تهران و آموزش عالی افغانستان؛ مسیر نوین همکاری علمی در سایه چالشها
خبرگزاری دید: تعامل علمی با ایران میتواند اثرات فراتر از آموزش داشته باشد. ارتقای ظرفیتهای علمی و پژوهشی، حتی در چارچوب محدودیتها، میتواند فرصتهای شغلی بیشتری برای دانشجویان و پژوهشگران افغان ایجاد کند و جامعه علمی را فعال نگه دارد. همچنین، همکاری با ایران میتواند طالبان را در سطح منطقهای چهرهای تعاملگرا نشان دهد و زمینهای برای بهبود نسبی روابط دیپلماتیک با کشورهای همسایه فراهم کند.
سفر هیئت رسمی به ریاست «ندا محمد ندیم»، وزیر تحصیلات عالی طالبان به تهران، گامی مهم در راستای توسعه همکاریهای علمی و دانشگاهی میان افغانستان و ایران است. این سفر نه تنها جنبه دیپلماتیک دارد، بلکه فرصتی استراتژیک برای احیای آموزش عالی در افغانستان فراهم میکند؛ کشوری که پس از بازگشت طالبان با محدودیتها و چالشهای جدی در حوزه آموزش و پژوهش مواجه شده است. دانشگاهها و مؤسسات آموزشی افغانستان در سالهای اخیر با کاهش دسترسی به منابع علمی، محدودیت در جذب استادان با تجربه و قطع ارتباطات بینالمللی روبهرو بودهاند، و این همکاری میتواند بخشی از این خلاها را پر کند.
ایران به عنوان شریک سنتی علمی افغانستان، طی دهههای گذشته میزبان دانشجویان و استادان افغان بوده و همکاریهای متعددی در زمینه آموزش و پژوهش با دانشگاههای این کشور داشته است. این سابقه طولانی زمینه را برای تبادل استاد و دانشجو، راهاندازی پروژههای تحقیقاتی مشترک و انتقال تجربیات آموزشی فراهم میکند. برای افغانستان، باز کردن دوباره کانالهای همکاری با ایران میتواند ظرفیتهای دانشگاهی را تقویت کرده و امکان آشنایی پژوهشگران و دانشجویان افغان با استانداردهای بینالمللی را فراهم کند.
در جریان این سفر، وزیر تحصیلات عالی طالبان با مقامات ذیربط ایرانی دیدار خواهد داشت و از دانشگاهها و مراکز علمی بازدید میکند. انتظار میرود این دیدارها به توافقاتی در زمینه تبادل استاد و دانشجو، توسعه برنامههای تحقیقاتی مشترک و ارتقای کیفیت آموزش عالی منجر شود. این همکاریها به ویژه برای رشتهها و حوزههایی که در افغانستان کمبود استاد و منابع دارند، اهمیت حیاتی دارد و میتواند دانشجویان افغان را با دانش و تکنیکهای روز علمی در سطح منطقهای و بینالمللی آشنا کند. علاوه بر این، بررسی فرصتهای همکاری علمی منطقهای و بینالمللی میتواند افغانستان را به شبکههای پژوهشی بزرگتر متصل کرده و ظرفیتهای علمی کشور را ارتقا دهد.
با این حال، مسیر همکاری علمی میان دو کشور با چالشهای قابل توجهی همراه است. محدودیتهای داخلی افغانستان، از جمله ممنوعیت تحصیل دختران در مقاطع متوسطه و عالی، کنترل شدید بر برنامههای درسی و فعالیتهای دانشگاهی و فشارهای اجتماعی و سیاسی، میتواند روند توسعه آموزش عالی و بهرهبرداری کامل از فرصتهای بینالمللی را محدود کند. این محدودیتها به ویژه در حوزه عدالت آموزشی و دسترسی برابر به تحصیل، یک مانع جدی برای توسعه علمی و پژوهشی ایجاد میکند. حتی با وجود توافقهای علمی، تحقق اهداف همکاری مستلزم مدیریت دقیق این چالشها و ایجاد چارچوبهای شفاف برای مشارکت دانشگاهها و پژوهشگران است.
از منظر اجتماعی و سیاسی، تعامل علمی با ایران میتواند اثرات فراتر از آموزش داشته باشد. ارتقای ظرفیتهای علمی و پژوهشی، حتی در چارچوب محدودیتها، میتواند فرصتهای شغلی بیشتری برای دانشجویان و پژوهشگران افغان ایجاد کند و جامعه علمی را فعال نگه دارد. همچنین، همکاری با ایران میتواند طالبان را در سطح منطقهای چهرهای تعاملگرا نشان دهد و زمینهای برای بهبود نسبی روابط دیپلماتیک با کشورهای همسایه فراهم کند. این مسئله حتی در شرایط تحریمها و فشارهای بینالمللی، فرصت مناسبی برای تثبیت ارتباطات علمی و دانشگاهی افغانستان ایجاد میکند.
در مجموع، سفر وزیر تحصیلات عالی طالبان به تهران نمادی از یک مسیر نوین همکاری علمی برای آموزش عالی افغانستان در سایه چالشها است. این سفر میتواند نقطه آغاز تبادل استاد و دانشجو، پروژههای تحقیقاتی مشترک و ارتقای کیفیت آموزش عالی باشد و ظرفیتهای علمی کشور را به سطحی بالاتر ارتقا دهد. با این حال، موفقیت این تلاشها به مدیریت محدودیتهای داخلی، رعایت استانداردهای بینالمللی و فراهم آوردن بستر مناسب برای مشارکت فعال دانشگاهها و پژوهشگران بستگی دارد.
در نهایت، سفر وزیر تحصیلات عالی طالبان به تهران نمونهای از دیپلماسی علمی در شرایط دشوار افغانستان است؛ حرکتی که اگر به درستی برنامهریزی و اجرا شود، حتی در سایه محدودیتها و چالشهای جدی اجتماعی و سیای، میتواند مسیر آموزش عالی افغانستان را به سمت بازسازی، توسعه پایدار و ارتقای ظرفیتهای علمی هدایت کند.
نویسنده: احسانالله غوری – خبرگزاری دید