سایه تروریزم بر دیپلماسی نوپای کابل-دوشنبه

خبرگزاری دید: آنچه امروز آسیای مرکزی را تهدید می‌کند، نه‌صرفاً تروریزم، بلکه شکنندگی روابط میان کشورهای منطقه است. شمس‌الدین شاهین آینه‌ای است که واقعیت تلخ را بازمی‌تاباند و نشان می‌دهد که مسیر امنیت و توسعه، ناهموار و پرخطر است.

حادثه خونین شمس‌الدین شاهین که به کشته‌شدن سه شهروند چینایی در ولایت ختلان تاجیکستان انجامید، نه‌تنها روایتی تلخ از ناامنی مرزی است، بلکه نشانگر بازی پیچیده‌ی قدرت‌هایی است که در آستانه شکل‌گیری همگرایی منطقه‌ای، آتش فتنه می‌افروزند.

این رویداد که چهارشنبه گذشته (۵ قوس/آذر) از طریق بمب جاسازی‌شده در پهپاد رخ داد، فراتر از یک حمله تروریستی ساده، پیامی تهدیدآمیز به روند نزدیکی تازه میان کابل و دوشنبه محسوب می‌شود. طالبان که این حمله را محکوم کرد، صریحاً از دست «حلقاتی» سخن گفت که در پی ایجاد آشوب و بی‌اعتمادی میان کشورهای منطقه هستند، اشاره‌ای که هرچند مبهم، اما در بستر تحولات اخیر قابل ‌تأمل است.

تاجیکستان که سال‌هاست حاکمیت طالبان را تهدیدی برای آسیای مرکزی می‌داند، در ماه‌های اخیر مسیر دیپلماسی را برگزید. سفر هیأت‌های امنیتی دوشنبه به کابل، دیدار والی طالبان در بلخ با رئیس استخبارات تاجیکستان، و سرانجام سفر اخیر هیأت بدخشان به تاجیکستان، همگی نشان از تلاش برای کاهش تنش‌ها دارد.

اما حمله شمس‌الدین شاهین درست در اوج این همگرایی رخ داد، گویی دستی نامرئی می‌خواهد این رشته ظریف دیپلماسی را بگسلد. امام‌علی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان، پس از این رویداد، در نشست سازمان پیمان امنیت جمعی بر «تقویت امنیت مرزی» تأکید کرد، واژه‌ای که اکنون بار معنایی تازه‌ای یافته است.

این حادثه در زمینه سیاسی حساسی رخ می‌دهد. کمپین جهانی علیه افغانستان که آن را «نقطۀ سیاه تروریزم» معرفی می‌کند، با چنین رویدادهایی تقویت می‌شود. گروه‌هایی چون داعش خراسان که در پیرامون مرزهای افغانستان فعالند، به‌راحتی می‌توانند چنین عملیاتی را سازمان دهند. اما پرسش اساسی این است که آیا این گروه‌ها صرفاً برای خشونت عمل می‌کنند، یا بازیچه دست بازیگران بزرگ‌تری هستند که از بی‌ثباتی منطقه سود می‌برند؟ تاریخ نشان داده که مرز تاجیکستان-افغانستان همواره مسیر قاچاقبران و شبه‌نظامیان بوده، اما توقیت این حمله، سوالاتی فراتر از توضیحات ساده را برمی‌انگیزد.

چین که سه شهروندش قربانی شدند، نیز به‌دقت این رویداد را رصد می‌کند. بجینگ که سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در منطقه دارد، نمی‌تواند امنیت اتباع خود را نادیده بگیرد. طالبان با پیشنهاد «همکاری کامل» و «تبادل اطلاعات» تلاش دارد تا مسئولیت‌پذیری خود را نشان دهد، اما این کافی نیست. منطقه به بیش از اعلامیه‌های محکومیت نیاز دارد؛ به اقدامات عملی، به مکانیزم‌های امنیتی پایدار، و به اعتمادسازی واقعی.

آنچه امروز آسیای مرکزی را تهدید می‌کند، نه‌صرفاً تروریزم، بلکه شکنندگی روابط میان کشورهای منطقه است. شمس‌الدین شاهین آینه‌ای است که واقعیت تلخ را بازمی‌تاباند و نشان می‌دهد که مسیر امنیت و توسعه، ناهموار و پرخطر است. اما چاره‌ای جز ادامه دیپلماسی، تقویت همکاری‌های اطلاعاتی، و ایستادگی در برابر عوامل آشوب نیست. سرنوشت منطقه به این بستگی دارد که آیا کشورها به‌رغم این موانع، همگرایی را ادامه می‌دهند، یا اجازه می‌دهند که خون بی‌گناهان، دیوار بی‌اعتمادی میان ملت‌ها بنا کند.

نویسنده: احمدذکی نویسا-خبرگزاری دید