباد برای فشار آوردن بر پاکستان استفاده کند تا این کشور نقش سازنده را در مذاکرات بین دولت افغانستان و طالبان بازی کند. پاکستان، دوست دیرینه چین، هنوز برای تحت فشار قرار دادن طالبان برای کاهش خشوت‌ها در بهترین موقعیت قرار دارد. پکن نمایندگان طالبان را در سپتمبر سال گذشته به چین دعوت کرد و یک ماه بعد اعلان نمود که می‌خواهد از مذاکرات میان‌افغانی میزبانی کند، اما این امر هرگز عملی نشد.
رهبران چین مدت‌هاست از گفت‌وگوهای صلح حمایت می‌کنند و گزارش‌ها نیز حاکی از آن است که پکن آماده است همراه با پاکستان توافق‌نامه صلح را «ضمانت» کند. به گفته داکتر شی یین هونگ، مشاور امور خارجی شورای دولتی چین: «تا زمانی‌که فرصتی وجود داشته باشد، چین مذاکرات صلح را به روش خصوصی پیش می‌برد». چین همچنین ادعا می‌کند که در صورت لزوم به «همکاری نزدیک» با همه طرف‌ها برای سازش ادامه می‌دهد. به این ترتیب، سهم بالقوه چین می‌تواند توسط همه طرفین در روند آوردن صلح به افغانستان پذیرفته شود.
