ﻣﻘﺼﺮ نابسامانی افغانستان کیست؟

ﺩﺭ اﺛﺮ ﻛﻤک‌های ﻓﻮﻕالذﻛﺮ اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺨشی اﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ و اﮔﺎهی ﺭﺳﻴﺪﻩ و ﺧﻮاﺳﺘﺎﺭ ﻣﻂﺎﻟﺒﺎﺕ ﺷﺎﻥ اﺯ ﻧﻆﺎﻡ ﺳﻴﺎسی ﺣﺎﻛﻢ میﺸﻮﻧﺪ و ﻧﻆﺎﻡ ﺳﻴﺎسی ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪﻡ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮیی ﺑﻪ ﻣﻂﺎﻟﺒﺎﺕ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺯ ﻣﺸﺮﻭﻋﻴﺖ ﺑﺎﺯ ﻣﺎﻧﺪﻩ و به ﺳﺮﻛﻮﺏ ﻣﺘﻮﺳﻞ میﺸﻮﺩ و اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎنی ﺳﻴﺎسی و ﺑﺤﺮاﻥ اﺟﺘﻤﺎعی می‌گرﺩﺩ.

اﮔﺮ ﭼﻪ بیﺩﺭﻧﮓ اﻓﻜﺎﺭ ﻋﻤﻮﻡ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺭﻭﺳﺎی ﺟﻤﻬﻮﺭ و اجرایی، ﺩاﻛﺘﺮ ﺻﺎﺣﺐ اﺷﺮﻑ ﻏنی و ﺩاﻛﺘﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ میﺸﻮﺩ. اﻣﺎ ﮔﺮﻭهی ﮊﺭﻑاﻧﺪﻳﺶ، ﺣﺎﻣﺪ ﻛﺮﺯی ﺭا ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺎنی و ﻣﻮﺳﺲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻭﺣﺪﺕ ملی ﻣﻘﺼﺮ اﺻلی ﻣﻌﺮفی میﻜﻨﻨﺪ.
ﻟﻴﻜﻦ ﻧﺨﺒﮕﺎﻥ ﺳﻴﺎسی ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺮﺻتﻫﺎ ﺭا ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺸﻮﺭ میﺪاﻧﻨﺪ، ﻣﻘﺼﺮ اﺻلی را ﺯﻟمی ﺧﻠﻴﻠﺰاﺩ ﻣﻌﺮفی میﻜﻨﻨﺪ.
اﻣﺎ «ﻫﺎﻧﺘﻴﻨﮕﺘﻮﻥ» اﺯ ﺗﻴﻮﺭی ﭘﺮﺩاﺯاﻥ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻟﻴﺒﺮاﻝ ﺩﻣﻮﻛﺮاسی ﻏﺮﺏ، ﻋﻠﻞ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎنی ﺩﺭ ﺟﻮاﻣﻊ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮمی ﺭا ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﺳﺎﻣﺎﻥ ﺳﻴﺎسی ﺧﻮﺩﺵ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺟﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﻴﺪﻩ و ﻣﻘﺼﺮ اﺻلی ﺭا اﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻌﺮفی میﻜﻨﺪ.
ﭼﺮا ﻛﻪ اﻣﺮﻳﻜﺎیی‌ها ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺑﺮای ﻋﺒﻮﺭ از ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪگی ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ، ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎﺩی و اﺟﺘﻤﺎعی ﺭا ﺩﺭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻛﺎﺭ ﻗﺮاﺭ ﺩاﺩ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ اﺯ ﻓﻬﻢ و ﺭﻓﺎﻩ ﺯﻧﺪگی ﺳﭙﺲ ﺑﺴﻮی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻴﺎسی اﻗﺪاﻡ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﻴﺮﺩ.
ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺎﺱ اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎ وﺭﻭﺩ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ، ﺩﺭ اﻭﻟﻴﻦ اﻗﺪاﻡ به ﻮﺳﻴﻠﻪ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎی اﻣﺪاﺩی ﺷﺎﻥ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ اﻳﺠﺎﺩ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎی ﻣدنی، آﻣﻮﺯشی، ﺯﻧﺎﻥ، ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ و آﺯاﺩی ﺑﻴﺎﻥ اﻗﺪاﻡ میﻨﻤﺎﻳﻨﺪ.
ﻫﺎﻧﺘﻴنگتون ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﺖ اﺻلی ﺑﺤﺮاﻥ و ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎنی ﻛﺸﻮﺭﻫﺎی ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ ﻫﻤﻴﻦ اﻗﺪاﻣﺎﺕ و ﺗﻔﻜﺮ ﻏﻠط اﻣﺮﻳﻜﺎیی‌هاﺳﺖ.
ﭼﺮا ﻛﻪ ﺩﺭ اﺛﺮ ﻛﻤک‌های ﻓﻮﻕالذﻛﺮ اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺨشی اﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ و اﮔﺎهی ﺭﺳﻴﺪﻩ و ﺧﻮاﺳﺘﺎﺭ ﻣﻂﺎﻟﺒﺎﺕ ﺷﺎﻥ اﺯ ﻧﻆﺎﻡ ﺳﻴﺎسی ﺣﺎﻛﻢ میﺸﻮﻧﺪ و ﻧﻆﺎﻡ ﺳﻴﺎسی ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪﻡ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮیی ﺑﻪ ﻣﻂﺎﻟﺒﺎﺕ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺯ ﻣﺸﺮﻭﻋﻴﺖ ﺑﺎﺯ ﻣﺎﻧﺪﻩ و به ﺳﺮﻛﻮﺏ ﻣﺘﻮﺳﻞ میﺸﻮﺩ و اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎنی ﺳﻴﺎسی و ﺑﺤﺮاﻥ اﺟﺘﻤﺎعی می‌گرﺩﺩ.
به ﻂﻮﺭ ﻣﺜﺎﻝ ﺑﺎ آﮔﺎهی ﺯﻧﺎﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻘﻮﻕ اﺟﺘﻤﺎعیﺸﺎﻥ ﺳﺮﻳﻌﺎً ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺮﺩاﻥ ﺷﻮﺭﻳﺪﻩ و ﺑﻨﺎی ﺧﺎﻧﻮاﺩﻩ ﺭا اﺯ ﻫﻢ پاﺷﺎﻧﺪﻩ و زﻧﺎﻥ و ﺩﺧﺘﺮاﻥ ﻣﺴﻴﺮ ﻓﺮاﺭ اﺯ ﺧﺎﻧﻪ ﺭا ﺩﺭ ﭘﻴﺶ می‌گیرﻧﺪ. ﺷﻴﻮﻉ ﭘﻴﺪا ﻛﺮﺩﻥ اﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻬﺎﺩ ﺳﻴﻤﺎ ﺛﻤﺮ ﺭا ﺑﻪ ﺗﺮاﻛﻢ ﻣﻂﺎﻟﺒﺎﺕ ﻣﻮاﺟﻪ میﺴﺎﺯﺩ ﻛﻪ ﻋﺪﻡ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮیی ﺑﻪ ﻣﻂﺎﻟﺒﺎﺕ و اﻧﺘﻆﺎﺭاﺕ ﺯﻧﺎﻥ ﻓﺮاﺭی و ﺻﺮﻓﺎً اﻧﻌﻜﺎﺱ آﻥ ﺑﻪ ﺭﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺯﻧﺎﻥ ﺭا اﺯ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاﺩﻩ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺯﺩاﺷﺘﻪ و ﺟﺬﺏ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎی ﻣﺎﻓﻴﺎیی میﺴﺎﺯﺩ.
ﻫﺪﻑ ﻋﻤﺪﻩ ﻫﺎنتینگتون اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ اﺛﺮ ﻛﻤک‌های اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ، ﻗﺒﻞ اﺯ آنﻜﻪ ﻧﻬﺎﺩی به ﻨﺎﻡ ﺩﻭﻟﺖ ﻧﻆﺎﻡ ﺳﻴﺎسی ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﻮﺩ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺕ ﺟﺎنبی ﺣﻜﻮﻣﺘﺪاﺭی ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮاﺭ می‌گیر‌ﺩ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎﺩی و اﺟﺘﻤﺎعی ﻣﻘﺪﻡ ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻴﺎسی ﻗﺮاﺭ می‌گیرد و اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ می‌شود ﺩﺭ اﺛﺮ ﺭﺷﺪ ﻣﺮاﻛﺰ آﻣﻮﺯشی و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪنی ﻣﻴﺰاﻥ ﻣﻂﺎﻟﺒﺎﺕ اﻓﺰاﻳﺶ و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺮای ﭘﺎﺳﺨﮕﻮیی ﺑﺮاﺑﺮی ﻧﺘﻮاﻧﺪ و ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﻜﺎﻑ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻧﻆﺎﻡ و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻓﺰاﻳﺶ میﻴﺎﺑﺪ و ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺗﻌاﻣﻞ ﻣﻨفی، ﻛﺎﺭایی ﻧﻆﺎﻡ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻣﺸﺎﺭﻛﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺯﻳﺮ ﻋﻼﻣﺖ ﺳﻮاﻝ ﻗﺮاﺭ می‌گیرد و اﻓﻜﺎﺭ ﻋﻤﻮﻡ اﺯ ﺧﻮﺩ میﭙﺮﺳﻨﺪ: ﺣﻜﻮﻣﺖ و ﻧﻆﺎﻡ ﺳﻴﺎسی ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎیی ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻣﻄاﻟﺒﺎﺕ اﻭﻟﻴﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭا ﻧﺪاﺭﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﻣﺸﺎﺭﻛﺖ ﻛﻨﻴﻢ؟
داكتر دانش بختياری