بازی خطرناک؛ آیا داعش در پوشش پناهجویان از پاکستان به افغانستان نفوذ میکند؟
خبرگزاری دید: اظهارات طالبان درباره نقش احتمالی پاکستان در تقویت داعش، ضرورت نظارت بینالمللی بر عملکرد اسلامآباد را برجسته میکند. رسانه «المرصاد» پیش از این نوشته بود که سران داعش پس از سرکوب در افغانستان به بلوچستان گریخته و پایگاههایی ایجاد کردهاند.

زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه پیشین امریکا برای صلح افغانستان، اخیراً ادعایی جنجالی مطرح کرده و هشدار داده که نهادهای پاکستانی ممکن است از اخراج پناهجویان افغانستان بهعنوان پوششی برای انتقال اعضای داعش به افغانستان استفاده کنند.
او در شبکه ایکس نوشت که منابع آگاه از احتمال بهرهبرداری پاکستان از این روند برای جابهجایی تروریستها خبر دادهاند و خودش نیز این نگرانی را دارد. این اتهامات در حالی مطرح شده که پاکستان طی ماههای اخیر صدها هزار پناهجوی افغان را ظاهرا به دلیل نداشتن مدارک قانونی اخراج کرده است.
طالبان این اخراجهای اجباری را نقض حقوق بینالملل دانسته و خواستار توقف فوری آن شدهاند. در مقابل، مقامات پاکستانی این اقدام را بخشی از سیاست قانونی مدیریت مهاجرت غیرقانونی میدانند. اما سوءظنها درباره نیات واقعی پاکستان، بهویژه با توجه به سابقه حمایت از گروههای شبهنظامی، تشدید شده است.
این درحالی است که داعش تهدیدی جدی نهتنها برای افغانستان و پاکستان، بلکه برای منطقه و جهان به شمار میرود. این گروه با ایدئولوژی افراطی و حملات خشونتبار، توانایی بیثبات کردن کشورها را دارد. گزارشها از حضور داعش در مناطق ناآرام بلوچستان پاکستان و تلاش برای نفوذ به افغانستان حکایت دارد، که امنیت منطقهای را به خطر میاندازد.
اظهارات طالبان درباره نقش احتمالی پاکستان در تقویت داعش، ضرورت نظارت بینالمللی بر عملکرد اسلامآباد را برجسته میکند. رسانه «المرصاد» پیش از این نوشته بود که سران داعش پس از سرکوب در افغانستان به بلوچستان گریخته و پایگاههایی ایجاد کردهاند. این رسانه ادعا میکند که پاکستان یا به دلایل سیاسی به داعش اجازه فعالیت میدهد یا قادر به مهار آن نیست.
جامعه جهانی باید با استفاده از مکانیزمهای نظارتی، مانند سازمانملل، تحرکات مرزی پاکستان و افغانستان را رصد کند. چنین نظارتی میتواند از سوءاستفاده احتمالی از پناهجویان برای اهداف تروریستی جلوگیری کند. سابقه پاکستان در حمایت از گروههای افراطی، این اتهامات را جدیتر کرده است.
برخی تحلیلگران معتقدند که پاکستان استراتژی خود را بر ایجاد بحران در افغانستان بنا نهاده تا نفوذ منطقهای خود را حفظ کند. با قدرتگیری طالبان و تشدید تنشهای مرزی، ممکن است اسلامآباد از داعش برای تضعیف طالبان استفاده کند و در همین راستا، اخراج پناهجویان هم میتواند پوششی برای انتقال عناصر داعش به افغانستان باشد.
این رویکرد، اگر صحت داشته باشد، ادامه سیاست دیرینه پاکستان در بهرهگیری از گروههای شبهنظامی برای اهداف ژئوپلیتیک است. اما این استراتژی پرخطر میتواند پیامدهای غیرقابل کنترلی برای خود پاکستان به همراه داشته باشد. چه این که بیثباتی در افغانستان بهراحتی به مرزهای پاکستان سرریز خواهد شد.
پاکستان در قبال اتهامات حمایت از داعش با تناقضات گفتاری و کرداری مواجه است. مقامات این کشور اخراج پناهجویان را قانونی میدانند و هرگونه ارتباط با داعش را رد میکنند. اما گزارشها از حضور داعش در بلوچستان و عدم اقدام قاطع اسلامآباد برای سرکوب این گروه حکایت دارد.
پیش از این هم اتهامات مشابهی وارد شده بود که داعش از بلوچستان بهعنوان پایگاه استفاده میکند، اما پاکستان این اتهامات را بیاساس میداند. این تناقضات، اعتماد به سیاستهای ضدتروریستی پاکستان را کاهش داده است. برخی منتقدان هم میگویند که اگر پاکستان در مبارزه با تروریزم جدی است، چرا پایگاههای داعش در خاکش فعال باقی ماندهاند؟
در صورت صحت ادعای حمایت پاکستان از داعش، این استراتژی ممکن است به ضرر خود اسلامآباد تمام شود. داعش گروهی غیرقابل کنترل است که به هیچ دولتی وفادار نیست. تقویت آن در افغانستان میتواند ناامنی را به بلوچستان و دیگر مناطق مرزی پاکستان هم گسترش دهد.
تجربه تاریخی نشان داده که حمایت از گروههای تندرو، به بیثباتی داخلی پاکستان منجر شده است. این سیاست همچنین میتواند روابط پاکستان با سایر کشورها هم را تیره کرده و انزوای دیپلماتیک این کشور را تشدید کند.
استراتژی ایجاد بحران در افغانستان ممکن است بهطور موقت به نفع پاکستان باشد، اما پیامدهای آن، از جمله بیثباتی منطقهای، میتواند کل منطقه را درگیر کند. با این حال، همکاری منطقهای و نظارت بینالمللی برای مهار داعش و حفظ ثبات ضروری است.
بنا بر این، داعش بهعنوان تهدیدی جهانی نیازمند اقدام هماهنگ بینالمللی است. عملکرد پاکستان باید تحت نظارت دقیق قرار گیرد تا از سوءاستفاده از بحران پناهجویان جلوگیری شود. در این میان، جامعه جهانی باید با هشیاری از تبدیل افغانستان به کانون جدید تروریزم جلوگیری کند.
نویسنده: احمدرضا نویسا- خبرگزاری دید