بگرام و جدال واشنگتن ـ کابل بر سر آینده منطقه
خبرگزاری دید: چین، روسیه و ایران بهروشنی با حضور دوباره نظامی آمریکا در افغانستان مخالفاند؛ مخالفتی که میتواند شکلگیری یک اجماع منطقهای علیه واشنگتن را تسهیل کند.
تحولات اخیر پیرامون پایگاه هوایی بگرام و واکنشهای داخلی و منطقهای به آن، بار دیگر افغانستان را در مرکز معادلات ژئوپلیتیکی قرار داده است. اظهارات دونالد ترامپ درباره بازپسگیری بگرام، واکنش صریح چین و سکوت محتاطانه اسلامآباد، تصویری پیچیده از آینده امنیتی و سیاسی منطقه ارائه میدهد.
در سطح بینالمللی، بازگشت احتمالی آمریکا به بگرام فراتر از یک اقدام تاکتیکی است و نشانهای از بازتعریف سیاست واشنگتن در قبال افغانستان تلقی میشود. نزدیکی بگرام به مرزهای چین، موقعیت آن در مسیرهای راهبردی آسیای مرکزی و سرمایهگذاریهای کلان آمریکا در این پایگاه، باعث شده تا برخی سیاستمداران جمهوریخواه همچون ریلی مور آن را «ضرورتی استراتژیک» بدانند.
با این حال، هزینههای انسانی و مالی احتمالی و مخالفتهای جدی منطقهای، این سناریو را دشوار و پرهزینه نشان میدهد. چین، روسیه و ایران بهروشنی با حضور دوباره نظامی آمریکا در افغانستان مخالفاند؛ مخالفتی که میتواند شکلگیری یک اجماع منطقهای علیه واشنگتن را تسهیل کند.
در سطح داخلی کشور، طالبان با تأکید بر استقلال و حاکمیت ملی، هرگونه بازگشت نظامی آمریکا را رد کردهاند. ادعاهای تازه مبنی بر پیشنهادهای مالی و سیاسی واشنگتن برای بازپسگیری بگرام و رد این پیشنهادها توسط طالبان، بخشی از جنگ روانی برای نمایش استقلال در تصمیمگیری و تقویت مشروعیت داخلی آن است.
طالبان تلاش دارند افکار عمومی افغانستان را متقاعد سازند که کشور دیگر «زمین بازی قدرتهای خارجی» نخواهد بود، هرچند عملاً بقای سیاسی این گروه، به تعامل با قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای وابسته است.
از سوی دیگر، سکوت اسلامآباد درباره بگرام و تمرکز آن بر تهدید تیتیپی، بیانگر اولویتهای امنیتی پاکستان است. اسلامآباد بهخوبی میداند که بازگشت آمریکا به بگرام میتواند موازنه منطقهای را تغییر دهد، اما در شرایط کنونی، اصلیترین نگرانی آن افزایش حملات تیتیپی از خاک افغانستان است. هشدار صریح مبنی بر این که «کابل باید میان پاکستان یا تیتیپی یکی را انتخاب کند» پیام روشنی است که روابط دوجانبه کابل ـ اسلامآباد را در تنگنای تازهای قرار میدهد.
در مجموع، افغانستان در نقطهای قرار گرفته که تحولات داخلی آن بهشدت با رقابتهای ژئوپلیتیکی گره خورده است. بازپسگیری احتمالی بگرام از سوی آمریکا، نهتنها معادلات امنیتی کشور را تغییر خواهد داد، بلکه زمینهساز تقابل جدید قدرتهای منطقهای با واشنگتن خواهد شد.
در عین حال، فشار پاکستان بر کابل و نارضایتی عمومی ناشی از سیاستهای حکومت سرپرست طالبان، چالشهای مضاعفی را در برابر حکومت سرپرست قرار داده است. آینده افغانستان در گرو آن است که طالبان چگونه میان تعامل با قدرتهای خارجی، مدیریت فشارهای منطقهای و پاسخ به مطالبات داخلی مردم، توازن ایجاد کنند؛ توازنی که در شرایط فعلی دور از دسترس به نظر میرسد.
نویسنده: محسن موحد – خبرگزاری دید