خبرگزاری دید: تصمیم روسیه برای توسعه روابط با طالبان بیش از آنکه نشانه همگرایی سیاسی باشد، وسیلهای برای مدیریت تهدیدات بالقوه امنیتی در همسایگی جنوبی است. مسکو نگران افزایش فعالیت گروههای افراطی، قاچاق مواد مخدر و تحرکات دیگر قدرتهای خارجی در افغانستان است.
دمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین به تازگی در گفتگو با خبرنگاران اعلام کرده است که مسکو روند گسترش روابط خود با افغانستان را ادامه خواهد داد. به گفته وی، افغانستان کشوری مهم در منطقه و همسایه تاجیکستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی است و حضور مرزبانان روسی در این کشور ضرورت گفتوگو و تعامل با کابل را دوچندان کرده است. این اظهارات بهعنوان نشانهای از سیاست تازه روسیه در قبال طالبان و نقش این کشور در ثبات منطقه تلقی میشود.
تحلیلگران میگویند تصمیم روسیه برای توسعه روابط با طالبان بیش از آنکه نشانه همگرایی سیاسی باشد، وسیلهای برای مدیریت تهدیدات بالقوه امنیتی در همسایگی جنوبی است. مسکو نگران افزایش فعالیت گروههای افراطی، قاچاق مواد مخدر و تحرکات دیگر قدرتهای خارجی در افغانستان است؛ تهدیداتی که میتوانند امنیت مرزهای جنوبی روسیه و متحدانش در سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) را تحت تأثیر قرار دهند.
روابط اقتصادی و وابستگی متقابل: گاز، سوخت و تجارت
روابط اقتصادی دو کشور طی سالهای اخیر رشد قابل توجهی داشته است. صادرات گاز مایع و سوخت روسیه به افغانستان در سالهای ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ به حدود ۷۰ هزار تن رسیده و رشد بیش از ۵۰ درصدی نسبت به سال قبل را نشان میدهد. حجم تجارت دو جانبه در سال ۲۰۲۴ حدود ۳۲۳ میلیون دلار برآورد شد و بخش عمده آن واردات افغانستان از روسیه را شامل میشود؛ در حالی که صادرات افغانستان به روسیه محدود و عمدتاً شامل خشکبار، میوه خشک و برخی مواد معدنی است.
این رابطه اقتصادی، هم نیاز کابل به کالاهای پایه را تأمین میکند و هم به مسکو امکان میدهد نفوذ خود را از طریق وابستگی اقتصادی تقویت کند. برگزاری فُروم تجاری افغانستان و روسیه در سال ۲۰۲۵ و امضای تفاهمنامههای مشترک سرمایهگذاری و ترانزیتی، نشاندهنده عزم دو طرف برای توسعه همکاریهای اقتصادی و زیرساختی است. علاوه بر تجارت، برنامههای مهاجرت کاری برای کارگران افغان در بخشهایی مانند کشاورزی و دامداری نیز به ایجاد وابستگی متقابل کمک میکند.
امنیت و ژئوپلیتیک؛ مدیریت تهدیدات و نفوذ روسیه در آسیای مرکزی
از نظر امنیتی، روسیه افغانستان را کشوری کلیدی در آسیای مرکزی میبیند. تمرکز بر امنیت مرزها، مقابله با تروریسم و مبارزه با قاچاق مواد مخدر محور اصلی تعاملات دو کشور است. پسکوف تأکید کرده است که تعامل با طالبان به مسکو کمک میکند تهدیدات بالقوه را مدیریت کند و از ایجاد خلأ امنیتی در مرزهای جنوبی خود و کشورهای همسایه جلوگیری کند.
واکنش بازیگران بینالمللی نیز اهمیت این اظهارات را افزایش میدهد. آمریکا نگران است که توسعه روابط روسیه با طالبان، مسیر مشروعیت غیرغربی در افغانستان را تقویت کند و نیاز به الگوهای دموکراسیسازی و مشروطسازی کمکهای غربی کاهش یابد. چین، با تمرکز بر ثبات اقتصادی و اتصال به آسیای مرکزی از طریق طرح کمربند و جاده، از این روند استقبال کرده اما هنوز رسمیت کامل به طالبان نداده است. کشورهای آسیای مرکزی نیز در موقعیتی پیچیده قرار دارند؛ برخی مانند تاجیکستان نگرانی امنیتی دارند و برخی دیگر مانند ازبکستان و ترکمنستان ممکن است از فرصتهای اقتصادی محدود بهرهبرداری کنند.
اظهارات پسکوف، در کنار تحولات اقتصادی و امنیتی، نشان میدهد که روسیه رویکردی واقعگرایانه و کنترلشده در قبال طالبان در پیش گرفته است. هدف مسکو نه همگرایی سیاسی صرف با طالبان، بلکه مدیریت تهدیدات منطقهای و ایجاد ثبات نسبی در آسیای مرکزی است. توسعه روابط اقتصادی و همکاریهای امنیتی، به روسیه امکان میدهد جایگاه خود در افغانستان را تثبیت کند و همزمان از نفوذ رقبای استراتژیک مانند آمریکا جلوگیری کند.
به طور کلی، اظهارات اخیر پسکوف، در کنار روندهای اقتصادی و امنیتی، نمایانگر سیاست بلندمدت روسیه برای تثبیت نفوذ و مدیریت تهدیدات در آسیای مرکزی است؛ سیاستی که میتواند پیامدهای مهمی برای طالبان، بازیگران منطقهای و قدرتهای جهانی داشته باشد.
نویسنده: سلیمان صابر – خبرگزاری دید