بازگشت احتمالی امریکا به افغانستان؛ بازی بزرگ و نگرانی‌های جهانی
خبرگزاری دید: از نظر بسیاری از کارشناسان، تعامل کنترول‌شده قدرت‌های منطقه با حکومت طالبان، مبتنی بر راهبرد پیش‌گیری از نقش‌آفرینی مجدد غرب و به ویژه امریکا در مقدرات سیاسی و امنیتی افغانستان و نیز مهار گروه‌های تروریستی فعال در افغانستان است.
با به قدرت رسیدن دوباره دونالد ترامپ در امریکا، این کشور اقدامات مشکوکی را در افغانستان از سر گرفته است؛ اقداماتی که صدای اعتراض رقبای سنتی امریکا، از جمله روسیه را درآورده و ناظران و تحلیلگران سیاسی را نیز مترصد رویدادهای غیرقابل پیش‌بینی در حوزه سیاست و امنیت افغانستان کرده است.
ترامپ و رؤیای بازگشت به بگرام
در بیش از سه سال گذشته که امریکا با خروج خفت‌بار از افغانستان، کشور را به طالبان واگذار کرد، نشانه‌ای از تلاش واشنگتن برای بازگشت به بازی افغانستان مشاهده نشد، اما در همین بازه زمانی، دونالد ترامپ بارها با انتقاد از نحوه خروج، مدعی بازپس‌گیری پایگاه هوایی بگرام شده بود؛ چیزی که مدتی پیش در حد شایعاتی بسیار جدی مبنی بر فرودآمدن هواپیماهای سنگین امریکایی در این پایگاه هوایی، در فضای رسانه‌ای و مجازی دست به دست می‌شد، اما هشداری که روز گذشته (چهارشنبه ۳ ثور) سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در خصوص بازگشت ناتو به افغانستان و آغاز بازی تازه مطرح کرد، نگرانی‌ها در این مورد را به صورت سرسامآور و بی‌سابقه‌ای افزایش داد.
سرگئی لاوروف، با انتقاد از «تعامل مشکوک» دوباره کشورهای غربی با حکومت طالبان گفت که ‘بازگشت تاسیسات نظامی ناتو به افغانستان’ به بهانه‌های مختلف غیرقابل قبول است.
او بدون توضیح بیشتر درباره بازگشت تاسیسات نظامی ناتو، آن را به یک ‘بمب ساعتی’ تشبیه کرد.
او گفت که کشورهای غربی از طریق سازمان ملل متحد، قالب جدید رایزنی را در دوحه آغاز کرده‌اند.
لاوروف اضافه کرد که: «ما شاهد این هستیم که غرب فعالانه می‌کوشد دوباره وارد بازی افغانستان شود؛ بازی‌ای را که بعد از بازگشت طالبان ترک کرده بود. ما مشکلی با این موضوع نداریم، مشروط به این که حضور کشورهای غربی منصفانه و بدون آجندای پنهان باشد.»
توافقات احتمالی پشت پرده افغانستان ـ امریکا
این اظهارات اگرچه تاکنون به اقدام یا برنامه خاصی منتسب و مستند نشده، اما به وضوح نشانه آن است که در پشت پرده و دور از چشم مردم و رسانه‌ها، برنامه‌هایی بسیار جدی و مهم در جریان است و احتمالا ترامپ و طالبان به توافقاتی دست یافته‌اند که مخصوصا برای روسیه بسیار نگران‌کننده است. از آنجا که شواهد و قرائنی دال بر چند و چون توافقات احتمالی پشت پرده میان طالبان و ترامپ در دسترس نیست، نمی‌توان با اطمینان و قطعیت از چیزی سخن گفت، اما احتمال این که بازگشت کنترول‌شده و محدود نظامیان امریکایی به برخی پایگاه‌های استراتژیک، از جمله برجام در دستور کار باشد، بعید نیست.
یکی از گمانه‌های مطرح در خصوص شتابزدگی روسیه برای توسعه روابط خود با طالبان، با حذف این گروه از لیست تروریستی خود و دیدارهای مقامات روس با سران طالبان با هدف افزایش مراودات سیاسی و تجاری، متضمن تلاش برای جلوگیری از نفوذ قدرت‌های غربی به ویژه ایالات متحده در ساختار سیاسی ـ امنیتی طالبان بوده است تا از این رهگذر اطمینان از حضور استراتژیک خود در معادلات افغانستان را به دست آورد.
تعامل با طالبان؛ اقدامی برای مهار
این گمانه‌زنی از آنجا مهم است که از نظر بسیاری از کارشناسان، تعامل کنترول‌شده قدرت‌های منطقه با حکومت طالبان، مبتنی بر راهبرد پیش‌گیری از نقش‌آفرینی مجدد غرب و به ویژه امریکا در مقدرات سیاسی و امنیتی افغانستان و نیز مهار گروه‌های تروریستی فعال در افغانستان است.
به واقع آنچه از سوی روسیه در خصوص حکومت طالبان انجام می‌شود، تکاپو برای خنثی‌سازی نقشه‌های غرب از حضور آرام، اما تأثیرگذار در معادلات افغانستان است. این بدان معنا است که قدرت‌های رقیب جهانی و منطقه‌ای، همچنان افغانستان را میدان جنگ نیابتی خود می‌دانند و در این میان، آنچه در عمل بازتکرار می‌شود، قربانی شدن مردم و ویرانی زیرساخت‌های افغانستان و بازماندن کشور از هرگونه ثبات سیاسی و امنیتی است.
این چیزی است که در موضع‌گیری رییس دیپلماسی روسیه نیز بازتاب یافته است؛ زیرا هم از نظر روسیه و هم از نظر واقعیت‌های میدانی، بازگشت نظامیان غربی ـ امریکایی به افغانستان، پیامدی جز فروپاشی نظم امنیتی و ثبات سیاسی منطقه نخواهد داشت؛ به ویژه آن که اگر چنین بازگشتی صورت بگیرد، دلیل و انگیزه‌ای جز تقابل با روسیه و چین و ایران نخواهد داشت.
معامله بر سر اوکراین
با این حال، یک سناریو مطرح در این خصوص آن است که ممکن است دونالد ترامپ، رییس جمهور امریکا به روسیه در مناقشه اوکراین «چراغ سبز» نشان دهد. این می‌تواند شامل به رسمیت شناختن مناطق اشغالی اوکراین به عنوان قلمرو از دست‌رفته کی‌یف به نفع مسکو باشد و در ازای این امتیازات، ترامپ احتمالاً به دنبال جلوگیری از واکنش شدید روسیه به بازگشت نظامیان امریکایی به پایگاه‌های استراتژیک در افغانستان خواهد بود.
با این حال، این تنها یک روی سکه است؛ موضع‌گیری‌های رسمی مقامات سیاسی و امنیتی روسیه، از جمله وزیر امور خارجه و رئیس سازمان اطلاعات خارجی، نشان‌دهنده نگرانی عمیق مسکو از فعالیت‌های نظامی و اطلاعاتی غرب در افغانستان است. این نگرانی‌ها شامل تلاش‌های قدرت‌های غربی برای بازگشت محدود نظامی به افغانستان یا حمایت نظامی از گروه‌های ضد طالبان با هدف بی‌ثبات کردن دوباره این کشور می‌شود.
همچنین، ارزیابی کارشناسان و ناظران نظامی و امنیتی حاکی از آن است که یکی دیگر از اهداف امریکا از بازگشت نظامی به افغانستان، علاوه بر مهار چین، هدف قرار دادن روسیه و گسترش نفوذ به جمهوری‌های آسیای مرکزی است.
از این منظر، حتی به قدرت رسیدن طالبان نیز در راستای همین استراتژی قابل تحلیل است. این تحلیل‌ها بر این نکته تاکید دارند که امریکا به دنبال مهار قدرت‌های شرقی از طریق اهرم فشار در افغانستان است.
بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که تلاش‌های غرب برای بازگشت به افغانستان، هراس و نگرانی شدیدی را در میان قدرت‌های شرقی، به‌ویژه روسیه و چین، برانگیخته است. این بازی بزرگ جدید، با انگیزه‌ها و اهداف پنهان و آشکار، آینده افغانستان و تعادل قدرت در منطقه را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
نویسنده: راحل موسوی – خبرگزاری دید