تعطیلی سریالی رسانه‌ها تا گسترش دامنه سانسور؛ به بهانه روز جهانی ارتباطات
خبرگزاری دید: حکومت سرپرست با ممنوعیت پخش تصاویر جانداران در ۱۷ ولایت و متوقف کردن برنامه‌های انتقادی در تلویزیون‌های خصوصی، رسانه‌های تصویری را در آستانه خاموشی قرار داده است.
امروز شنبه، ۲۷ ثور مصادف است با روز جهانی ارتباطات؛ روزی که هر سال در ۱۷ می برگزار می‌شود و به اهمیت فناوری‌های ارتباطی در کاهش شکاف دیجیتال و توسعه پایدار تاکید می‌کند، اما در افغانستان تحت حاکمیت حکومت سرپرست، این مهم‌ترین اصل به شدت نقض شده است. دسترسی به اطلاعات و ارتباطات آزاد، محدودیت‌های بی‌سابقه‌ای را تجربه می‌کند و آزادی بیان تقریباً به نابودی کشیده شده است.
از زمان تسلط مجدد حکومت سرپرست بر افغانستان، رسانه‌ها با محدودیت‌های بی‌سابقه‌ای مواجه شده‌اند که آزادی بیان را تقریباً نابود کرده است. مقررات سخت‌گیرانه، از جمله ممنوعیت پخش محتوای «مغایر با شریعت» و برنامه‌های سیاسی، بسیاری از رسانه‌ها را به تعطیلی کشانده و روزنامه‌نگاران را به خودسانسوری واداشته است.
حکومت سرپرست با ممنوعیت پخش تصاویر جانداران در ۱۷ ولایت و متوقف کردن برنامه‌های انتقادی در تلویزیون‌های خصوصی، رسانه‌های تصویری را در آستانه خاموشی قرار داده است. این اقدامات، به همراه بازداشت و تهدید خبرنگاران، به‌ویژه زنان، فضای رسانه‌ای را چنان تنگ کرده که فعالیت حرفه‌ای روزنامه‌نگاری تقریباً غیرممکن شده است.
این درحالی است که پیش از روی کار آمدن دوباره حکومت سرپرست، افغانستان شاهد دوره‌ای طلایی از آزادی رسانه‌ای بود و با صدها رسانه فعال که به‌طور نسبتاً مستقل عمل می‌کردند، اما اکنون، اکثر این رسانه‌ها تعطیل شده و تعداد محدودی که باقی مانده‌اند، عمدتا تحت فشار شدید حکومت برای همسویی با ایدئولوژی این گروه فعالیت می‌کنند.
زنان که پیش‌تر نقش پررنگی به‌عنوان خبرنگار و مجری داشتند، اکنون به‌طور کامل از رسانه‌ها حذف شده‌اند. این عقب‌گرد، دستاوردهای دو دهه آزادی بیان را نابود کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که از سال ۱۴۰۰ تاکنون حداقل ۱۲ تلویزیون به دلیل فشارهای حکومت سرپرست بسته شده‌اند و بسیاری از خبرنگاران به خارج از کشور گریخته‌اند.
در حال حاضر، حکومت سرپرست ادعا می‌کند که از رسانه‌ها «مسوولانه» حمایت می‌کند، اما این ادعا با سرکوب گسترده، بازداشت خبرنگاران و تحمیل محدودیت‌های محتوایی در تناقض است. این تناقض، رسانه‌ها را به ابزاری برای تبلیغ ایدئولوژی حکومت سرپرست تبدیل کرده و فضای اطلاع‌رسانی آزاد را از بین برده است.
به نظر می‌رسد علت اصلی این محدودیت‌ها، تلاش حکومت سرپرست برای کنترل روایت‌های عمومی و سرکوب هرگونه صدای مخالف است. رسانه‌های آزاد می‌توانند سیاست‌های تبعیض‌آمیز و سرکوب‌گرانه حاکمیت را افشا کنند. ناظران معتقدند این رویکرد ریشه در تحمیل ایدئولوژی دینی و جلوگیری از شکل‌گیری مقاومت اجتماعی دارد.
تبعات این سیاست اما نتایج منفی به دنبال داشته است؛ سیاست‌های حکومت سرپرست علیه رسانه‌ها، جریان آزاد اطلاعات را مختل کرده و اعتماد عمومی به رسانه‌ها را کاهش داده است. همچنین این اقدامات، افغانستان را در انزوای اطلاع‌رسانی جهانی قرار داده و توانایی جامعه برای آگاهی از مسائل داخلی و جهانی را تضعیف کرده است.
افزون بر این، حذف زنان از رسانه‌ها و ممنوعیت محتوای انتقادی، فضای گفتگوی عمومی را نابود کرده و شکاف میان مردم و حاکمیت را عمیق‌تر کرده است. این وضعیت، نارضایتی اجتماعی را افزایش داده و ریشه‌های بی‌ثباتی در کشور را تقویت خواهد کرد.
با تداوم حاکمیت حکومت سرپرست، چشم‌انداز رسانه‌ها در افغانستان تاریک‌تر خواهد شد، مگر اینکه تغییرات مثبتی در سیاست‌های آن رخ دهد. در حال حاضر، محدودیت‌های فزاینده و سرکوب خبرنگاران، رسانه‌ها را به ابزاری برای تبلیغ حکومت سرپرست تبدیل کرده و فضای اطلاع‌رسانی آزاد را کاملاً نابود می‌کند.
این روند، با فرار گسترده روزنامه‌نگاران و تعطیلی رسانه‌ها، افغانستان را در انزوای رسانه‌ای عمیق‌تری فرو می‌برد. در چنین وضعیتی، بدون اصلاحات اساسی، رسانه‌های مستقل چانسی برای بقا نخواهند داشت و کشور از جریان جهانی اطلاعات محروم خواهد ماند.
شواهد نشان می‌دهد که سیاست‌های حکومت سرپرست، از جمله ممنوعیت‌های محتوایی و سرکوب خبرنگاران، به‌طور سیستماتیک رسانه‌های مستقل را هدف قرار داده و به سمت حذف کامل آن‌ها پیش می‌رود. این رویکرد برای کنترل اطلاعات و تحکیم قدرت حکومت سرپرست طراحی شده است.
برای مقابله با این وضعیت، جامعه جهانی بایستی با فشارهای دیپلماتیک و تحریم‌های هدفمند، حکومت سرپرست را به رعایت آزادی بیان و رفع محدودیت‌ها وادار کند. حمایت مالی و آموزشی از روزنامه‌نگاران تبعیدی نیز می‌تواند به حفظ جریان اطلاعات در کشور کمک کند.
نویسنده: رحمت الله عنایتی-خبرگزاری دید