خبرگزاری دید: با تشدید تنشهای مرزی میان تاجیکستان و افغانستان، یک اندیشکده غربی از چرخش دوباره دوشنبه بهسوی مسکو خبر داده و هشدار داده است که رقابت همزمان روسیه، چین و طالبان در حال بازآرایی ساختار امنیتی آسیای مرکزی است.
اندیشکده «موسسه لنسینگ» در تحلیلی تازه نوشته که پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، تاجیکستان سختگیرانهترین موضع را در میان کشورهای آسیای مرکزی در قبال کابل اتخاذ کرده است.
بر اساس این گزارش، امامعلی رحمان، رییسجمهور تاجیکستان، با تقویت گفتمان ملیگرایانه و معرفی خود بهعنوان حامی تاجیکهای شمال افغانستان، از تحویل سفارت افغانستان به طالبان خودداری کرد؛ اقدامی که بهگفته این اندیشکده، «نمادین اما راهبردی» بوده است.
موسسه لنسینگ تأکید کرده که در سال ۲۰۲۵، حملات مرزی از جمله حمله به پایگاههای چینایی در مناطق شمسیالدین شوقین و شودکی که به کشتهشدن شهروندان چینی انجامید، مرحله تازهای از بیثباتی امنیتی را در شمال افغانستان و مرزهای تاجیکستان رقم زده است.
در پی این حملات، دوشنبه از پکن خواسته است بر طالبان فشار وارد کند؛ درخواستی که بهگفته تحلیلگران، ناشی از افزایش آسیبپذیری چین بهدلیل حضور گسترده شهروندانش در پروژههای اقتصادی و زیرساختی تاجیکستان است.
با وجود افزایش تنشها، این اندیشکده نوشته که تماسهای سیاسی میان طالبان و تاجیکستان قطع نشده و نوعی «همکاری سرد» برای مهار بحران ادامه دارد؛ هرچند ضعف کنترل مرزی در شمال افغانستان و استقلال عمل فرماندهان محلی، پیچیدگیهای امنیتی را تشدید کرده است.
موسسه لنسینگ گزارش داده که تاجیکستان از روسیه و سازمان پیمان امنیت جمعی درخواست گشتهای مشترک مرزی کرده و احتمال انتقال بخشی از نیروهای پایگاه ۲۰۱ روسیه به مناطق جنوبی مطرح شده است.
با این حال، کرملین در موقعیتی دشوار قرار دارد؛ از یکسو درگیر جنگ اوکراین است و از سوی دیگر نمیخواهد نقش سنتیاش بهعنوان تضمینکننده امنیت آسیای مرکزی تضعیف شود. این اندیشکده هشدار داده که هرگونه تلفات نیروهای روس میتواند اعتبار منطقهای مسکو را به چالش بکشد.
بهنوشته موسسه لنسینگ، چین اکنون یکی از بازیگران کلیدی در تاجیکستان است؛ از سرمایهگذاریهای کلان زیرساختی تا استقرار پولیس مسلح برای حفاظت از پروژههای چینایی.
پکن پس از حملات مرزی اخیر، خواستار تأمین امنیت بیشتر شهروندانش شده، اما همچنان تمایلی به عملیات نظامی برونمرزی گسترده ندارد و ترجیح میدهد از ابزارهایی چون حفاظت محدود، تبادل اطلاعات و آموزش نیروهای محلی استفاده کند.
این اندیشکده نتیجه گرفته که تاجیکستان در حال اجرای «دیپلماسی مثلثی» است: اتکا به چتر امنیتی روسیه، همکاری اقتصادی با چین و حفظ ارتباط حداقلی با طالبان.
به باور تحلیلگران، بحران مرزی تاجیکستان و افغانستان آزمونی جدی برای کارآمدی سازوکارهای امنیتی منطقهای از جمله سازمان پیمان امنیت جمعی و سازمان همکاری شانگهای بهشمار میرود؛ بحرانی که در خلأ ناشی از خروج امریکا از افغانستان، میتواند موازنه قدرت در آسیای مرکزی را بهطور پایدار تغییر دهد.