روز جهانی مبارزه با فساد؛ زنجیری که توسعه جهانی را به گروگان گرفته است
خبرگزاری دید: در سطح ملی، فساد نهتنها منابع را هدر میدهد، بلکه اعتماد عمومی را نابود میکند؛ در سطح بینالمللی نیز جریانهای مالی نامشروع را تسهیل کرده و نابرابری را تشدید میکند. سازمان ملل متحد برآورد میکند که ریشهکنی فساد میتواند سه هزار میلیارد دالر به اهداف توسعه پایدار تزریق کند.
در آستانه ۹ دسامبر (۱۸ قوس/آذر)، روز جهانی مبارزه با فساد، جهان بار دیگر با واقعیت تلخی روبروست که فساد همچنان مانعی بزرگ بر سر راه توسعه پایدار است. بر اساس گزارش اخیر شاخص ادراک فساد سازمان شفافیت بینالملل، میانگین جهانی امتیاز فساد ۴۳ از ۱۰۰ باقیمانده و بیش از دو سوم کشورها (۶۸ درصد) امتیازی کمتر از ۵۰ دارند.
این وضعیت نشاندهنده توقف در مبارزه با فساد است؛ ۲۸ کشور پیشرفت کردهاند، اما ۳۴ کشور از جمله ترکیه با افت ۱۱ امتیازی پسرفت داشتهاند. دانمارک با ۹۰ امتیاز در صدر و سومالیا با ۱۱ امتیاز در انتهای جدول قرار دارد.
در سطح ملی، فساد نهتنها منابع را هدر میدهد، بلکه اعتماد عمومی را نابود میکند؛ در سطح بینالمللی نیز جریانهای مالی نامشروع را تسهیل کرده و نابرابری را تشدید میکند. سازمان ملل متحد برآورد میکند که ریشهکنی فساد میتواند سه هزار میلیارد دالر به اهداف توسعه پایدار تزریق کند.
از سوی هم، فساد تاثیر ویرانگری بر توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشورها دارد. از نظر اقتصادی، بانک جهانی اعلام کرده که فساد سرمایهگذاری خصوصی را کاهش میدهد و رشد تولید ناخالص داخلی را تا ۱.۷ درصد برای هر واحد بهبود در شاخص ادراک فساد پایین میآورد. در کشورهای درحالتوسعه، رشوه و اختلاس منابع را از زیرساختها و خدمات عمومی منحرف میکند و فقر را عمیقتر میسازد. از نظر اجتماعی، اعتماد مردم را فرسایش میدهد و بهویژه زنان و کودکان را آسیبپذیرتر میکند. از نظر سیاسی، حکومت را تضعیف کرده و به بیثباتی و درگیری دامن میزند.
شاخص ادراک فساد (CPI) ابزاری کلیدی برای سنجش این وضعیت است و ارتباط فساد با مصونیت قضایی را نشان میدهد. طبق رهنمود این نهاد، کشورهای فاسدتر کمتر مقامات خود را مجازات میکنند. در منطقه، افغانستان با امتیاز ۱۷ (رتبه ۱۶۵ از ۱۸۰) یکی از فاسدترین کشورهاست. پاکستان (۲۹) و تاجیکستان (۲۰) وضعیت مشابهی دارند، اما ازبکستان با پیشرفت ۱۵ امتیازی (امتیاز ۳۳) نمونهای موفق در منطقه محسوب میشود.
در افغانستان، فساد عامل اصلی فروپاشی دولت پیشین در سال ۱۴۰۰ (۲۰۲۱) بود. گزارش دفتر بازرس ویژه امریکا برای بازسازی افغانستان (سیگار) تأکید میکند که فساد مشروعیت دولت را نابود کرد، حمایت مردم از طالبان را افزایش داد و منابع را به شورشیان رساند. فساد در بخش امنیتی نیز این نهاد را ضعیف کرد و اعتماد عمومی را از بین برد.
در چنین وضعیتی، رسانهها و جامعه مدنی نقش حیاتی در افشا و پیگیری فساد دارند. آموزش عمومی، شفافیت در بودجه و استفاده از فناوریهای نوین مانند سامانههای گزارشدهی آنلاین، ابزارهای موثر مبارزهاند. همکاریهای بینالمللی، بهویژه کنوانسیون سازمان ملل متحد علیه فساد (UNCAC)، چارچوب جهانی را فراهم میکند.
با این همه، روز جهانی مبارزه با فساد فراخوانی است برای همه ما مبنی بر اینکه فساد نهتنها اقتصاد را نابود میکند، بلکه آینده ملتها را تهدید میکند. تنها با اتحاد ملی و فشار جهانی میتوان این زنجیر را شکست و عدالت و شفافیت را برقرار ساخت.
نویسنده: رحمت الله عنایتی-خبرگزاری دید