خبرگزاری دید: به گزارش نشریه دیپلمات، تحریک طالبان پاکستان (تیتیپی) طی سالهای اخیر دستخوش تحولی معنادار در روایت و هویتسازی خود شده است؛ تحولی که از یک جنبش صرفاً مذهبی و جهادی به سوی چارچوبی ترکیبی از دین و قومیت، بهویژه پشتونگرایی، حرکت کرده است.
این گروه که در سال ۲۰۰۷ با ایدئولوژی سختگیرانه دیوبندی و پیوندهای سازمانی با القاعده و طالبان افغانستان پدید آمد، در ابتدا خود را نیرویی مذهبی معرفی میکرد که مأموریت اصلیاش اجرای شریعت و مبارزه علیه ارتش پاکستان بود، اما فشارهای سنگین نظامی، حملات پهپادی آمریکا و اختلافات داخلی، آن را تا سال ۲۰۱۸ تضعیف کرد. با این حال، از ۲۰۱۹ نشانههای بازسازی قدرت آن ظاهر شد و با بازگشت طالبان افغانستان به قدرت، بستر منطقهای مساعدتری برای فعالیت یافت.
به باور نویسنده دیپلمات، تغییر کلیدی تیتیپی در سالهای اخیر، عبور از روایت صرفاً مذهبی به سمت ترکیب دین با هویت قومی است. این گروه اکنون خود را «مدافع ملت پشتون» معرفی کرده و با تأکید بر رنجهای تاریخی پشتونها، یادآوری مقاومت قبیلهای و استفاده از نمادهای قومی، به دنبال جلب مشروعیت است.
سه عامل این تحول را تقویت کرده است: تلاش دولت و علمای مذهبی برای کاستن از مشروعیت دینی تیتیپی، رقابت تبلیغاتی با شاخه خراسان داعش و افزایش نقش سیاستهای قومی در پاکستان. به همین دلیل، این گروه برای حفظ پایگاه اجتماعی خود، شکایات محلی و قومی را با شعارهای مذهبی در هم آمیخته است.
در سطح عملیاتی، تیتیپی با برگزاری جرگهها، نشست با بزرگان قبایل و نمادسازی از «فرزندان خاک» مشروعیت سنتی جستجو میکند. در عین حال، حذف فیزیکی مخالفان قبیلهای و فعالان صلح با توجیه «خیانت به پشتونها» نشان میدهد که این تغییر بیشتر ابزاری برای مشروعیتبخشی به خشونت است تا یک تحول واقعی در رفتار گروه. استفاده از فناوریهای تبلیغاتی نوین، از جمله تصاویر تولیدشده با هوش مصنوعی و ویدئوهای حرفهای نیز بر نفوذ تبلیغاتی آن افزوده است.
با این حال، قومیسازی منازعه پیامدهایی جدی دارد. این روند خطر تعمیق شکافهای اجتماعی، تضعیف همبستگی ملی و گسترش دامنه شورش به میان بلوچها و سرائیکیها را در پی دارد. از این منظر، مقابله صرفاً نظامی کافی نخواهد بود. دیپلمات تأکید میکند که پاکستان باید همزمان دو مسیر را دنبال کند: نخست، ایجاد پادروایتهای دینی و قومی برای کاهش جذابیت تبلیغاتی تیتیپی و دوم، رسیدگی شفاف به مطالبات محلی و اعتمادسازی در مناطق پرخطر. در غیر این صورت، بازتعریف هویتی تیتیپی میتواند پایهگذار شورشی عمیقتر با ماهیت قومی ـ مذهبی شود.