ژورنالیزم صلح

بی‌شک که ژورنالیزم صلح در افغانستان هنوز بر پایه‌های چوبین خود نیز استوار نشده است و راه زیادی در پیش دارد، اما کم‌توجهی به این نوع ژورنالیزم باعث می‌شود که ژورنالیزم جنگ هرچه بیشتر قوت بگیرد

میزان رسانه‌ها و صنعت رسانه‌ای مستقل، یکی از شاخصه‌های دموکراسی است و اکنون رسانه به عنوان یک بازیگر قایم به ذات در فرایند دموکراتیزاسیون در نظر گرفته می‌شود. از آنجا که رسانه یکی از شاخصه‌های اصلی دموکراسی است پس می‌باید به طور عملی در فرایند دموکراتیزاسیون یک جامعه نیز نقش داشته باشد، برای همین زمانی میزان رسانه‌ها و صنعت رسانه‌ای مستقل، می‌تواند یک شاخص دموکراسی در نظر گرفته شود که به ایجاد صلح و حل منازعات داخلی و بین‌المللی کمک کند.
شاید یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای حکومت در افغانستان، به وجود آمدن رسانه‌ها و فعالیت‌های مستقل آن‌ها باشد، اما آنچه تاکنون بسیار کم به آن توجه شده است «ژورنالیزم صلح» بوده است، در کشوری مثل افغانستان که درگیر منازعات داخلی و آن‌هم به صورت بسیار جدی‌اش هستیم، ژورنالیزم صلح یکی از نیازهای اساسی ما است. این رشته به ژورنالیزمی گفته می‌شود که گزارشگران برمی‌گزینند چه را گزارش دهند و چگونه گزارش دهند تا در عین‌حال که از گسترش خشونت جلوگیری می‌کنند، حزب یا فرد مورد نظر را ملزم به پاسخ‌گو بودن در قبال خشونت کنند. مثلا در سال ۲۰۱۰ جوان مصری به نام خالد سعید که مصروف نوشیدن با یک دوست خود در انترنت کافی بود، مورد سوءظن پولیس(به خاطر فروش هیروئین) قرار گرفت و سپس دست‌گیر و بعد از لت‌و‌کوب توسط پولیس جان سپرد، عکسی از او که نشان می‌داد جسد او به صورت شدیدی توسط پولیس صدمه دیده، توسط رسانه‌ها نشر شد و همین امر باعث شد که در سرتاسر مصر جوانان زیادی دست به تظاهرات بزنند، بعد از نشر این عکس توسط رسانه‌ها مصر شاهد گسترش قابل ملاحظه‌ای از خشونت‌ها در سرتاسر این کشور بود.
توجه اصلی ژونالیزم صلح بر صلح و تاثیر مصالحه در زمان جنگ است. به طور مثال در نظر بگیرید که دولت می‌خواهد با یکی از احزاب مخالف خود صلح کند و در زمان مصالحه با این حزب قرار دارد. اما در همین هنگام، رسانه‌هایی دست به پخش ویدیو و گزارش‌هایی خشونت‌بار درمورد این حزب می‌زنند، مسلما پخش این نوع گزارش‌ها تاثیر منفی بر جریان گفت‌وگو و مصالحه برای صلح خواهد داشت. ژورنالیزم صلح نوعی فرهنگ، اخلاق و سنت رسانه‌ای است که به جای گرایش به بازنمود خصومت، خشونت، اختلاف و پراکندگی به انعکاس تفاهم، صلح، انسجام و وحدت در جوامع انسانی علاقه دارد و با مطرح کردن مشکلاتی که هر دو طرف جنگ در آن درگیر هستند و از آن رنج ‌می‌برند، کمک به حل منازعه می‌کند. برخلاف آن ژورنالیزم جنگ تنها روی تفاوت‌ها میان احزاب متمرکز است و به منازعه همانند یک مسابقه ورزشی نگاه می‌کند. ژونالیزم جنگ نمی‌داند و یا نمی‌خواهد بداند که «جنگ همه‌چیز نیست، تنها یک چیز است» این نوع ژورنالیزم، ژورنالیزم ورزشی را سرمشق خود قرار داده است و می‌پندارد گزارشگر یک بازی ورزشی است نه جنگی که در آن صدها و شاید میلیون‌ها انسان در حال از دست‌دادن جان و مال خود هستند. ژورنالیزم صلح به صورت بی‌طرف عمل کرده و می‌کوشد تا با درک واقعی از «دیگری» آغاز کرده و آن را در پارامتر جامعه شرح دهد و با بیان مشکلاتی که هر دو طرف درگیر آن هستند و منافعی که در یکجا شدن به دست می‌آورند، هر دو طرف را تشویق به مصالحه و صلح کند.
نقش رسانه‌ها در حل منازعه
در عصر ما رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در حل منازعه‌ میان گروه‌های درگیر دارند. در کنار رسانه‌ها بخش دیگر از جامعه شامل نهادهای جامعه مدنی می‌توانند نقش بسزایی در حل منازعات به مانند رسانه‌ها انجام دهند. رسانه‌ها نقش مهمی را در مراحل قبل از منازعه، حین منازعه و بعد از منازعه بازی می‌کنند. در مرحله قبل از منازعه: رسانه‌ها منافع احزاب درگیر منازعه را به آگاهی عموم می‌رسانند تا وضعیت منازعه را همراه با توافق مشترک برجسته سازند و در نتیجه مطالبه صلح را به صدا در آورند. در مرحله دوم که جریان منازعه است؛ رسانه‌ها تاثیرات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی منازعه بالای مردم را به آگاهی مردم می‌رسانند و در نتیجه ضرورت برای صلح را تقویت می‌کنند. در مرحله بعد از منازعه: رسانه‌ها چشم خود را بر روند موافقت نامه‌های صلح می‌دوزند. در این زمان نشر یک گزارش غلط می‌تواند پیامد بسیار سریع و منفی بر روند موافقت‌نامه صلح بگذارد. بخصوص اگر رسانه‌ها یک طرف منازعه قرار داشته باشند. در این مرحله رسانه‌ها می‌توانند با اعتمادسازی که نبود آن‌ می‌تواند یکی از دلایل اصلی نرسیدن به صلح باشد، بپردازند و سوء تفاهم‌ها را بررسی و حل کنند و با بررسی و نشر آن به گروه‌های درگیر منازعه، جهت تجدید نظر آن‌ها کمک کنند.
بی‌شک که ژورنالیزم صلح در افغانستان هنوز بر پایه‌های چوبین خود نیز استوار نشده است و راه زیادی در پیش دارد، اما کم‌توجهی به این نوع ژورنالیزم باعث می‌شود که ژورنالیزم جنگ هرچه بیشتر قوت بگیرد و باعث آن شود تا منازعه‌ها بین احزاب و گروه‌های مختلف عمیق‌تر گردد.
مهدی سرباز- خبرگزاری دید