نشست دو روزه «بهسوی اتحاد و اعتماد» با حضور رهبران جوان، فعالان سیاسی و نمایندگان زنان افغانستان در اسلامآباد، فراتر از یک گردهمایی نمادین توصیف میشود؛ رویدادی که میتواند مسیر تازهای برای گفتگو، اعتمادسازی و فشار منطقهای بر حکومت سرپرست طالبان ترسیم کند و همزمان جایگاه اپوزیسیون و جامعه مدنی افغانستان را تقویت نماید.
این نشست به ابتکار مؤسسه «ثبات استراتژیک جنوب آسیا» و گروه «زنان برای افغانستان» برگزار میشود و هدف آن ایجاد بستر تعامل میان اپوزیسیون افغانستان و پاکستان عنوان شده است. اهمیت این نشست در آن است که جبهه مقاومت اخیراً از اسلامآباد درخواست همکاری کرده بود و چنین گردهمایی میتواند پاسخی به این مطالبه تلقی شود.
در حالی که چهرههایی چون گلبدین حکمتیار در نشست حضور ندارند، شخصیتهای شناختهشده اپوزیسیون از جمله نصیراحمد اندیشه، مصطفی مستور، فوزیه کوفی، حسین یاسا، زهرا جویا و مولوی عبدالله قرلق در آن شرکت میکنند. تمرکز این رویداد بر نقش نسل جوان و فعالان زن است؛ نسلی که میکوشد صدای خود را در معادلات سیاسی و صلح افغانستان به گوش برساند.
پاکستان و طالبان؛ از شراکت تا فاصلهگذاری
پس از بازگشت طالبان به قدرت در آگست۲۰۲۱، اسلامآباد تلاش داشت با نزدیکی به این گروه ثبات منطقهای را تضمین کند، اما ناتوانی حکومت طالبان افغانستان در مهار تحریک طالبان پاکستان (TTP) و افزایش ناامنیهای مرزی، معادله را تغییر داد. این وضعیت پاکستان را به سمت راهبردی متوازنتر سوق داد؛ راهبردی که در آن اپوزیسیون افغانستان و جامعه مدنی نیز بخشی از معادلات هستند.
همزمانی این تغییر رویکرد با تلاشهای دیپلماتیک چین برای گسترش کریدور اقتصادی CPEC نشان میدهد که پاکستان به دنبال راهبردی چندلایه در منطقه است و حکومت طالبان دیگر تنها گزینه آن محسوب نمیشود.
تمرکز بر زنان و نسل جوان؛ پیام روشن به طالبان
برخلاف گردهماییهای گذشته، نشست اسلامآباد با حضور پررنگ زنان و رهبران جوان برگزار میشود. حضور فوزیه کوفی و دیگر فعالان زن بر اهمیت بازگرداندن حقوق زنان و ضرورت مشارکت مدنی تأکید دارد. این ترکیب نشان میدهد که اسلامآباد در حال بازخوانی سیاست خود در قبال افغانستان است و حکومت طالبان باید بداند که حمایت پاکستان دیگر بیقید و شرط نیست.
پیامهای نشست
به طالبان: فشار برای کنترل شبهنظامیان و بازنگری در سیاستهای داخلی.
به اپوزیسیون: ایجاد فرصت برای طرح مطالبات و تقویت مشروعیت در سطح منطقهای.
به جامعه جهانی: نمایش ابتکار عمل پاکستان در میانجیگری.
در سطح منطقهای: افزایش نقش پاکستان به عنوان بازیگر کلیدی در معادلات افغانستان.
در مقابل، زلمی خلیلزاد نشست را «تحریکآمیز» دانسته و نسبت به پیامدهای احتمالی آن هشدار داده است، اما فعالان زن و چهرههای مدنی افغانستان آن را فرصتی برای اعتمادسازی و بازگرداندن حقوق زنان ارزیابی کردهاند.
جمعبندی
نشست اسلامآباد تنها یک گردهمایی سیاسی نیست، بلکه بازتابی از تغییر معادلات قدرت و فشارهای منطقهای بر حکومت سرپرست طالبان است. پاکستان اکنون در نقطهای حساس قرار دارد: یا این نشست را به ابزاری برای اعتمادسازی و میانجیگری تبدیل کند، یا آن را صرفاً به اهرم فشار بدل سازد.
در هر دو صورت، پیام روشن این است که حکومت طالبان دیگر تنها بازیگر مورد حمایت اسلامآباد نیست و اپوزیسیون و جامعه مدنی نیز جایگاهی رو به رشد در معادلات منطقهای یافتهاند.
نویسنده: سید رضا موسوی