نگاهی به بیانیه نشست تهران درباره افغانستان؛ همگرایی منطقهای در غیاب طالبان
خبرگزاری دید: بیانیه تهران بر همگرایی منطقهای و محوریت کشورهای همسایه در حل مسائل افغانستان تأکید داشت. کشورهای حاضر اذعان کردند که کنشگری منطقهای در مدیریت بحرانها و چالشهای افغانستان از اهمیت بالایی برخوردار است و راهحلهای بومی میتواند مؤثرتر از مداخلات خارجی باشد.
نشست نمایندگان ویژه کشورهای همسایه افغانستان یکشنبه ۱۴ دسمبر (۲۳ قوس ۱۴۰۴) در تهران برگزار شد. این نشست با حضور ایران، پاکستان، چین، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و روسیه و بدون حضور طالبان، به بررسی آخرین تحولات افغانستان و راهکارهای منطقهای برای تقویت ثبات این کشور اختصاص داشت. غیاب طالبان در کنار تأکید کشورهای حاضر بر محوریت منطقه در حل مسائل افغانستان، نشاندهنده رویکرد محتاطانه اما فعال همسایگان در مواجهه با بحران افغانستان است.
برخی تحلیلگران حاشیههای دیپلماتیک و نگرانیهای امنیتی را در کنار نشست قابل توجه دانستند، اما در نهایت بیانیه مشترک با تأکید بر همکاری و همگرایی منطقهای منتشر شد و چارچوبی برای تعاملات آتی همسایگان فراهم آورد.
همگرایی منطقهای
بیانیه تهران بر همگرایی منطقهای و محوریت کشورهای همسایه در حل مسائل افغانستان تأکید داشت. کشورهای حاضر اذعان کردند که کنشگری منطقهای در مدیریت بحرانها و چالشهای افغانستان از اهمیت بالایی برخوردار است و راهحلهای بومی میتواند مؤثرتر از مداخلات خارجی باشد. این رویکرد بیانگر تمایل همسایگان به ایفای نقش فعال در ثبات و امنیت افغانستان است، بدون آنکه مشروعیتبخشی بیقید و شرط به طالبان را تقویت کند.
از دیگر نکات کلیدی بیانیه، آمادگی برای کمک به ثبات افغانستان در صورت درخواست طرف افغان بود؛ سیاستی که موقعیت کشورهای منطقه را در موضع فعال و مسئولانه قرار میدهد و استقلال تصمیمگیری افغانستان را محترم میشمارد. همچنین بیانیه بر اهمیت استمرار روابط اقتصادی و تجاری با افغانستان و ادغام این کشور در روندهای منطقهای تأکید کرد؛ رویکردی که بیانگر توجه همسایگان به پیوند ثبات سیاسی با توسعه اقتصادی و بهبود معیشت مردم است. این سیاست میتواند مسیر بازگشت سرمایه، همکاریهای تجاری و کاهش فشارهای ناشی از تحریمها را هموار سازد.
امنیت و مبارزه با ترویزم
در حوزه امنیت، بیانیه به مبارزه با تروریسم، قاچاق مواد مخدر و قاچاق انسان پرداخته و مخالفت با هرگونه حضور نظامی خارجی را برجسته کرده است. همچنین یادآوری مسئولیت جامعه بینالمللی در آزادسازی داراییها و رفع تحریمها، استقلال عمل کشورهای منطقه را بازتاب میدهد. این بخش از بیانیه مطرح میکند که کشورهای همسایه افغانستان را نه صرفاً یک مسئله سیاسی، بلکه یک مسئله امنیتی منطقهای میدانند که نیازمند همکاری جمعی و هماهنگی فعال است.
توسعه اقتصادی، دیپلماسی فعال و کاهش تنشها
بیانیه تهران به تلاشها برای کاهش تنش میان افغانستان و پاکستان نیز اشاره کرده و نقش کشورهای همسایه را در واسطگری و تقویت دیپلماسی منطقهای برجسته ساخته است. دعوت به مذاکره و حل مشکلات از مسیر دیپلماتیک، مشخص میکند که همسایگان به دنبال مدیریت واقعبینانه بحرانهای فرامرزی هستند و میخواهند با ایجاد سازوکارهای منطقهای، ثبات و امنیت را ارتقا دهند.
تدوین برنامه برای برگزاری پنجمین نشست وزیران امور خارجه در عشقآباد و دومین دور نشست نمایندگان ویژه در اسلامآباد نیز، نشانگر تداوم و انسجام سیاست منطقهای کشورها برای افغانستان است. این اقدامات تأکید میکند که ابتکار منطقهای تهران صرفاً یک نشست مقطعی نیست، بلکه بخشی از یک چارچوب راهبردی بلندمدت برای مشارکت فعال همسایگان در بازسازی و توسعه افغانستان است.
در مجموع، بیانیه تهران بازتاب تلاش کشورهای همسایه برای ایجاد یک چارچوب هماهنگ منطقهای در مسیر ثبات سیاسی، امنیت و توسعه اقتصادی افغانستان است. غیاب طالبان، تأکید بر کمک مشروط، تمرکز بر توسعه اقتصادی و دیپلماسی فعال، همه بیانگر رویکرد محتاطانه اما اثرگذار منطقه هستند. این ابتکار نه تنها پیام روشنی به جامعه بینالمللی میدهد، بلکه مسیر مشارکت فعال و پایدار همسایگان در بازسازی افغانستان را نیز ترسیم میکند.
تنیجهگیری:
بیانیه تهران بر اهمیت حمایت از بازگشت عزتمندانه اتباع افغانستان از کشورهای همسایه، مبارزه با تروریسم و قاچاق، و جلوگیری از تبدیل کمکها به اهرم سیاسی تأکید دارد. این مواضع مشخص میکند که کشورهای منطقه میخواهند ثبات افغانستان را از مسیر همگرایی منطقهای و همکاریهای بومی شکل دهند و حضور نظامی یا فشارهای خارجی را کاهش دهند. در نتیجه، بیانیه تهران میتواند نقش تعیینکنندهای در شکلدهی آینده افغانستان و تحکیم امنیت و توسعه در جنوب و مرکز آسیا ایفا کند.
نویسنده: سلیمان صابر – خبرگزاری دید