کریدور استراتژیک واخان؛ کلید معادلات ژئوپلیتیکی افغانستان در منطقه
خبرگزاری دید: تصمیم اخیر طالبان برای ممنوعیت ورود اتباع امریکایی و پاکستانی به واخان، نشاندهنده درک عمیق این گروه از اهمیت استراتژیک منطقه عنوان میشود. این فرمان که بر مبنای نگرانیهای امنیتی و تنشهای مرزی با اسلامآباد صادر شده، در واقع بازتابی از عزم کابل برای حفظ حاکمیت کامل بر این گذرگاه کلیدی محسوب میشود.
کریدور واخان، این نوار باریک ۳۵۰ کیلومتری در شمالشرق افغانستان، امروز بیش از هر زمان دیگری به کانون توجهات منطقهای تبدیل شده است. موقعیت استراتژیک این منطقه در مرز مشترک چهار کشور چین، تاجیکستان، پاکستان و افغانستان، آن را به پلی حیاتی میان آسیای میانه و جنوبی تبدیل کرده که کنترل آن میتواند ترازهای قدرت در منطقه را تغییر دهد.
تصمیم اخیر طالبان برای ممنوعیت ورود اتباع امریکایی و پاکستانی به واخان، نشاندهنده درک عمیق این گروه از اهمیت استراتژیک منطقه عنوان میشود. این فرمان که بر مبنای نگرانیهای امنیتی و تنشهای مرزی با اسلامآباد صادر شده، در واقع بازتابی از عزم کابل برای حفظ حاکمیت کامل بر این گذرگاه کلیدی محسوب میشود. چنین اقدامی زمانی صورت گرفته که گزارشهایی از تلاشهای پاکستان برای دسترسی غیرمستقیم به آسیای مرکزی منتشر شده است.
از منظر اقتصادی، واخان برای افغانستان فرصتی بینظیر برای کاهش وابستگی به مسیرهای ترانزیتی پاکستان فراهم میکند. این کریدور میتواند افغانستان را به طور مستقیم به بازارهای آسیای مرکزی و چین متصل کند و کشور را از انحصار جغرافیایی موجود خارج سازد. درواقع، طرح «یک کمربند، یک جاده» چین، فرصت طلایی برای بهرهبرداری از پتانسیلهای اقتصادی واخان را فراهم آورده که طالبان به خوبی از اهمیت آن آگاه است.
پاکستان از سوی دیگر، واخان را به عنوان دروازهای برای نفوذ در آسیای مرکزی میبیند. دسترسی مستقیم اسلامآباد به این منطقه نه تنها موقعیت ژئوپلیتیکی پاکستان را تقویت میکند، بلکه امکان دور زدن افغانستان در تجارت منطقهای را نیز فراهم میآورد. این همان دلیلی است که مقاومت شدید کابل با تلاشهای اسلامآباد روبهرو شده و تنشهای مرزی را تشدید کرده است.
چین نیز واخان را همزمان فرصت و تهدید میداند. از یک سو، این کریدور امکان گسترش نفوذ اقتصادی پکن در منطقه را فراهم میکند، اما از سوی دیگر، نگرانیهای امنیتی مربوط به احتمال نفوذ گروههای جداییطلب یا عناصر ناامن از این مسیر، چین را به اتخاذ موضع محتاطانه وادار کرده است. این دوگانگی، سیاست پکن در قبال واخان را پیچیده ساخته است.
برای طالبان، مدیریت واخان فراتر از کنترل یک منطقه جغرافیایی، به معنای تعیین آینده ژئوپلیتیکی افغانستان است. حفظ حاکمیت بر این کریدور نه تنها از نفوذ بیگانگان جلوگیری میکند، بلکه امکان بهرهبرداری از فرصتهای اقتصادی بینظیر را نیز فراهم میآورد. در عین حال، مدیریت این منطقه حساس نیازمند تعادل دقیق میان همکاریهای منطقهای و حفظ استقلال سیاسی است.
بنابراین، واخان امروز آزمونی بزرگ برای مهارتهای دیپلماتیک طالبان محسوب میشود. نحوه مدیریت این گذرگاه استراتژیک و تعامل با بازیگران منطقهای، نه تنها آینده اقتصادی افغانستان، بلکه جایگاه این کشور در معادلات قدرت منطقهای را تعیین خواهد کرد. واخان در واقع کلیدی است که میتواند درهای توسعه و ثبات را به روی افغانستان بگشاید یا آن را به عمق رقابتهای منطقهای بکشاند.
نویسنده: احمدذکی نویسا-خبرگزاری دید