ترانس ـ افغان؛ ریل همگرایی در آسیایمیانه
خبرگزاری دید: ایران نیز میتواند از اتصال راهآهن خواف ـ هرات به مزار شریف، نقش کلیدی در این پروژه ایفا کند. این اتصال که بخشی از کریدور ریلی پنججانبه ایران، افغانستان، ازبیکستان، تاجیکستان و چین است، میتواند دسترسی ریلی ایران به چین را تسهیل کند و افغانستان را به قطب لجستیکی منطقهای تبدیل کند.
در مراسمی رسمی که پنجشنبه ۲۶ سرطان در کابل برگزار شد، توافقنامه مطالعات امکانسنجی پروژه راهآهن ترانس ـ افغان با حضور وزرای خارجه پاکستان و ازبیکستان و سرپرست وزارت فواید عامه حکومت طالبان امضا شد. این پروژه که مسیر «ترمذ ـ نایبآباد ـ میدان شهر ـ لوگر ـ خارلاچی» را شامل میشود، به عنوان یک نقطه عطف ژئوپلیتیکی و اقتصادی در منطقه تلقی میشود و میتواند افغانستان را از یک فضای حائل به یک پل اتصال منطقهای تبدیل کند.
طبق توافقنامه، دفتر مرکزی مطالعات امکانسنجی در تاشکند مستقر خواهد بود و شعبههایی در کابل و اسلامآباد فعالیت خواهند کرد. امضای این توافقنامه در کابل، به معنای پذیرش نقش افغانستان تحت حاکمیت طالبان در پروژههای کلان منطقهای است؛ موضوعی که بر اهمیت ژئوپلیتیکی کشور افزوده است.
ازبکستان؛ بازتعریف نقش ژئوپلیتیکی
ازبیکستان پروژه ترانس ـ افغان را در جهت استراتژی «ازبیکستان ـ ۲۰۳۰» و سیاست منطقهگرایی سازنده خود تعریف کرده است. تاشکند با حذف دیدگاه تهدیدمحور نسبت به حکومت سرپرست طالبان و درک ضرورت وابستگی متقابل، جسورانه وارد تعامل با کابل شده است. این کشور، افغانستان را فرصتی برای اتصال به آبهای گرم و توسعه اقتصادی منطقهای میداند.
ازبیکستان همچنین تلاش دارد با مشارکت در پروژه ترانس ـ افغان، موازنهای در برابر چالشهای آبی ناشی از پروژه قوشتپه ایجاد کند و با کابل وارد مناسباتی سازندهتر شود.
پاکستان؛ تقویت دیپلماسی اقتصادی و امنیت منطقهای
پاکستان نیز که پس از دورهای تنش با حکومت سرپرست طالبان اکنون مسیر تنشزدایی را در پیش گرفته، پروژه ترانس ـ افغان را بخشی از معماری جدید امنیتی ـ اقتصادی خود تعریف میکند. اسلامآباد به این پروژه نه فقط به چشم یک کریدور حملونقل، بلکه بهعنوان فرصتی برای بازتعریف جایگاه ژئوپلیتیکی خود در رقابت با هند و مهار تهدیدات امنیتی از خاک افغانستان نگاه میکند.
طالبان؛ عبور از جنگ به توسعه
برای حکومت سرپرست طالبان، این پروژه نه تنها عاملی برای افزایش درآمد ترانزیتی است، بلکه به مثابه ابزاری برای اثبات توانمندی خود در مدیریت طرحهای بزرگ منطقهای محسوب میشود. حکومت طالبان در چارچوب سیاست خارجی موسوم به «بیطرفی فعال» از این ابتکار استقبال کرده و آن را راهی برای ادغام افغانستان در نظم اقتصادی جدید منطقهای میداند.
ایران و فرصتهای راهبردی
در این میان، ایران نیز میتواند از اتصال راهآهن خواف ـ هرات به مزار شریف، نقش کلیدی در این پروژه ایفا کند. این اتصال که بخشی از کریدور ریلی پنججانبه ایران، افغانستان، ازبیکستان، تاجیکستان و چین است، میتواند دسترسی ریلی ایران به چین را تسهیل کند و افغانستان را به قطب لجستیکی منطقهای تبدیل کند. علاوه بر آن، شاخهای از راهآهن ترانس ـ افغان با حمایت روسیه از مسیر ترکمنستان ـ قندهار ـ چمن پاکستان طراحی شده که ایران را از طریق چابهار نیز به هند و روسیه متصل میکند.
جمعبندی
پروژه ترانس ـ افغان صرفاً یک ابتکار زیرساختی نیست، بلکه بیانگر شکلگیری تدریجی نوعی همکاری جدید در منطقه است. آغاز مطالعات این پروژه در کابل، نشانهای از پذیرش حکومت سرپرست طالبان به عنوان بازیگری در معادلات منطقهای و از سوی دیگر بیانگر تلاش قدرتهای پیرامونی برای شکلدادن به نظم اقتصادی بدون مداخله غرب است. هرچند موانع فنی، سیاسی و امنیتی پیش رو وجود دارد، اما جسارت ازبیکستان و همراهی پاکستان و طالبان نویدبخش فصلی نو در منطقه خواهد بود.
نویسنده: طوبی راحل موسوی – خبرگزاری دید