تاجیکستان و طالبان؛ عبور از بیاعتمادی به دیپلماسی عملی
خبرگزاری دید: سفر هیئت تاجیکستان به کابل، بازتابدهنده تحولی مهم در سیاست خارجی دوشنبه نسبت به طالبان است؛ تحولی که ابعاد دیپلماتیک، امنیتی و اقتصادی را توأمان در بر میگیرد. در حالی که دیگر کشورهای آسیای مرکزی از ابتدای ظهور طالبان وارد تعامل شده بودند، تاجیکستان با احتیاط و تأخیر به این مسیر قدم گذاشت.
یک هیئت بلندپایه از جمهوری تاجیکستان امروز وارد کابل شد؛ هیئتی شامل مقاماتی از وزارت امور خارجه، نهادهای امنیتی و دیگر مسئولان ارشد دولتی که هدف آن بررسی راههای گسترش همکاریهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی با طالبان عنوان شده است. موضوع بازگشایی سفارت طالبان در دوشنبه نیز در دستور کار این سفر قرار دارد. ورود این هیئت را میتوان نشانهای روشن از تغییر رویکرد تاجیکستان و تلاش این کشور برای ایجاد موازنهای تازه در روابط منطقهای دانست.
از بیاعتمادی تا تعامل عملی
سفر هیئت تاجیکستان به کابل، بازتابدهنده تحولی مهم در سیاست خارجی دوشنبه نسبت به طالبان است؛ تحولی که ابعاد دیپلماتیک، امنیتی و اقتصادی را توأمان در بر میگیرد. در حالی که دیگر کشورهای آسیای مرکزی از ابتدای ظهور طالبان وارد تعامل شده بودند، تاجیکستان با احتیاط و تأخیر به این مسیر قدم گذاشت. دوشنبه پس از روی کار آمدن طالبان در سال ۲۰۲۱، روابط رسمی با کابل برقرار نکرد و حتی مخالفان طالبان را میزبانی میکرد. نگرانیهای امنیتی و سیاسی موجب شده بود تاجیکستان از تعامل مستقیم با حکومت طالبان پرهیز کند.
اما در اوایل ۲۰۲۵، دوشنبه ناگزیر به تغییر سیاست پیشین خود شد و طالبان را بهعنوان «قدرت حاکم واقعیت» پذیرفت؛ تغییری که با بازگشایی پنج بازار مرزی و تعدیل سیاست خارجی همراه شد و نشان داد که تاجیکستان واقعیتهای جدید منطقه را پذیرفته و به سمت تعامل عملی حرکت کرده است.
مقامهای تاجیک تأکید کردهاند که هیچ گروهی که قصد بیثباتی افغانستان را داشته باشد اجازه فعالیت از خاک تاجیکستان نخواهد داشت. طالبان نیز بر همکاریهای دوجانبه و تقدم منافع ملی تأکید کرده و گفتهاند ناامنی در افغانستان به سود هیچ کشوری نیست. این پیامهای متقابل نشان میدهد که مبنای ارتباط دو طرف نه اعتماد عاطفی یا ایدئولوژیک، بلکه واقعیتهای میدانی و نیازهای مشترک است. تحلیلگران نیز بر این باورند که این رویکرد، بیانگر سیاستی عملگرایانه در دوشنبه است که امنیت، ثبات و منافع اقتصادی را در اولویت قرار داده است.
همکاری اقتصادی و تلاش برای موازنه منطقهای
ابعاد اقتصادی تعامل دو کشور نیز اهمیت ویژهای دارد. بازگشایی بازارهای مرزی، ارسال کمکهای بشردوستانه و گفتوگو درباره گشایش سفارت طالبان، همگی حکایت از آن دارد که تاجیکستان به سمت تعامل عملی با کابل حرکت میکند. این اقدامات میتواند علاوه بر توسعه تجارت مرزی، به کاهش تنشهای امنیتی در نوار مرزی نیز کمک کند. همکاریهای بالقوه در حوزه انرژی، حملونقل و تجارت نیز ظرفیت آن را دارد که موازنهای تازه در روابط منطقهای ایجاد کرده و زمینهساز توافقات گستردهتر در آسیای مرکزی شود.
به نظر می رسد که سیاست جدید تاجیکستان از واقعبینی نشأت میگیرد. این کشور ناگزیر شده با واقعیت جدید افغانستان کنار بیاید و در عین حال تلاش کند امنیت مرزها و ثبات منطقه را حفظ کند. اکنون تاجیکستان هرچند با تأخیر، اما به جمع کشورهای آسیای مرکزی پیوسته که با طالبان تعامل دارند و مسیر تازهای برای همکاری منطقهای گشوده است. پیامهای رسمی دو طرف نیز —از جمله تعهد طالبان به عدم استفاده از خاک افغانستان علیه همسایگان و تأکید تاجیکستان بر جلوگیری از فعالیتهای مخرب علیه کابل— نشان میدهد که نوعی اعتماد محدود و تدریجی در حال شکلگیری است.
گشایش فصل تازهای از دیپلماسی میان تاجیکستان و طالبان، علاوه بر نشان دادن تغییر سیاست دوشنبه، میتواند نقطه عطفی در روابط طالبان با همسایگان باشد. اگر این روند با گفتوگو و اقدامات عملی مستمر همراه شود، تعامل میتواند جایگزین تنشهای گذشته شود و زمینهای برای ثبات، توسعه اقتصادی و کاهش تهدیدات امنیتی فراهم آورد. این مسیر تازه، نهتنها الگویی برای دیگر کشورهای منطقه، بلکه چشماندازی نوین برای همکاریهای گستردهتر در آسیای مرکزی ترسیم میکند.
نویسنده: سلیمان صابر – خبرگزاری دید