مجوز سفر طالبان؛ درمان یا دیپلماسی در سایه؟
خبرگزاری دید: سازمانملل در مواردی حتی به بهانه سفرهای «زیارتی» نیز محدودیتهای تردد را برای چهرههای ارشد حکومت طالبان برداشته است؛ امری که پرسشهای جدی درباره کارآمدی تحریمها و انسجام جامعه جهانی در قبال حکومت موقت طالبان بهوجود آورده است.
در ادامه روند معافیتهای شورای امنیت سازمانملل برای مقامات تحریمشده طالبان، اینبار عبدالسلام حنفی، معاون اداری رئیسالوزرای حکومتسرپرست، اجازه یافته است تا برای اهداف درمانی به خارج از کشور سفر کند؛ تصمیمی که بار دیگر بحثها پیرامون «دیپلماسی سفرهای درمانی» و شیوه مواجهه جامعه جهانی با حکومتموقت طالبان را در آستانه چهارمین سالگرد بازگشت این گروه به قدرت، بهراه انداخته است.
کمیته تحریمهای شورای امنیت در بیانیهای اعلام کرده است که حنفی از تاریخ ۱۴ تا ۳۱ آگوست (۲۳ اسد تا ۹ سنبله) بهطور موقت از ممنوعیت سفر معاف شده و میتواند برای «درمان» به خارج از کشور برود. این تصمیم تنها یکی از چندین مورد معافیت در سالهای اخیر است که به مقامات تحریمشده حکومت طالبان برای سفر به کشورهای خارجی اعطا شده است.
پیش از این نیز سازمان ملل بارها برای سفرهای مشابه اعضای حکومت طالبان از جمله سفر عبدالسلام حنفی به چین برای شرکت در نمایشگاه اقتصادی چین ـ جنوب آسیا و یا سفر خیرالله خیرخواه به مسکو، معافیتهایی صادر کرده بود. در سال گذشته، سه تن از مقامات حکومت سرپرست طالبان از جمله امیرخان متقی، عبدالباقی حقانی و هدایتالله بدری نیز با معافیتهای مشابه، برای درمان به ترکیه سفر کردند.
اما این روند تنها به سفرهای درمانی محدود نبوده است. سازمان ملل در مواردی حتی به بهانه سفرهای «زیارتی» نیز محدودیتهای تردد را برای چهرههای ارشد حکومت طالبان برداشته است؛ امری که پرسشهای جدی درباره کارآمدی تحریمها و انسجام جامعه جهانی در قبال حکومتموقت طالبان بهوجود آورده است. در نمونهای بحثبرانگیز، محمدحسن آخوند، رئیسالوزرای حکومتسرپرست که تحت تحریم سازمان ملل قرار دارد، بدون دریافت معافیت، به امارات سفر کرد.
همزمانی سفر تازه عبدالسلام حنفی با سالگرد بازگشت طالبان به قدرت، توجهها را بیشتر جلب کرده است. این سفر قرار است درست یک روز پیش از ۲۴ اسد، یعنی چهارمین سالگرد تسلط طالبان بر کابل، آغاز شود. برخی تحلیلگران این تصمیم را بخشی از سیاست نرمشگرایانه و چندلایه سازمان ملل در قبال حکومتسرپرست میدانند؛ سیاستی که در عمل، به عادیسازی روابط با این گروه کمک کرده است.
در ماههای اخیر، حکومت طالبان به مجموعهای از «دستاوردهای دیپلماتیک» دست یافتهاند: از پذیرش دیپلماتهای این گروه در کشورهای اروپایی مانند آلمان، تا حذف نام طالبان از فهرستهای تروریستی در برخی کشورها و اخیراً نیز اعلام رسمی مسکو مبنی بر به رسمیت شناختن حکومتطالبان. چنین روندی حاکی از آن است که برخلاف ادعای انزوای جهانی طالبان، این گروه در حال تثبیت موقعیت خود در سطح منطقه و فرامنطقه است.
یکی از عوامل کلیدی در این روند، نقش محوری کشور قطر بوده است. این کشور از زمان تأسیس دفتر سیاسی طالبان در دوحه در سال ۲۰۰۷ تاکنون، تسهیلگر اصلی مذاکرات و تعاملات این گروه با جهان به شمار میرود. قطر اکنون نیز به پلی میان حکومت طالبان و قدرتهای جهانی تبدیل شده است. بهتازگی نیز گزارشهایی منتشر شده که نشان میدهد قطر واسطه اصلی ایجاد کانال ارتباطی میان کابل و برلین بوده و زمینه تعامل دیپلماتیک حکومت طالبان با اروپا را فراهم کرده است.
کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مانند قطر و امارات با اتخاذ رویکردی چندجانبه، در تلاشاند تا ضمن حفظ روابط با غرب، زمینه پیوند طالبان با جامعه جهانی را فراهم کنند. نتیجه این تلاشها، تبدیل قطر به یکی از مهمترین بازیگران در معادلات افغانستان شده است.
در همین زمینه، سفر عبدالسلام حنفی به قطر، اگرچه با عنوان درمانی انجام میشود، اما شواهد نشان میدهد که اهداف سیاسی عمیقتری پشت این معافیت پنهان است. بهویژه در شرایطی که حکومت طالبان به دنبال ترسیم نقشه راه یکساله تازه برای تثبیت قدرت خود در سطح داخلی و بینالمللی است.
سازمان ملل متحد که خود زمانی نقش محوری در روند مذاکرات دوحه ایفا کرد، حالا با اعطای پیدرپی معافیتهای سفر، عملاً به بسترساز تحرکات دیپلماتیک حکومت موقت طالبان بدل شده است؛ امری که انتقاد بسیاری از ناظران را برانگیخته و نشانهای از تغییر توازن در روابط حکومت طالبان با جامعه جهانی تلقی میشود.
نویسنده: احمد موسوی – خبرگزاری دید