پیامهای پنهان کابل و پاسخ ضمنی اسلامآباد؛ نقش علما در صلح منطقهای
خبرگزاری دید: دو محور اصلی قطعنامه علمای افغانستان – توقف تجاوز به خاک کشور و پرهیز از حملات متقابل – اهمیت ویژهای برای امنیت مرزی پاکستان دارد. همزمان، پیام ضمنی طالبان از این گردهمایی این بود که آنها نیز به دنبال مشروعیت و کاهش تنش در مرزهای مشترک هستند و این پیام اکنون توسط واکنش علما در پاکستان تأیید و تقویت شده است.
نشست اخیر علمای افغانستان در کابل، در نگاه نخست به عنوان یک گردهمایی مذهبی و اجتماعی با محوریت صلح، پرهیز از خشونت و هدایت جامعه به سمت تعامل مسالمتآمیز، مورد توجه قرار گرفت. با این حال، بررسی ها نشان میدهد که این گردهمایی، همزمان به یک ابزار نرم سیاسی برای طالبان تبدیل شد تا پیامهایی ضمنی به پاکستان و دیگر بازیگران منطقهای مخابره کند.
قطعنامه پایانی علما، با تأکید بر عدم استفاده از خاک افغانستان علیه دیگر کشورها و توقف هرگونه حمله متقابل، در واقع یک سیگنال به اسلامآباد بود که طالبان خواستار تثبیت مرزهای مشترک و کاهش تنشها هستند.
از سوی دیگر، در واکنش به این گردهمایی، شورای علمای پاکستان نیز ضمن استقبال از قطعنامه کابل، بر ضرورت اجرای آن توسط حکومت طالبان تأکید کرد و مواضع هماهنگ علما در دو کشور را گامی مثبت در مسیر صلح منطقهای دانست.
با این اقدام، پاکستان از ظرفیت مذهبی و اجتماعی خود برای ارسال پاسخ ضمنی بهره برده است؛ پاسخی که هم حمایت از صلح و ثبات مرزی را نشان میدهد و هم هشدار نسبت به هرگونه بیثباتی و تهدید امنیتی را منتقل میکند. به عبارتی، واکنش شورای علمای پاکستان، هم پیام پذیرش و همکاری و هم ابزار بازدارندگی در برابر فشارهای احتمالی آینده است.
دو محور اصلی قطعنامه علمای افغانستان – توقف تجاوز به خاک کشور و پرهیز از حملات متقابل – اهمیت ویژهای برای امنیت مرزی پاکستان دارد. همزمان، پیام ضمنی طالبان از این گردهمایی این بود که آنها نیز به دنبال مشروعیت و کاهش تنش در مرزهای مشترک هستند و این پیام اکنون توسط واکنش علما در پاکستان تأیید و تقویت شده است. این نوع تعامل نشان میدهد که بازیگران غیررسمی و مذهبی در هر دو کشور، بهعنوان ابزارهای نفوذ نرم، میتوانند مسیر گفوگو و همکاری را شکل دهند و در عین حال، فشار و پیامهای سیاسی را منتقل کنند.
علاوه بر این، توجه شورای علمای پاکستان به نقش کشورهای ثالث مانند ترکیه، قطر و عربستان در میانجیگری میان افغانستان و پاکستان، نشاندهنده یک رویکرد چندجانبه برای مدیریت بحرانهای منطقهای است. این موضوع بیانگر آن است که نهادهای مذهبی، فراتر از جنبههای داخلی و اجتماعی، میتوانند در حوزه سیاست منطقهای و ثبات فرامرزی نیز نقش فعال ایفا کنند و پیامهایی با وزن سیاسی و امنیتی به طالبان و سایر بازیگران ارسال کنند.
هشدار نسبت به هرگونه انتقاد از نیروهای مسلح و اعلام آمادگی مدارس دینی و مساجد برای دفاع از پاکستان، وجه دیگری از استفاده پاکستان از ظرفیت مذهبی خود برای پاسخدهی ضمنی به پیام طالبان در افغانستان است. این اقدام نشان میدهد که علمای پاکستان علاوه بر هدایت فکری و اخلاقی جامعه، میتوانند به عنوان عامل بازدارنده امنیتی عمل کنند و مسیر مناسبی برای تعامل و کنترل بحرانهای مرزی ایجاد کنند.
از سوی دیگر، دعوت به بلوغ سیاسی و محکومیت زبان توهینآمیز در سیاست، بخشی دیگر از پیام شورای علمای پاکستان است که همزمان با ارسال پاسخ ضمنی به طالبان، بر انسجام اجتماعی و تقویت گفوگوهای میان احزاب سیاسی داخلی تأکید دارد. این رویکرد، نمایانگر استفاده هوشمندانه از ظرفیت مذهبی برای همگرایی اجتماعی و تثبیت ثبات داخلی است.
در مجموع، گردهمایی علمای افغانستان، اگرچه در ظاهر مذهبی و اجتماعی بود، در واقع بستری برای تبادل پیام میان طالبان و پاکستان فراهم کرد. واکنش شورای علمای پاکستان نیز با تأکید بر صلح، بازدارندگی و انسجام داخلی، نمونهای از بهرهگیری از ظرفیت مذهبی بهعنوان ابزار سیاست نرم و پیامرسانی هوشمندانه است.
آینده صلح منطقهای با افغانستان، از نگاه این شورا، مبتنی بر تعامل سازنده، هدایت مذهبی و همکاری چندجانبه است. پیام روشن نهادهای مذهبی این است که آنها میتوانند علاوه بر نقش معنوی، بازیگری فعال در عرصه امنیت و سیاست منطقهای داشته باشند و به عنوان نیروی مؤثر در مسیر صلح و همگرایی منطقهای عمل کنند، در حالی که مسیر تعامل و کنترل بحرانها نیز همزمان حفظ شود.
نویسنده: سلیمان صابر – خبرگزاری دید