شاهراه ریاض به واشنگتن؛ تلاش طالبان برای گشایش درهای دیپلماسی
خبرگزاری دید: سفر امیرخان متقی به عمان، امارات متحده عربی و اخیرا عربستان سعودی، نشان‌دهنده تلاش برای ایجاد کانال‌های ارتباطی جدید با جهان خارج است.
تلاش طالبان برای گشایش کانال‌های ارتباطی جدید؛ طالبان به دنبال شکستن انزوا و کسب مشروعیت بین‌المللی از طریق کشورهای عربی است. این گروه پس از به دست گرفتن قدرت، با انزوای بین‌المللی روبرو شده و در بیش از سه سال گذشته همواره خود را به آب و آتش زده است تا دروازه‌های جهان را به روی خود بگشاید. سفر امیرخان متقی به عمان، امارات متحده عربی و اخیرا عربستان سعودی، نشان‌دهنده تلاش برای ایجاد کانال‌های ارتباطی جدید با جهان خارج است. این کشورها به دلیل روابط نزدیک با امریکا، می‌توانند نقش تسهیل‌کننده در تعامل طالبان با غرب ایفا کنند و انتخاب آنان به عنوان مقاصد سفر، مبتنی بر انتخاب آگاهانه و هوشمندانه برای هدفی فراتر از توسعه روابط با اعراب بوده است.
جهان و نسخه جدید طالبان
اگرچه جامعه جهانی تاکنون این حکومت را به رسمیت نشناخته، اما تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی با طالبان بر پایه منافع امنیتی و اقتصادی در حال گسترش است، اما طالبان در پی آن است که تعاملات مبتنی بر اهداف اقتصادی و امنیتی جهان با خود را به فرصتی برای کسب مشروعیت بین‌المللی بدل کند، ولی برخلاف تصور نخستین که انتظار می‌رفت نسخه جدید طالبان منعطف‌تر باشد، استمرار سیاست‌های سخت‌گیرانه داخلی و بی‌اعتنایی به خواسته‌های جهانی، بسیاری از کشورها را در تعامل با این گروه محتاط کرده است. به همین دلیل است که عربستان سعودی نیز که در دهه ۹۰ میلادی از معدود کشورهایی بود که حکومت وقت طالبان را به رسمیت شناخت، این بار در مواجهه با طالبان، مسیری متفاوت و آمیخته با احتیاط را در پیش گرفت.
چرخش دیپلماتیک طالبان و اهمیت کشورهای عربی
سفر اخیر امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، به عربستان سعودی، پس از دیدارهایش با مقامات عمانی و اماراتی، توجه‌ها را به سوی تحرکات تازه دیپلماتیک این گروه جلب کرده است. سه کشوری که همگی روابط نزدیکی با امریکا دارند و به نوعی می‌توان آنها را «دروازه‌های احتمالی» برای طالبان به سوی غرب دانست. بر پایه همین احتمال و اهمیت راهبردی کشورهای حوزه خلیج فارس برای ورود طالبان به عالم غرب است که ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی ارشد طالبان، این سفر را «گامی مهم» برای تقویت روابط با ریاض توصیف کرده است. اما همچنان که اشاره شد، تقویت روابط با ریاض در اصل، تمهیدی برای آغاز و تقویت روابط با غرب و به ویژه امریکا است.
تغییر رویکرد عربستان سعودی
ریاض پس از خروج امریکا از افغانستان، در ابتدا از هرگونه تعامل مستقیم با طالبان پرهیز و حتی سفارت خود در کابل را تعطیل کرد. کمک‌های بشر‌دوستانه عربستان نیز از مسیر سازمان همکاری اسلامی به افغانستان تحت حاکمیت طالبان ارسال می‌شد. با این حال، در ماه‌های اخیر نشانه‌هایی از تغییر در سیاست خارجی عربستان در قبال افغانستان به چشم می‌خورد. در دسامبر ۲۰۲۴، عربستان از بازگشایی نمایندگی دیپلماتیک خود در کابل خبر داد و به مرور بر عمق گفتگوهای خود با مقامات طالبان افزود.
این چرخش تدریجی در حالی رخ داد که زمزمه‌هایی از ازسرگیری روابط میان طالبان و ایالات متحده نیز به گوش می‌رسد. طالبان اخیراً میزبان هیأتی امریکایی در کابل بود؛ دیداری که به آزادسازی چند زندانی امریکایی و تعدیل برخی سیاست‌های واشنگتن علیه طالبان، از جمله حذف نام سراج‌الدین حقانی، سرپرست وزارت امور داخله طالبان و لغو جایزه ده میلیون دالری برای سر او، منجر شد.
نقش میانجی‌گری عربستان و سفر ترامپ
در این شرایط، طالبان تلاش دارند عربستان را به عنوان یک میانجی مؤثر میان خود و ایالات متحده مطرح کنند. سفر امیرخان متقی به ریاض، درست پیش از سفر دونالد ترامپ به عربستان، از منظر تحلیلگران حرکتی حساب‌شده برای نزدیکی به واشنگتن از طریق پایتخت‌های عربی ارزیابی می‌شود. طالبان به خوبی آگاه‌اند که ریاض، با جایگاهی ویژه نزد امریکا، می‌تواند نقشی کلیدی در بهبود مناسبات دو طرف ایفا کند.
با این حال، طالبان باید مراقب موازنه میان روابط خود با عربستان، قطر و امارات باشد؛ سه کشوری که هرکدام مسیر متفاوتی را در تعامل با افغانستان دنبال می‌کند.
در نهایت، به نظر می‌رسد طالبان با هدف جلب شناسایی بین‌المللی، در حال گسترش میدان دیپلماسی خود در دنیای عرب هستند؛ با این امید که از رهگذر عربستان، روزنه‌ای به سوی واشنگتن گشوده شود.
ظرافت‌های دیپلماتیک و توازن روابط
با این حال، آنچه باید مورد توجه طالبان قرار گیرد، این نکته کلیدی است که دیپلماسی طالبان، مانند راه رفتن بر لبه تیغ است و به همان اندازه که می‌تواند برخی کشورها را به سمت خود بکشاند، این ویژگی را هم دارد که برخی دیگر را از خود دور کند. به عنوان نمونه می‌توان به حساسیت‌ها در روابط با عربستان، قطر و امارات اشاره کرد. چرا که هرکدام از این کشورها رویکرد متفاوتی در قبال افغانستان تحت کنترول طالبان دارد و طالبان اگر در این خصوص دیپلماسی هوشمندانه‌ای را در پیش نگیرد، ممکن است به جای «جور کردن ابرو، چشم را کور کند.»
به همین جهت است که بازی پیچیده دیپلماتیکی که طالبان در برقراری ارتباط با کشورهای عربی آغاز کرده است، زمانی با موفقیت و دستاورد همراه خواهد بود که منافع و حساسیت‌های بازیگران مختلف در زمین سیاست افغانستان را در نظر بگیرد.
نویسنده: سید زکریا موسوی – خبرگزاری دید