خبرگزاری دید: اسلامآباد با این اقدام میخواهد نشان دهد که هرگونه گرایش کابل بهسوی هند، بیهزینه نخواهد بود. پاکستان از دیرباز نگران نزدیکی افغانستان و اکنون حکومت طالبان به هند بوده و تلاش کرده روابط کابل ـ دهلی را در سطح نمادین نگه دارد.
حملات هوایی شبانه پاکستان به چندین نقطه از خاک افغانستان، از جمله کابل، پکتیکا، خوست و جلالآباد، معادلات امنیتی و سیاسی منطقه را وارد مرحلهای تازه کرد. اسلامآباد این عملیات را «ضدتروریزم» معرفی کرده، اما لایههای پنهان این اقدام فراتر از یک حمله نظامی است. همزمانی آن با تحرکات دیپلماتیک طالبان در دهلی نو، نشانهای روشن از رقابت ژئوپلیتیکی میان پاکستان و هند در پرونده افغانستان است.
در خصوص این رویداد تکاندهنده و تعیینکننده مسیر سیاسی ـ امنیتی منطقه، موارد زیر، برجسته به نظر میرسد.
۱. همزمانی حمله با سفر امیرخان متقی به دهلی
در حالیکه امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه حکومت طالبان، در سفری ۸ روزه در دهلی نو به سر میبرد، حمله پاکستان به خاک افغانستان معنایی فراتر از عملیات نظامی دارد.
اسلامآباد با این اقدام میخواهد نشان دهد که هرگونه گرایش کابل بهسوی هند، بیهزینه نخواهد بود. پاکستان از دیرباز نگران نزدیکی افغانستان و اکنون حکومت طالبان به هند بوده و تلاش کرده روابط کابل ـ دهلی را در سطح نمادین نگه دارد. اکنون با حملات هوایی و تهدید مستقیم، اسلامآباد عملاً به حکومت طالبان هشدار داد که مرزهای سیاست خارجیشان تحت رصد و کنترل پاکستان است.
۲. تسلط امنیتی و نمایش قدرت فرامرزی
اسلامآباد با تأیید رسمی حملات هوایی و بهویژه با اظهارنظر تند خواجه محمد آصف، وزیر دفاع پاکستان، مبنی بر این که «آسمان کابل در اختیار ما است»، پیامی صریح به کابل و بازیگران منطقهای ارسال کرد.
این حمله، در سطح نظامی و سیاسی، بهمنزله اعلام ناتوانی حکومت طالبان در دفاع از حریم هوایی افغانستان است و پرسشهای جدی درباره میزان استقلال و حاکمیت این گروه، ایجاد کرده است. از دید بسیاری از تحلیلگران، این ادعا یک «تحقیر حاکمیتی» برای کابل و نشانهای از تغییر موازنه قدرت در منطقه است.
۳. ترور نورولی محسود؛ افشای رابطه پنهان طالبان افغانستان با طالبان پاکستانی
در میان این تحولات، خبر ترور نورولی محسود، رهبر تحریک طالبان پاکستان (TTP) در کابل، بعد تازهای به بحران داده است. اگرچه منابع رسمی طالبان هنوز واکنشی نشان ندادهاند، اما حضور این چهره در قلب پایتخت افغانستان بهروشنی نشان میدهد که طالبان افغانستان از طالبان پاکستان حمایت میکرده است.
کشته شدن محسود، برای طالبان، آبروریزی استراتژیک محسوب میشود؛ زیرا نهتنها نشان میدهد که پناه دادن به شبهنظامیان خارجی واقعیت دارد، بلکه بهانهای در اختیار اسلامآباد میگذارد تا حملات خود را توجیه کند. در نتیجه، طالبان اکنون در موقعیتی دشوار قرار دارد: یا باید حمایت از TTP را انکار کند و بابت آن، هزینههای بیشتری بپردازد، یا با حفظ روابط پشت پرده، وارد مرحلهای از تقابل آشکار با اسلامآباد شود.
۴. اهداف پنهان پاکستان؛ از مشروعیت داخلی تا مهار دیپلماتیک طالبان
پاکستان با اجرای این حملات دو هدف را دنبال میکند:
در داخل کشور: تقویت وجهه امنیتی دولت و ارتش در برابر موج حملات تحریک طالبان پاکستان و نمایش اقتدار در مرزها.
در سطح منطقهای: ارسال پیامی بازدارنده به حکومت طالبان و قدرتهای منطقهای، مبنی بر این که اسلامآباد همچنان بازیگر اصلی در معادله افغانستان است و اجازه نخواهد داد هند یا دیگران جایگزینش شوند.
۵. سناریوهای واکنش طالبان
در برابر این حملات، حکومت طالبان با چند انتخاب دشوار روبرو است:
۱. سکوت و خویشتنداری تاکتیکی برای جلوگیری از تشدید درگیری و حفظ کانالهای ارتباطی با اسلامآباد.
۲. نمایش همکاری ضدتروریزم با بازداشت چند عضو مظنون تحریک طالبان پاکستان، یا اعلام موضع رسمی برای کاهش فشار سیاسی.
۳. واکنش رسانهای و دیپلماتیک با محکومیت رسمی و تلاش برای جلب حمایت از برخی قدرتهای منطقهای مثل هند، در برابر پاکستان.
۴. اقدامات محدود امنیتی مثل تشدید حضور نیروهای خود در شرق کشور بدون ورود به تقابل مستقیم.
هرکدام از این سناریوها پیامدهایی برای مشروعیت داخلی حکومت طالبان و توازن قدرت منطقهای خواهند داشت.
جمعبندی
حملات هوایی شب گذشته پاکستان به افغانستان، نهتنها اقدامی نظامی بود، بلکه نمایشی از رقابت استخباراتی و دیپلماتیک در جنوب آسیا است. پاکستان با هدف قرار دادن کابل، پیام داد که طالبان بدون پشتیبانی اسلامآباد نمیتواند در عرصه منطقهای بازیگری مستقل باشد.
همزمان، ترور رهبر تحریک طالبان پاکستان در خاک افغانستان پرده از واقعیتی برداشت که برای طالبان هزینهساز است: حمایت از دشمن پاکستان.
اکنون حکومت طالبان در برابر دو گزینه دشوار قرار گرفته است؛ یا پذیرش پیروی از معادلات سیاسی ـ امنیتی پاکستان و بازی کردن در زمینی که اسلامآباد برای او تعیین میکند، یا پیگیری مسیر استقلال سیاسی که متضمن برقراری روابط عمیق و نزدیک با رقبای منطقهای پاکستان است و قطعا هزینههای سنگینی بر این گروه تحمیل میکند.
نویسنده: راحل موسوی – خبرگزاری دید