حادثه مرگبار و مبهم هرات؛ آیا واقعا تصادف بود؟
خبرگزاری دید: سهشنبه شب، ۲۸ اسد، یک موتر مسافربری حامل پناهجویان افغانستانی که از ایران بازمیگشتند، در مسیر هرات به کابل دچار حادثهای مرگبار شد. رسانهها گزارش دادهاند که این اتوبوس ابتدا با یک موتورسایکل و یک کامیون باربری تصادف کرده و سپس دچار آتشسوزی شد. شدت حریق بهقدری بود که سرنشینان اتوبوس دچار سوختگی شدید شده و جان خود را از دست دادند. مقامات حکومت سرپرست طالبان تعداد کشتهشدگان را ۷۶ نفر اعلام کردند که در میان آنها زنان و کودکان نیز بودند.
فرماندهی امنیت هرات علت حادثه را سرعت زیاد و بیاحتیاطی راننده اعلام کرد، اما شرکت مسافربری «هری کاروان» جادههای نامناسب و نبود مدیریت صحیح ترافیک را عامل اصلی دانسته است و از مردم و حکومت خواسته بهجای سرزنش راننده، بر ساخت جادههای استندرد و ایمن تمرکز کنند.
اما آنچه این حادثه را با پرسشهای بسیار جدی مواجه میکند، هویت سرنشینان اتوبوس است؛ بخش مهمی از سرنشینان، افسران و سربازان حکومت پیشین افغانستان بودند، از جمله افرادی که در حوزه خنثیسازی مواد انفجاری آموزش دیده بودند. این موضوع همراه با گزارشهای اخیر یوناما درباره شکنجه، بدرفتاری و تهدید بازگشتکنندگان افغانستانی، ابهاماتی درباره عمدی بودن حادثه ایجاد کرده است. گزارش یوناما نشان میدهد که با وجود اعلام عفو عمومی حکومت سرپرست، مقامات پیشین دولت و کارمندان سابق همچنان در معرض خطر بازداشت، شکنجه و تهدید قرار دارند.
موضوع مهم دیگر، انتقال سریع اجساد قربانیان با چرخبال به کابل است. پس از حادثه، حکومت سرپرست طالبان با انتقال سریع اجساد قربانیان با هواپیماهای نظامی به کابل، کنترول روایت رسانهای را در دست گرفت و امکان تحقیقات مستقل درباره فاجعه محدود شد. این اقدام ابهامات بیشتری درباره علت واقعی حادثه ایجاد کرده است.
همچنین ویدئوها و اسناد منتشرشده نشان میدهد هیچ تصویری از برخورد با موتورسایکل و کامیون وجود ندارد و در واقع اساسا تصادفی در کار نبوده و اتوبوس حامل مهاجران بازگشتی از ایران که غالبا نظامیان پیشین بودهاند، به صورت ناگهانی دچار آتشسوزی شده است. این ابهام زمانی جدیتر میشود که تاکنون هیچ نامی از سرنشینان وسایل نقلیه دیگر که گفته میشود با اتوبوس برخورد کردهاند، در فهرست جانباختگان نیامده است.
افزون بر این، سرعت آتشسوزی در اتوبوس، موضوع دیگر سوالبرانگیز است. به صورت طبیعی امکان ندارد که موتری به محض برخورد با موتری دیگر، دچار آتشسوزی سراسری شود و اگر آتشسوزی هم صورت بگیرد از یک نقطه آغاز میشود و به تدریج به نقاط دیگر سرایت میکند. اینگونه آتشسوزی تنها زمانی صورت میگیرد که موتر با ماین، یا مواد انفجاری برخورد کند. کارشناسان درباره شدت غیرعادی آتشسوزی و احتمال برخورد با مواد منفجره یا علل مشکوک دیگر ابراز نگرانی کردهاند.
اما آنچه امکان یافتن هرگونه پاسخ قناعتبخش به پرسشها و تردیدهای بالا را منتفی میکند، کنترل کامل حکومت سرپرست طالبان بر روایت حادثه است و همین اعلام رسمی تنها یک نسخه از اتفاق و هویت قربانیان، پرسش مهمی را در جامعه برانگیخته است: آیا آنچه در هرات اتفاق افتاد، واقعا یک تصادف بود یا اتفاقی مشکوک و هدفمند؟
حادثه هرات نه تنها جان دهها نفر را گرفت، بلکه بار دیگر نگرانیها درباره امنیت بازگشتکنندگان و چالشهای ساخت جاده و مدیریت ترافیک در کشور را برجسته کرد. این فاجعه پرسشهای زیادی در ذهن جامعه و رسانهها باقی گذاشته است؛ پرسشهایی که هیچ وقت پاسخهایی شفاف نخواهد یافت.